مغز "فوق پیری‌ها" کوچک نمی‌شود

• هانا نیکولز نیکولز
• ترجمة نادر اکبری

همچنان که مردم پیر می‌شوند تغییراتی در همة قسمت‌های بدن از جمله مغز ظاهر می‌شود. در حالی که برخی نواحی مغز با پیری کوچک می‌شود، دانشمندان بیمارستان جنرال ماساچوست دریافته‌ها که "فوق پیری‌ها / super agers" – سالخوردگانی که حافظه و قدرت تفکر آنها با بزرگسالان جوان قابل مقایسه است – دچار هیچ‌گونه انقباض نواحی مرتبط به حافظه در مغز نمی‌شوند.
بخش‌های خاصی از مغز در روند پیری کوچک می‌شوند، غالباً در کورتکس قدامی (ناحیه‌ای در لوب فوقانی) و هیپوکامپوس (ناحیه‌ای در سیستم لیمبیک که در ساقة مغز و زیر کورتکس قرار دارد). هر دو ناحیه با یادگیری، حافظه، برنامه‌ریزی، و دیگر فعالیت‌های پیچیدة مغزی مرتبط هستند.
کوچک شدن این نواحی مغز، سوت آغاز نزول توانایی‌های فرد در یادگیری چیزهای تازه، بازیابی اطلاعات، و توانایی انجام تکالیف مربوط به تمرکز، ‌یادگیری و حافظه را به صدا درمی‌آورد.
مطالعه‌ای که در نشریة نوروسائنس / The Journal of Neuroscience منتشر شده است سرنخ‌هایی در این مورد به دست می‌دهد که چرا برخی از مردم – معروف به فوق پیری‌ها – این توانایی‌های مغز‌ منعطف و متفکر دوران جوانی را حفظ می‌کنند و نواحی مربوط به فعالیت‌های مزبور را برای خود نگه می‌دارند.
دکتر برادفورد دیکرسن / Bradford Dickerson، مدیر دپارتمان نورولوژی واحد اختلالات فرونتوتمپورال در بیمارستان جنرال ماساچوست (MGH) و دکتر لیزا فلدمن بارت / Lisa Feldman Barrett از دپارتمان روان‌پزشکی – که هر دو نویسنگان همکار مطالعة جدید هستند – بر آن شدند تا در این مورد تحقیق کنند که چرا فوق پیری‌ها خلاف آنچه از دیگر کهنسالان انتظار می‌رود دچار زوال مورد انتظار در حافظه نمی‌شوند.
تیم تحقیق 40 فرد پیر در سنین بین 70 تا 80 سال و 41 فرد جوان در سنین 18 تا 35 سال را وارد مطالعه کرد. در حالی که 23 نفر از نمونه‌های مسن‌تر بازده متعارف برای گروه سنی خود را ارائة می‌دادند، 17 نفر از آنها عملکردی معادل افرادی داشتند که 4 تا 5 دهه از آنها جوان‌تر بودند.
دکتر الکساندرا توروتوگلو / Alexandra Touroutoglou، نورولوژیست و نویسندة همکار ارشد مطالعه در کنار دیکرسن و بارت می‌گوید: "تحقیق پیشین در مورد فوق پیری‌ها افراد بالای 85 سال را با افراد میانسال مقایسه کرده بود. مطالعة ما مهیج است زیرا ما روی مردم دور و بر خود یا افراد درست پس از سن بازنشستگی تمرکز کرده‌ایم – که اغلب 60 تا 70 ساله بودند – و در مورد آنهایی به تحقیق پرداختیم که می‌توانستند مسایل را هم‌اندازة افراد 20 ساله به یاد بیاورند."

تراکم نواحی مغزی فوق پیری‌ها با بزرگسالان جوان قابل مقایسه است
توروتوگلو و همکاران بررسی‌های تصویربرداری بر روی مغز سوپر پیری‌ها انجام دادند که نشان ‌داد کورتکس پری‌فرونتال و هیپوکامپوس (که مشخصة کوچک‌شدن وابسته به سن مغز هستند) سوپر پیری‌ها از نظر اندازه مشابه افراد جوان است.
توروتوگلو می‌گوید: "ما به مجموعه‌ای از نواحی مغزی که به عنوان شبکة حالت پیش‌فرض شناخته می‌شوند، و با توانایی یادگیری و به یاد آوردن اطلاعات مرتبط هستند دقیق شدیم، و فهمیدیم که این نواحی، مشخصاً هیپوکامپوس و کورتکس پریفرونتال میانی، در میان سوپر پیری‌ها متراکم‌تر از دیگر همسالان آنها است. در برخی موارد، هیچ تفاوتی در تراکم این نواحی میان سوپر پیری‌ها و افراد جوان وجود نداشت."
بارت مشخص می‌کند که تیم تحقیق همچنین گروهی از نواحی در مغز را که به عنوان شبکة برجسته شناخته می‌شوند – و در شناسایی اطلاعات مهم و توجه به موقعیت‌های خاص دخیل هستند – بررسی کرد و متوجه شد که چندین ناحیه شامل انتریور اینسولا و کورتکس اربیتوفرونتال تراکم خود را در سوپر پیری‌ها حفظ کرده بودند.
هیچ انقباضی در این شبکه‌های مغز مشاهده نشد و به علاوه، اندازة این نواحی با توانایی حافظه همبستگی داشت. سطحی که در آن همبستگی بیش از همه‌جا قابل توجه بود بخش داخلی برجستگی شبکه‌های حالت پیش‌فرض بود. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که این ناحیه در ایجاد امکان ارتباط میان شبکه‌های مختلف مغزی اهمیت دارد.
توروتوگلو که یکی از مدرسان نورولوژی در دانشکدة پزشکی هاروارد است، می‌گوید: "به باور ما ارتباط مؤثر میان این شبکه‌ها برای عملکرد شناختی سالم در دوران پیری بسیار مهم است."
دکتر برادفورد دیکرسن می‌گوید: "ما بسیار نیاز داریم تا بفهمیم که چگونه برخی افراد سالخورده می‌توانند در دهه‌های هفتم، هشتم و نهم زندگی خود عملکرد خیلی خوبی داشته باشند. این می‌تواند سرنخ‌های مهمی برای پیشگیری از نقصان حافظه و تفکر ملازم آن در اغلب ما، به دست دهد."
دیکرسن جمع‌بندی می‌کند که شناسایی عوامل محافظ مغز در برابر نزول حافظه به پیشرفت در پیشگیری و درمان نقصان حافظة مرتبط به سن و به طور بالقوه حتی بیماری زوال عقل منجر می‌شود."/