ارتباط میان روده، مغز و سیستم ایمنی تقویت شد

• نوشتة تیم نیومن
• ترجمة فرهنگ راد

در طول سالیان اخیر، محققان به اصطلاح عوامانة "با روده حرف می‌زند" پس‌‌زمینه‌ای علمی بخشیده‌اند. برهم‌کنش میان دو سیستم آرام آرام در حال آشکار شدن است. تحقیق تازه چنین درمی‌یابد که فعل و انفعال میان روده و مغز می‌تواند نقشی در سیستم ایمنی نیز داشته باشد.
مغز و روده با شبکة متراکمی از نورون‌ها به هم مرتبط هستند.
جای شگفتی نیست که این ارتباط پاسخ‌گوی پیام‌های گرسنگی و احساس سیری باشد.
شگفت‌انگیز آن است که ارتباط میان روده و مغز نقشی نیز در پیام‌های عشق، ترس، احساس امنیت و خطر ایفا می‌کند.
مشابه شبکه‌های دیگر، آنها از ترکیب نوروترانسمیترها استفاده می‌کنند؛ یکی از مواد شیمیایی رایج در این مورد دوپامین است که به دلیل نقشش در پاداش و نیز اعتیاد شناخته می‌شود.
فعل و انفعال میان روده و مغز اخیراً در شماری از اختلالات مبتنی بر مغز شامل بیماری پارکینسون، اُتیسم، بیماری آلزایمر، افسردگی و اضطراب دخیل دانسته شده است.
حال پیچیدگی و گستردگی این ارتباط‌ها در حال روشن شدن است.

داروهای ضد روان‌پریشی و روده
مطالعه‌ای که در هفتة اخیر در کارنت بیولوژی / Current Biology منتشر شد در این مورد تحقیق می‌کند که داروهای طراحی شده برای دستکاری در پیام‌رسانی دوپامین، نظیر داروهای ضد روان‌پریشی، می‌توانند تأثیری بر التهاب داشته باشند. به عبارت دیگر، آیا داروهایی که بر روی سیستم عصبی کار می‌کنند، می‌توانند به سیستم ایمنی آسیب برسانند، سیستم‌های بیولوژیکی که حتی تا همین اواخر نهادهایی جدا از هم تلقی می‌شدند.
تحقیق توسط دکتر آلخاندرو آبالای / Alejandro Aballay، پروفسور ژنتیک مولکولی و میکروبیولوژی در دانشکدة پزشکی دوک در دورهام رهبری شد. به باور وی کرم نماتود کائنورابدیتیس الگانس / Caenorhabditis elegans مدل مفیدی برای مطالعة فعل و انفعال میان مغز و روده است.
سیستم عصبی کرم مزبور فقط 302 نورون دارد، در مقایسه با تعداد 250000 نورون مگس سرکه و 100 میلیارد نورون انسان؛ این کرم‌ها دارای یک سیستم ایمنی بسیار ابتدایی هستند.
آبالای و تیم او اولین بار طی مطالعه‌ای در سال 2009 در مورد برهم‌کنش سیستم ایمنی – مغز – روده در سی. الگانس نوشتند. تیم تحقیق در جستجو برای ترکیباتی که می‌توانستند این موجودات را از عفونت‌های باکتریایی محافظت کنند نماتودها را با طیفی از مواد شیمیایی مورد بمباران قرار داد.
از مجموع بیش از 1000 دارو مشخص شد که 45 مورد در مسیر ایمنی تغییر ایجاد می‌کنند. نیمی از این داروها بر سیستم عصبی مؤثر بودند و تعداد اندکی از آنها فعالیت دوپامین را سد می‌کردند. این یافته‌ها پی‌بنای مطالعة حاضر را فراهم کرد.

تأثیر دوپامین بر ایمنی
برای فاز تازة مطالعه تیم تحقیق بر آن شد تا اثرات دوپامین و مسیر پیام‌رسانی دوپامین را بر نماتودها و سیستم ایمنی آنها مورد تحقیق قرار دهد.
بلوک تأثیرات دوپامین با استفاده از یک دارو که به صورت معمول برای افسردگی در فاز مانیک (شیدایی) و اسکیزوفرنی استفاده می‌شود و کلرپرومازین نام دارد، انجام شد. وقتی سی. الگانس در مجاورت یک باکتری شایع – پسودوموناس آئروژینوزا – قرار گرفت برای حمله دارای انعطاف‌پذیری بیشتری بود.
به طور معکوس، وقتی تیم تحقیق به کرم‌ها دوپامین داد، آنها نسبت به عفونت حساس‌تر شدند.
از لحاظ نظری، محققان نشان دادند که با دستکاری در میزان دوپامین در سی. الگانس، آنها می‌توانند التهاب روده را تحت کنترل قرار دهند.
تیم تحقیق بر این باور است که سیگنال‌های دوپامین پاسخ‌های التهابی بدن را کنترل می‌کنند به شکلی که از بیماری اموک (نوعی جنون) پیشگیری می‌‌شود – این کار در وضعیت‌های ایمنی خاصی انجام می‌شود، که در آنها سیستم ایمنی سلاح‌های خود را متوجه سلول‌های سالم می‌کند.
پروفسور آلخاندرو آبالای می‌گوید: "کرم‌ها مکانیسم‌هایی را برای مواجهه با کلنی‌های باکتریایی تکامل داده‌اند. این برای ما انسان‌ها نیز واقعیت دارد. انسان‌ تریلیون‌ها میکروارگانیسم در رودة خود دارد، و ما ناچاریم مراقب باشیم تا هنگام فعال کردن دفاع‌های ضد میکربی که به طور بالقوه میکرب‌های مضر را هدف قرار می‌دهند، طوری عمل کنیم که در این فرآیند به میکرب‌های مفید ما – یا حتی سلول‌های خود ما - آسیب نرسد."
پروفسور آبالای ادامه می‌دهد: "ما داریم در مورد یک مجموعة موجود از داروها و اهداف آنها حرف می‌زنیم که می‌توانند طیفی از اپلیکیشن‌های درمانی بالقوه را با هدف قرار دادن مسیرهایی که پاسخ‌های ایمنی التهابی را به خوبی تنظیم ‌کنند، به روی ما بگشایند."
با وجودی که رسیدن از نماتود به انسان نیازمند پرش قابل توجهی است، پروفسور آبالای امیدوار است که هدف گرفتن سیستم عصبی با سیستم ایمنی در آینده می‌تواند به طور بالقوه برای درمان اختلالاتی نظیر آرتریت روماتوئید، بیماری‌های خودایمنی، سرطان، بیماری‌های التهابی احشایی و بیماری کرون مفید باشد.
پروفسور آبالای برنامه‌ای برای ادامة تحقیق در مورد تنظیم مناسب سیستم ایمنی دارد. همچنان که ما در مورد برهم‌کنش میان روده – مغز – ایمنی بیشتر می‌آموزیم، به نظر می‌رسد دیدگاه ما در مورد مسیری که بدن ما تحت تأثیر قرار می‌گیرد به صورت بنیادی تغییر می‌کند./