هیپوکسی یا کمبود اکسیژن در بافت‌ها، و هیپوکسمی یا کمبود اکسیژن در خون

• دکتر ملیندا ریتینی
• ترجمه محمدقاسم رافعی

وقتی بدن انسان فاقد اکسیژن به مقدار کافی باشد، وی ممکن است دچار هیپوکسمیا (هیپوکسمی) یا هیپوکسیا (هیپوکسی) شود. هیپوکسمی و هیپوکسی اختلالات خطرناکی محسوب می‎شوند. بدون وجود اکسیژن امکان آن وجود دارد که مغز، کبد، و دیگر دستگاه‎های حیاتی بدن فقط در طول چند دقیقه پس از بروز علایم دچار صدمات جدی شوند.
هیپوکسمی کمبود اکسیژن در خون است و می‌‏تواند به هیپوکسی یا کمبود اکسیژن در بافت‎ها منجر شود و این اختلال وقتی بروز می‎کند که خون، اکسیژن متناسب با نیاز بافت‎های بدن را به آنها نمی‎رساند. اصطلاح هیپوکسی در برخی از مواقع به جای هر دو اصطلاح مزبور مورد استفاده قرار می‎گیرد.

[مطالب این مقاله:]
• علایم
• درمان
• علل هیپوکسی
• پیشگیری از هیپوکسی

علایم هیپوکسی
اگرچه علایم ممکن است از فردی به فرد دیگر دارای تفاوت‎هایی باشد، شایع‎ترین علایم هیپوکسی شامل موارد زیر است:
• تغییر در رنگ پوست که طیفی از آبی تا قرمز آلبالویی را شامل می‎شود
• حالت گیجی
• سرفه
• سرعت گرفتن ضربان قلب
• سریع شدن تنفس
• تنگی نفس
• تعریق
• خس خس سینه
هر کسی که دچار علایم هیپوکسی شود باید به اورژانس پزشکی انتقال یابد.

درمان هیپوکسی
درمان هیپوکسی نیاز به حضور بیمار در تنظیمات بیمارستانی دارد و باید برای بررسی سطح اکسیژن مورد آزمایش قرار گیرد.
مهم‎ترین موضوع در این وضعیت رسانیدن اکسیژن بیشتر به بدن بیمار است. این کار از طریق تحویل اکسیژن به واسطۀ ماسک پوشانندۀ دهان و بینی انجام می‎شود. در مورد بسیاری از مردم همین تحویل اکسیژن اضافی برای بازگشت اکسیژن بدن به سطح نرمال کافی است.
یک داروی استنشاقی یا خوراکی آسم می‎تواند باعث تسهیل فرآیند تنفس شود. اگر این اقدامات مؤثر نبوده باشند این امکان وجود دارد که پزشک دارو را از طریق تزریق داخل وریدی در اختیار بیمار قرار دهد. همچنین این احتمال مطرح است که بیمار به شکل کوتاه مدت و برای کاهش التهاب ریه‎‌ها نیاز به مصرف داروهای استروئیدی داشته باشد.
اگر جان بیمار در معرض خطر باشد و دیگر درمان‎ها کارآیی مورد نیاز را نداشته باشند، این امکان هست که بیمار برای تنفس به دستگاه تهویه متصل شود.

علل هیپوکسی
حملات شدید آسم یا عود این بیماری می‎تواند در افراد بزرگسال و نیز در کودکان هیپوکسی ایجاد کند. در طول حمله یا عود بیماری، راه‎های هوایی بیمار باریک می‎شوند، و این اختلال باعث می‎گردد تا رسیدن هوا به ریه‎ها با دشواری مواجه گردد. سرفه کردن برای پاکسازی ریه‎ها حتی باعث استفادۀ بیشتر از اکسیژن می‎شود و این موضوع می‎تواند به وخامت بیشتر علایم منجر گردد.
هیپوکسی در عین حال ممکن است بر اثر صدمات ناشی از تروما ایجاد شود.
دیگر مواردی که در ایجاد هیپوکسی دخالت دارند عبارتند از:
• بیماری‎های ریه مثل بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، آمفیزم، برونشیت، پنومونی (ذات‎الریه)، و ادم ریوی (ادم پولمونری) یا جمع شدن مایع در ریه‎ها
• داروهای ضد درد قوی و دیگر داروهایی که باعث وقفۀ تنفسی می‎شوند
• مشکلات قلبی
• آنمی یا کاهش تعداد سلول‎های قرمز خون که اکسیژن را در بدن حمل می‎کنند
• مسمومیت سیانید (سیانید یک مادۀ شیمیایی است که برای تولید پلاستیک و دیگر فرآورده‌ها از آن استفاده می‎شود)

در مورد هیپوکسی بیشتر بخوانیم:

هیپوکسی مغزی

پیشگیری از هیپوکسی
بهترین راه برای پیشگیری از هیپوکسی تحت کنترل قرار دادن آسم با پایش و مراقبت هر روزه است. بیمار باید در انجام دقیق برنامۀ درمانی خود بکوشد.
• بیمار باید برای پیشگیری از عود بیماری داروهای خود را به طور مرتب مصرف کنند و در صورت نیاز از دستگاه استنشاقی استفاده نماید
• بیمار باید تغذیۀ سالمی داشته و از نظر جسمانی فعال باشد
• بیمار باید محرک‎های آسم خود را بشناسد و راه‎های اجتناب از آنها را شناسایی نماید
بیمار باید با پزشک خود برای آماده‎سازی یک برنامۀ واکنش سریع در برابر حملات آسم همکاری کند تا در مواقع لازم بداند که چه واکنشی باید در برابر مشکلات تنفسی نشان دهد./

Source:
Hypoxia and Hypoxemia
Reviewed by Melinda Ratini, DO, MS
on July 30, 2016