نوتروپنی یا کاهش نوتروفیل‎ها (سلول‎های سفید خون در خط مقدم مقابله با عفونت)

• تیم نیومن
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز - شیکاگو
• ترجمه هامیک رادیان

نوتروپنی (نوتروپنیا) با کاهش قابل ملاحظۀ نوتروفیل، نوعی گلبول‎ سفید خون مشخص می‌شود که در خط مقدم دفاع در برابر عفونت نقش حیاتی دارد. عارضۀ اصلی ناشی از نوتروپنی افزایش خطر ابتلا به عفونت است. نوتروفیل‌‌ها در مغز استخوان ساخته می‌شوند و سلول‌هایی با عمر کوتاه هستند که در سراسر بدن به حرکت درمی‌آیند و می‌توانند وارد بافت‌‌ایی شوند که دیگر سلول‎ها نمی‌توانند.
در اغلب مواقع بیماران سرطانی به علت شیمی درمانی دچار نوتروپنی می‌شوند. داروهای درگیر در نابودی نوتروفیل‌ها همان‏‌هایی هستند که برای کشتن سلول‌های سرطانی طراحی شده‌اند.

مطالب این مقاله:
• نوتروپنی چیست؟
• انواع نوتروپنی
• علل نوتروپنی
• علایم نوتروپنی
• درمان نوتروپنی

نوتروپنی چیست؟
نوتروپنی وضعیتی است که در آن میزان نوتروفیل‌ها به شکل غیر نرمال در جریان خون کاهش پیدا می‌کند. نوتروفیل‌‌ها یک نوع پراهمیت سلول‌های سفید خون هستند، که برای مقابله با پاتوژن‌ها و مشخصاً عفونت‎‌های باکتریایی نقش حیاتی دارند.
در بزرگسالان نوتروفیل به تعداد کمتر از 1500 عدد در هر میکرولیتر خون یا کمتر از این میزان نوتروپنی تلقی می‌شود، و در صورتی که این تعداد کمتر از 500 باشد جزء موارد شدید نوتروپنی به حساب می‌آید.
در موارد شدید، حتی باکتری‌‌هایی که به صورت طبیعی در دهان، پوست، و روده وجود دارند می‌توانند سبب ایجاد عفونت‌های جدی شوند.
نوتروپنی می‌تواند بر اثر کاهش تولید نوتروفیل، شتاب گرفتن کاربرد آنها، افزایش نابودی نوتروفیل‌ها یا ترکیبی از سه عامل مزبور اتفاق بیفتد.
نوتروپنی ممکن است موقتی (حاد) یا درازمدت (مزمن) باشد. این اختلال در عین حال به دو نوع مادرزادی و اکتسابی تقسیم می‌شود.

انواع نوتروپنی
طیفی از نوتروپنی شامل موارد زیر وجود دارد:
• نوتروپنی چرخه‌ای: این وضعیت یک سندرم مادرزادی نادر است که سبب نوسان تعداد نوتروفیل‌ها می‎شود و مبتلابه 1 نفر در هر 1000.000 مردم است.
• سندرم کوستمان: این یک اختلال ژنتیکی است که در آن میزان تولید نوتروفیل‎‌ها پایین است. مردم دچار سندرم کوستمان از سنین خردسالی در برابر انواع عفونت ضعیف هستند.
• نوتروپنی مزمن با علت ناشناخته: این نوعی ورسیون نسبتاً شایع نوتروپنی است که عمدتاً زنان را مبتلا می‌کند.
• میلوکاتکیس: این اختلالی است که در آن نوتروفیل‌ها از مغز استخوان (که در آنجا تولید می‌شوند) خارج نشده و وارد جریان خون نمی‌شوند.
• نوتروپنی خودایمنی: این اختلالی است که در آن سیستم ایمنی فرد به نوتروفیل‌ها حمله‌ور شده و آنها را نابود می‌کند.
• سندرم شواکمن - دایاموند: این نوعی اختلال ژنتیکی نادر است که دارای چندین عارضه شامل دوارفیسم، مشکلات مرتبط به لوزالمعده و پایین بودن تعداد نوتروفیل است.
• نوتروپنی ایزوایمیون نوزادان: این اختلالی است که در آن آنتی‎بادی‌های مادر از جفت عبور کرده و به نوتروفیل‌های جنین در حال رشد حمله می‌کنند.
این اختلال به طور معمول خود به خود در طول 2 ماه نخست زندگی برطرف می‌شود. اختلال مزبور ممکن است بدون علامت بوده یا نتیجۀ سپسیس باشد.

علل نوتروپنی
نوتروفیل‌ها در مغز استخوان و مرکز استخوان‌های بزرگ تولید می‌شوند. هر عاملی که سبب اختلال در این فرآیند شود می‌تواند سبب نوتروپنی گردد.
در اغلب اوقات نوتروپنی به علت شیمی درمانی برای سرطان به وجود می‌آید. در واقع در حدود نیمی از بیمار سرطانی قرار گرفته تحت شیمی درمانی برخی سطوح نوتروپنی را تجربه می‌کنند.
دیگر علل بالقوۀ نوتروپنی شامل موارد زیر است:
• لوسمی
• برخی داروها شامل آنتی‌بیوتیک‎‌ها و داروهای کاهش دهندۀ فشار خون، داروهای ضد روان‌‌ریشی (ضد سایکوز) و داروهای صرع.
• سندرم بارت، یک اختلال ژنتیکی که به چندین سیستم مختلف بدن آسیب می‌زند
• سندرم‎‌های میلوپلاستیک، که گروهی از اختلالات هستند که با مشکلات عملکرد سلول‌های خون به علت مسائل مرتبط به تولید مغز استخوان مرتبط هستند.
• میلوفیبروزیس، یک مشکل نادر مغز استخوان که به نام استئومیلوفیبروزیس شناخته می‌شود.
• وابستگی به الکل.
• کمبود ویتامین، و اغلب اوقات ویتامین B12، فولات، و کمبود مس.
• سپسیس، عفونت جریان خون که باعث از بین بردن نوتروفیل‌ها در روندی سریع‌تر از فرآیند تولید مجدد آنها می‌شود.
• سندرم پیرسون
• برخی عفونت‌ها شامل هپاتیت A، B و C، ایدز و HIV، مالاریا، سل، تب دنگ (دنگی)، و بیماری لیم.
• هیپراسپلینیسم یا بزرگ شدن طحال
برخی اختلالات خودایمنی می‌توانند نوتروفیل‌ها را هدف قرار داده سبب کاهش تعداد آنها شوند. اختلالات مورد اشاره عبارتند از:
• بیماری کرون
• ارتریت روماتوئید
• لوپوس
نوزادان زودرس در مقایسه با نوزادان متولد شده در زمان نزدیک به ترم کامل بیشتر احتمال دارد که با نوتروپنی مادرزادی مواجه شوند. این اختلال مبتلابه 6 تا 8 درصد نوزادان در بخش‌های مراقبت ویژه است. به عنوان یک قاعدۀ کلی، هر قدر نوزاد در هنگام تولد کوچک‌‌تر باشد احتمال ابتلا وی به نوتروپنی بیشتر خواهد بود.

علایم نوتروپنی
نوتروپنی خود به تنهایی فاقد علامت است. اغلب اوقات این اختلال در کوران تست‎‌های روتین یا در زمان انجام آزمایش برای اختلالات دیگر مشخص می‌شود. به این دلیل و دلایل دیگر، بیماران قرار گرفته در معرض شیمی درمانی - که در معرض بالاترین ریسک ابتلا به نوتروپنی قرار دارند - تست‌های منظم خون انجام می‌دهند.
جدی‌ترین نگرانی مرتبط به نوتروپنی ابتلا به عفونت است، که در صورت عدم وجود نوتروفیل کافی برای کنترل عفونت به آسانی در سراسر بدن گسترش پیدا می‌کند.
نشانه‌های عفونت شامل موارد زیر است:
• تب بالا یا افت درجه حرارت بدن
• لرز و تعریق
• علایم شبه آنفولانزا
• ناخوشی
• موکوسیت، یک التهاب و زخم دردناک غشاء مخاطی دستگاه گوارش
• دردهای ناحیۀ شکم
• اسهال و استفراغ
• تغییرات وضعیت روانی فرد
• گلودرد، درد دندان یا زخم‎های دهان
• بروز درد در نواحی نزدیک مقعد
• احساس سوزش در هنگام ادرار کردن
• افزایش میزان ادرار
• سرفه
• دشواری تنفسی
• سرخی یا تورم نواحی اطراف زخم
• ترشحات غیر معمول واژن
وقتی عفونتی ایجاد شود ریسک نوتروپنی تب در میان خواهد بود که در عین حال به عنوان سپسیس نوتروپنیک شناخته می‎شود. این وضعیت یک موقعیت اورژانسی پزشکی است و اغلب اوقات در بیماران سرطانی قرار گرفته تحت شیمی درمانی بروز می‌کند. نرخ مرگ و میر در این اختلال بین 2 تا 21 درصد متغیر است.
نوتروپنی فیبریل بر مبنای زیر تعریف می‌شود:
• تب بالای 37 درجه به مدت 1 ساعت یا بیشتر
• تعداد نوتروفیل 1500 سلول در هر میکرولیتر یا کمتر
این موضوع حیاتی است که عفونت در بیمار دچار نوتروپنی به فوریت درمان شود.

درمان نوتروپنی
درمان نوتروپنی به دلیل زیربنایی این اختلال بستگی دارد. درمان‌‏های پزشکی برای کمک به کاهش اثر نوتروپنی شامل موارد زیر است:
• عامل تحریک کلنی گرانولوسیت (G-CSF): این گلیکوپروتئینی است که مغز استخوان را به تولید نوتروفیل‌ها و دیگر گرانولوسیت‌ها و رها کردن آنها به درون جریان خون تحریک می‌کند. رایج‌ترین ورسیون مورد استفادۀ G-CSF دارویی به نام فیلگراستیم است.
• عامل تحریک کلنی گرانولوسیت - ماکروفاژ (GM-CSF): گلیکوپروتئین تولید شده به طور طبیعی نقشی مشابه G-CSF ایفا می‎‌کند. هر دو مورد باعث تقویت ترمیم نوتروفیل‏ پس از انجام شیمی درمانی می‌شوند.
• آنتی‌بیوتیک‌‌ها: آنتی‌بیوتیک‌های پروفیلاکتیک ممکن است در برخی مواقع برای کاهش احتمال عفونت تجویز شوند. آنها اغلب اوقات در زمانی به بیمار داده می‌شوند که تعداد نوتروفیل احتمالاً در کمترین حد خود قرار دارد.
برخی پرهیزهای پایه‌ای سبک زندگی برای افراد دچار نوتروپنی ضروری است. این افراد باید در حد امکان خطر ابتلا به هر نوع عفونت را در مورد خود از بین ببرند.
پرهیزهای مرتبط به سبک زندگی در مورد افراد دچار نوتروپنی عبارتند از:
• شستشوی منظم دست‎ها، به ویژه پس از استفاده از توالت
• اجتناب از جماعات و مردم بیمار
• عدم استفادۀ مشترک از وسایلی شامل مسواک، فنجان‎های چای، ظروف یا غذا
• حمام کردن یا دوش گرفتن هر روزه
• خوردن گوشت و تخم مرغی که به طور کامل پخته شده باشد
• عدم خریداری مواد غذایی دارای بسته‎بندی معیوب
• تمیز کردن دستگاه‌های سرد کننده به طور کامل و عدم پر کردن یخچال - زیرا این کار می‌تواند باعث افزایش میزان حرارت دستگاه شود
• شستشوی دقیق همۀ میوه‌های خام یا سبزیجات یا اجتناب از مصرف آنها به طور کامل
• اجتناب از تماس با ضایعات حیوانات خانگی و شستشوی دست‎‌ها پس از جابجا کردن این حیوانات
• پوشیدن دستکش در هنگام باغبانی
• استفاده از مسواک نرم
• استفاده از ماشین ریش‎تراش به جای تیغ اصلاح
• تمیز کردن هر نوع زخم با آب گرم و صابون و استفاده از مواد ضد عفونی کننده برای تمیز کردن محل زخم
• پوشیدن کفش در فضای بیرون از خانه
• تمیز نگه داشتن سطوح
• استفاده از واکسن‎های آنفولانزا در اولین فرصت ممکن/

Source:
Medical News Today
What's to know about neutropenia?
Last updated Wed 20 December 2017
By Tim Newman
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine