راش کم‌‎خونی یا راش آنمی - علایم، و درمان

• کِنا اینگلسون، دکتر سوزان فالک
• ترجمه هامیک رادیان

راش آنمی، اگرچه یک اصطلاح فنی پزشکی نیست، گاهی از اوقات برای ارجاع به نقطه‌های نوک سوزن مانند کوچک روی پوست که اغلب در ناحیۀ تحتانی پا ظاهر می‌شوند، قابل استفاده است. این نقاط بسته به اندازۀ آنها معمولاً پتشیا یا پورپورا نامیده می‌شوند.
این وضعیت اغلب اوقات ناشی از کمبود تعداد پلاکت قلمداد می‌شود که در آنمی اپلاستیک یا برخی عفونت‌ها مشاهده می‌شود.
آنمی معمولاً به معنی کمبود تعداد گلبول‌های قرمز خون در بدن است. از سوی دیگر آنمی اپلاستیک با کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید خون، و پلاکت‏‌ها مشخص می‌شود.
مطالب این مقاله:
• علل
• علایم
• تشخیص
• درمان
• دورنما

علل
کم‌خونی اپلاستیک (آپلاستیک) هنگامی بروز می‌کند که مغز استخوان دچار نارسایی است. مغز استخوان یک بافت اسفنجی است که درون استخوان‌ها جای دارد و سلول‌های بنیادی را تولید می‌کند. این سلول‌های بنیادی در نهایت به گلبول‌های قرمز و سفید خون و پلاکت‏‌ها تبدیل می‌شوند.
پلاکت‌ها قطعاتی از سلول‌های خون هستند که به یکدیگر می‌چسبند و مانع ادامۀ خونریزی می‌شوند. وقتی تعداد پلاکت‌ها بسیار پایین باشد، لخته شدن خون به صورت نرمال انجام نمی‌شود و این باعث بروز خونریزی سطحی در ناحیۀ زیر پوست می‌گردد.
به طور نرمال، در هر میکرولیتر از خون در حال گردش در بدن بین 150.000 تا 450.000 پلاکت وجود دارد. این پلاکت‌ها در طول حدود ده روز از بین می‌روند.
اگر مغز استخوان قادر نباشد تا به طور مداوم پلاکت تولید یا جایگزین پلاکت‌های مرده کند، توانایی لخته شدن در خون آسیب خواهد دید. این وضعیت منجر به بروز خونریزی زیر پوستی می‌شود که به صورت راش‌های نوک سوزن مانند ظاهر، و به عنوان راش آنمی یا راش کم‌خونی شناخته می‌شود.
 برخی انواع آنمی می‌توانند روند تولید سلول‌های خون را در مغز استخوان کُند یا حتی متوقف کند. شایع‌ترین نوع در میان افراد دچار آنمی اپلاستیک دیده می‌شود، که به عنوان نارسایی مغز استخوان شناخته می‌شود. آنمی اپلاستیک هم ممکن است در فرد ایجاد گردد و هم اینکه منشأ ارثی داشته باشد.

آنمی اپلاستیک اکتسابی
آنمی اپلاستیک یک اختلال خونی نادر و به طور بالقوه خطرناک است. این بیماری عمدتاً به نوجوانان، بزرگسالان جوان، و سالمندان آسیب می‌رساند. آنمی اپلاستیک در بین مردم آسیای دو تا سه بار شایع‌تر از مردم دیگر نقاط دنیا است.
امکان آسیب دیدن مغز استخوان به طور موقت یا دایمی بر اثر چندین عامل وجود دارد که شامل موارد زیرند:
• اشعه و شیمی درمانی
• اختلالات خودایمنی
• عفونت ویروسی
• بارداری
این صدمات می‌توانند سبب توسعۀ آنمی اپلاستیک شوند. اگر علت اختلال ناشناخته باشد، آنمی اپلاستیک ایدیوپاتیک یا فاقد علت مشخص نامیده می‌شود.

آنمی اپلاستیک ارثی
چند بیماری نادر ارثی می‌توانند باعث بروز آنمی اپلاستیک شوند. شایع‌ترین این بیماری‌ها آنمی فانکونی / Fanconi anemia است.
تقریباً 90% مردم دچار آنمی فانکونی در نهایت به نارسایی مغز استخوان مبتلا می‌شوند، که سبب بروز راش است. آنمی اپلاستیک فقط یکی از چند مشکلی است که فرد دچار آنمی اپلاستیک آن را تجربه خواهد کرد.

آنمی کمبود آهن
آنمی کمبود آهن می‌تواند سبب خارش پوست یا آسیب‌پذیری آن در برابر کبودی گردد.
پوست خراشیده و کبود شده می‌تواند سبب بروز نمای راش مانند روی پوست شود.

علایم
دکتر ممکن است در صورتی به وجود آنمی مشکوک شود که دیگر علایم آنمی در کنار راش وجود داشته باشد.
تعداد کم پلاکت که با آنمی اپلاستیک بروز می‌کند نیز می‌تواند علایم دیگری شامل موارد زیر ایجاد کند:
• کبودی‌های کوچک روی پوست
• خونریزی بینی و لثه
• وجود خون در مدفوع
• مشکلات بینایی بر اثر خونریزی شبکیۀ چشم
• خونریزی شدید قاعدگی در زنان
• دیگر علایم آنمی آپلاستیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• خستگی مزمن
• تهوع
• تنگی نفس
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• رنگ پریدگی پوست
• کبودی غیر قابل توضیح یا به سادگی دچار کبودی شدن
• سرگیجه
• سردرد
علایم آنمی به علت فقدان گلبول‌های قرمز خون شامل موارد زیر است:
• ضعف
• خستگی
• تنگی نفس
• سبکی سر
• تپش قلب
• سردی دست و پا
• درد قفسۀ سینه
آنمی همچنین امکان دارد که باعث تقویت ایجاد عفونت‌های مکرر یا طولانی مدت شود، که علت آن کمبود گلبول‌های سفید خون است. این انواع عفونت ممکن است شدید بوده و حتی به مرگ منجر شوند.

تشخیص
دکتر برای شناسایی و درمان علت اصلی راش آنمی از شرح حال پزشکی، معاینۀ فیزیکی و نتایج تست‌ها کمک می‌گیرد.
گرفتن شرح حال پزشکی برای اینکه پزشک بتواند علل بالقوۀ آسیب مغز استخوان را ارزیابی کند مهم است، مخصوصاً در مورد آنمی اپلاستیک اکتسابی.
• مجاورت با مواد سمی، یا عامل‌های مضر محیطی و اشعه
• درمان‌های سرطان مثل اشعه درمانی و شیمی درمانی
• تاریخچۀ برخی بیماری‌های عفونی یا اختلالات خودایمنی
• بیماری‌های عفونی یا ارثی
دکتر در جستجوی نشانه‌های خونریزی زیر پوستی خواهد بود و ممکن است شکم بیمار را لمس کند تا مشخص کند که طحال بزرگ شده است یا خیر. دکتر همچنین در مورد هر گونه بیماری قبلی سؤال خواهد کرد و نیز در مورد داروهای مصرفی و مکمل‌هایی که فرد می‌خورد سؤال می‌کند.
شمارش کامل خون تعداد گلبول‌های خون شامل پلاکت‏‌ها را در نمونۀ خون مشخص خواهد کرد. تعداد کمتر از 150.000 پلاکت در هر میکرولیتر خون به صورت غیر نرمال پایین تلقی می‌شود. تست‌های خون همچنین می‌توانند به از تشخیص خارج کردن دیگر علل نارسایی مغز استخوان کمک کنند.
اگر دکتر مشکوک به وجود آنمی اپلاستیک باشد، احتمالاً بیمار را به یک متخصص خون‌شناسی که خبرۀ بیماری‌ها و اختلالات خونی است ارجاع خواهد داد.

درمان
برنامۀ درمانی مستلزم تمرکز بر علت اصلی بروز راش آنمی و تجدید ذخیرۀ تولید گلبول‌های خون است.
آنمی اپلاستیک را می‌توان به سه گروه غیر شدید، شدید یا بسیار شدید طبقه‌بندی کرد. این طبقه‌بندی بر اساس شمارش خون فرد انجام می‌شود و به تعیین برنامۀ درمان کمک می‌کند. هر قدر تعداد گلبول‌های خون بیمار کمتر باشد، شدت اختلال در وی بیشتر خواهد بود.
درمان آنمی اپلاستیک می‏تواند شامل موارد زیر باشد:
• تزریق خون
• پیوند سلول‌های بنیادی خون و مغز استخوان
• دارو
ممکن است برای تحقق موارد زیر دارو برای بیمار تجویز گردد:
• تحریک مغز استخوان
• سرکوب سیستم ایمنی
• پیشگیری و درمان عفونت

دورنما
دورنما و بهبود به علت اصلی بروز راش آنمی بستگی دارد. آسیب وارد شده به مغز استخوان ممکن است موقتی یا دایمی باشد.
آنمی آپلاستیک شایع‌ترین علت اصلی بروز راش آنمی، اختلالی هم نادر و هم جدی است. این بیماری ممکن است به صورت ناگهانی بروز کند، یا به تدریج توسعه پیدا یابد. در صورت عدم درمان، آنمی اپلاستیک می‌تواند به مرور زمان شکل وخیم‌تری به خود بگیرد.
اغلب مردم دچار آنمی آپلاستیک حتی موارد شدید را می‌توان با موفقیت درمان
کرد، اگرچه این مهم نیاز به زمان دارد. برخی بیماران حتی ممکن است به طور کامل معالجه شوند.
مراجعه به پزشک در صورت بروز هرگونه راش قرمز نوک سوزنی اهمیت دارد.

Source:
Anemia rash: Symptoms, images, and treatment
Last reviewed Fri 22 September 2017
By Kanna Ingleson
Reviewed by Suzanne Falck, MD, FACP