• بتانی کدمن، دکتر دبورا ویزرسپون
• ترجمه هامیک رادیان
هنگامی که به مردم داروهایی برای کمک به مدیریت درد مزمن تجویز می‌شود، ممکن است که آنها با خیزش ناگهانی و شدید درد مواجه شوند. این عود وضعیت به عنوان خیزش درد شناخته می‌شود.
خیزش درد به عنوان شعلهور شدن درد یا عود آن نیز شناخته می‌شود. این خیزش گرایشی در بروز به صورت موج دارد که شامل اوج‌گیری سریع و سپس کاهش در میزان شدت آن است. این درد می‌تواند از چند دقیقه تا ساعتها ادامه داشته باشد.
اغلب تحقیقات پیرامون خیزش درد بر موقعیتهایی متمرکز می‌شود که این نوع درد در مردم دچار سرطان بروز می‌کند. به هر جهت، خیزش درد به اختلالات دیگری مثل درد پشت، ارتریت، زونا، فیبرومیالژی، نوروپاتی دیابتی و غیره نیز مرتبط شده است.
خیزش درد اغلب اوقات نیازمند در پیش گرفتن رویکردی متفاوت در تسکین درد است. این مقاله به علل این نوع مشخص درد در کنار راههای مختلف درمان خیزش درد خواهد پرداخت.
مطالب این مقاله:
• چرا خیزش درد اتفاق میافتد؟
• آمار مربوط به خیزش درد
• داروهای خیزش درد
• ریسکها و عوارض جانبی درمان
• روشهای جایگزین درمانی
• دورنما
چرا خیزش درد اتفاق میافتد؟
خیزش درد به دلایل مختلفی امکان بروز دارد. این درد می‌تواند به تحریک بیماری مسبب درد بروز کند، یا بر اثر درمانها یا داروهایی که مردم برای مدیریت بیماری میگیرند رخ دهد، و یا بر اثر عوامل نامرتبط بروز یابد.
برای برخی از مردم خیزش درد به صورت تصادفی و بدون هر گونه دلیل قابل فهم رخ میدهد. برای دیگران ممکن است برخی محرک‌ها در خیزش درد نقش داشته باشند.
محرکهای شایع در خیزش درد شامل موارد زیرند:
• سرفه
• ورزش
• رفتن به دستشویی
• لباس پوشیدن
• هر حرکت ناگهانی
هر نوع کنترل درد عمل ایجاد تعادل میان مقدار دردی است که فرد احساس مینماید و مقدار دارویی که مصرف می‌کند. این موضوع فرد را به گرفتن مقدار مناسبی از داروی ضد درد در دوز مناسب برای میزان درد ملزم می‌کند، اما نه زیاد، یا بیمار ممکن است عوارض جانبی ناخواسته مثل استفراغ، کاهش توانایی تفکر و خستگی را احساس کند.
در عین حال مواقعی هم هست که خیزش درد به علت وضعیتی که نارسایی دوز نهایی نامیده می‌شود بروز می‌کند. هر دارویی سوژۀ یک زمان اوج است که در آن فرد گیرندۀ دارو نهایت اثرات دارو را تجربه می‌کند، و پس از آن اُفتی در اثرات دارو پدید میآید. این وضعیت به عوامل متعدد شامل چگونگی مصرف دارو بستگی دارد.
برای مثال قرصی به 10 تا 30 دقیقه زمان نیاز دارد تا به حداکثر اثربخشی خود پیش از اوج برسد و سپس دچار افت اثر می‌شود. پچ‌های پوستی جذب پایدارتری ایجاد می‌کنند اما اثرات آنها ممکن است در هنگام رسیدن به پایان زمان تجویز شده کاهش یابد.
نارسایی دوز نهایی زمانی است که سطح تسکین درد ایجاد شده در اواخر زمان باقی مانده تا استفاده از دوز بعدی دارو کافی نیست.
آمار مربوط به خیزش درد
تخمینها متفاوتند، اما تحقیقات پزشکی خاطرنشان می‌کنند که خیزش درد در موارد زیر بروز می‌کند:
• در میان حدود 70 درصد مردمی که از درد مزمن غیر سرطانی رنج میبرند
• در میان حدود 65 درصد مردم دچار درد مزمن ناشی از سرطان
یک مطالعه بر روی مردم دچار سرطان که تحت مراقبت‌های دورۀ پایان زندگی بودند گزارش داده است که 80 درصد بیماران از درد سرطان رنج میبردند. از این گروه 80 درصد افراد خبر از تجربۀ خیزش درد میدادند.
داروهای خیزش درد
گمان نمیرود که صرف افزایش دوز داروهای مصرفی فعلی راه مؤثری برای مدیریت خیزش درد باشد. دلیلش این است که افزایش دوز مصرف دارو می‌تواند به اوردوز منجر شده و سبب بروز عوارض جانبی خطرناک و ناخواسته گردد.
برخی داروها هست که پزشکان برای کمک به مدیریت ناآرامی ناشی از خیزش درد تجویز می‌کنند.
در هر حال این داروها باید واجد ویژگی‌های زیر باشند.
• سریعالاثر باشند
• کوتاه اثر باشند، یعنی در خلال شعلهور شدن درد به بیمار کمک کرده و سپس اثر آنها به سرعت زائل شود
• تهیه آنها به سرعت و آسانی میسر باشد
داروهای طراحی شده برای خیزش درد در اشکال مختلف شامل موارد زیر تولید می‌شود:
• قرص
• داروهای تزریقی
• اسپری‌های بینی
• قرصهای لوزی شکل زیر زبانی (حل شونده)
• فیلمهای (نوارهای) حل شونده که در قسمت داخل گونه بیمار قرار داده می‌شوند
• داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم
به داروهای غیر نسخه‌ای اغلب زیر عنوان داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs) اشاره می‌شود.
کاربرد این داروها در خیزش درد کمک به ایجاد تسکین درد بیشتر با عمل در کنار داروهای تجویز شده برای درد است. این داروها همچنین گسترۀ زمانی را که مردم داروهای خود را مصرف می‌کنند افزایش داده و مقدار داروی تجویزی مورد نیاز برای درد را کاهش میدهند.
ریسکها و عوارض جانبی
داروهای مدیریت درد با طیفی از عوارض جانبی همراه هستند:
داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم میتوانند سبب بروز عوارض جانبی زیر شوند:
• آشوب معده
• تهوع، استفراغ یا هر دو
• سوزش سر دل
• سردرد
• اسهال
• یبوست
مصرف دارو همراه غذا می‌تواند سبب تخفیف برخی از عوارض جانبی شود.
استفادۀ درازمدت از داروهای غیر نسخه‌ای یا نسخه‌ای نیز می‌تواند مشکلات زیر را برای سلامت فرد به دنبال داشته باشد:
• آسیب کبدی
• اولسرهای معده
• مشکلات کلیوی
• آب مروارید
• افزایش خطر حملۀ قلبی یا سکته مغزی
دیگر عوارض جانبی و ریسکها در این مورد شامل موارد زیر است:
• بروز راش یا دیگر واکنشهای آلرژیک
• سرگیجه
• دوار سر
• گیجی
• ورم دست و پا
• بالا رفتن ریسک بروز عفونت
• افزایش اشتها
• کاهش اشتها
این موضوع اهمیت دارد که بیمار در صورت وجود عدم اطمینان یا نگرانی در مورد عوارض جانبی با پزشک مشورت کند.
هر فردی در صورت تجربۀ عوارض جانبی باعث نگرانی باید بلافاصله به دکتر مراجعه نماید.
روشهای جایگزین درمانی
اشکال جایگزین درمان برای مردمی که مصرف داروهای ضد درد را برای تسکین خیزش درد خویش مفید نمییابند وجود دارد.
بسیاری از مردم مبتلا به درد مزمن به اشکال مختلفی از تسکین درد روی میآورند. گزینهها در این مورد شامل موارد زیر است:
طب سوزنی: در طب سـوزنی از سوزن‌های خاص برای تحریک برخی نقاط خاص در بدن استفاده می‌شود. متخصصان طب سوزنی بر این باورند که طب سوزنی می‌تواند مواد شیمیایی ضد درد ترشح کرده یا پیام‌های درد را برای تسکین آن بلوک کند.
حشیش (ماریجوانا): گاهی از اوقات برای کمک به تخفیف برخی انواع درد ماریجوانای پزشکی به بیماران تجویز می‌شود.
مداوا: برخی از مردم استفاده از برخی تداوی را برای مدیریت درد مفید مییابند. گزینهها در این مورد شامل موسیقی درمانی، ریلکسیشن درمانی، مدیتیشن و هیپنوتیزم است.
ماساژ: ماساژ می‌تواند باعث رفع تنش و درد شود به ویژه در مردمی که دچار ارتریت یا صدمات گردن و پشت هستند.
ورزش: ثابت شده است که فعالیت جسمانی باعث تسکین درد و ترشح آندورفینهای حسهای خوب می‌شود که به تقویت میزان انرژی و بهبود خُلق کمک می‌کنند.
به مردم توصیه می‌شود که پیش از اقدام به استفاده از این روشهای تسکین درد با پزشک مشورت کنند.
دورنما
بسیاری از مردم پی میبرند که با تلفیق استفادۀ درست از دارو و مدیریت میتوانند خیزش درد را کنترل کنند.
وقتی در کنار داروهای طولانی اثر مورد استفاده قرار گیرند، یک داروی تسکین درد کوتاه اثر به کار میرود و در صورت نیاز می‌تواند باعث تخفیف خیزش درد همراه با بیماری یا جراحت شود.
اگر خیزش درد بـدون درمان به حال خود رها شود این شعلهور شدن ناگهانی درد می‌تواند سبب بروز آسیبهای قابل ملاحظه شده و زندگی روزمرۀ فرد را دچار اختلال کند. درد می‌تواند لذت بردن از فعالیتهای روزمره را برای مردم مشکل کند و این می‌تواند به احساس کلی تندرستی و خوشبختی افراد نیز لطمه بزند.
Source:
Breakthrough pain: Causes and medications
Last reviewed Wed 4 October 2017
By Bethany Cadman
Reviewed by Deborah Weatherspoon, PhD, MSN, CRNA, COI
نظرات (0)