ضربان قلب نرمال و خطرناک: چگونه تفاوت بین آنها را تشخیص دهیم

در این مقاله:
◄ ضربان قلب در حال استراحت نرمال چیست؟
◄ عوامل تأثیرگذار بر ضربان قلب در حال استراحت
◄ ضربان قلب حداکثری چیست؟
◄ ضربان قلب هدف چیست؟
◄ ضربان قلب خطرناک چیست؟
◄ موقعیت اورژانسی چیست؟
◄ چگونه ضربان قلب خود را بررسی کنیم
◄ چه عواملی ضربان قلب را افزایش می‌دهند؟
◄ چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
◄ تشخیص علت زمینه‌ای
◄ برای ضربان قلب خود چه می‌توانید انجام دهید

ضربان قلب تعداد دفعاتی است که قلب در طول یک دقیقه می‌تپد. ضربان قلب همیشه یکسان باقی نمی‌ماند. در واقع، شما ممکن است با این موضوع آشنا باشید که ضربان قلب گاهی اوقات در پاسخ به چیزهایی مثل میزان فعالیت و وضعیت عاطفی ما دچار تغییر می‌شود.
ضربان قلب معمولاً در زمان عدم فعالیت جسمانی و استراحت اندازه‌گیری می‌شود. به این وضعیت ضربان قلب در حال استراحت اطلاق می‌گردد.
در مورد افراد بزرگسال، ضربان قلب در حال استراحت نرمال بین 60 تا 100 ضربان در دقیقه است. ضربان قلب در حال استراحت نرمال برای کودکان، بسته به سن آنان، می‌تواند بالاتر از میزان آن در بزرگسالان باشد.
در حالی که ضربان قلب ممکن از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، برخی میزان‌ها در این مورد را می‌توان خطرناک تلقی کرد.

ضربان قلب در حال استراحت نرمال چیست؟
در حالی که سن و میزان فعالیت می‌توانند بر ضربان قلب تأثیر بگذارند، همان گونه که در بالا اشاره شد، چند پارامتر به عنوان "نرمال" مطرحند.
ضربان قلب در حال استراحت زمانی است که قلب ما کمترین مقدار خونی را که بدن نیاز دارد پمپ می‌کند زیرا بدن در حال استراحت است.
ضربان قلب در حال استراحت می‌تواند بر مبنای هر شخصی متفاوت باشد. به علاوه، عواملی مثل سن، میزان فعالیت، و برخی داروها نیز می‌توانند بر ضربان قلب در حال استراحت تأثیر بگذارند.

ضربان قلب نرمال در مورد بزرگسالان
بر مبنای اعلام انجمن آمریکایی قلب (AHA)، ضربان قلب نرمال بین 60 تا 100 ضربه در دقیقه است. اما برخی افراد ممکن است در حال استراحت ضربان قلب کمتر از 60 ضربه در دقیقه داشته باشند و این وضعیت کماکان نرمال باشد.
برای مثال ورزشکاران ممکن است پی ببرند که ضربان قلب آنان کمتر است و گاه به 40 ضربه می‌رسد. به علاوه، افراد مصرف کننده برخی داروها مثل بتا بلوکرها نیز ممکن است با کاهش ضربان قلب در حالت استراحت مواجه شوند. این موارد در ادامه بررسی خواهند شد.
جدول زیر میانگین ضربان قلب نرمال را بر مبنای سن برای بزرگسالان نشان می‌دهد

طیف سنی (سال)	میانگین ضربان قلب در حالت استراحت (تعداد ضربان در دقیقه)
18 تا 20	81.6
21 تا 30	80.2
31 تا 40	78.5
41 تا 50	75.3
51 تا 60	73.9
61 تا 70	73
71 تا 80	74.2
بالای 80	78.1

ضربان قلب در حال استراحت نرمال برای کودکان
وقتی کودکان رشد می‌کنند، ضربان قلب در حال استراحت نرمال برای آن دستخوش تغییر می‌شود. جدول زیر ضربان قلب در حال استراحت نرمال را هم در مورد کودکان در حالت بیداری و هم در حالت خواب، بر مبنای اعلام "دپارتمان خدمات سلامت و انسان" نشان می‌دهد.

سن	ضربان قلب در حال استراحت در وضعیت بیداری (ضربه در دقیقه)	ضربان قلب در حال استراحت در وضعیت خواب (ضربه در دقیقه)
نوزاد تا 3 ماهگی	85 تا 205	80 تا 160
3 ماهگی تا 2 سالگی	100 تا 190	75 تا 160
2 تا 10 سالگی	60 تا 140	60 تا 90
بالای 10 سال	60 تا 100	50 تا 90

عوامل تأثیرگذار بر ضربان قلب در حال استراحت
در کنار سن، چند عامل می‌توانند بر ضربان قلب در حالت استراحت تأثیر بگذارند.
• حرارت. در صورت قرار گرفتن در معرض هوای بسیار گرم ضربان قلب اندکی افزایش پیدا می‌کند.
• عوارض جانبی داروها. داروهایی مثل بتا بلوکرها می‌توانند باعث کاهش ضربان قلب در حالت استراحت شوند.
• احساسات. اگر کسی مضطرب یا هیجان زده باشد، ضربان قلب وی ممکن است افزایش یابد.
• وزن. افراد چاق ممکن است در حالت استراحت ضربان قلب بالاتری داشته باشند. علت آن است که قلب ناچار است تا برای خونرسانی به بدن بیشتر کار کند.
• آنمیا (آنمی). در آنمی کاهش میزان گلبول‌های سرخ خون می‌تواند باعث گردد تا قلب برای تغذیه بدن با خون غنی از اکسیژن تندتر بتپد.
• ناهنجاری‌های غدد درون‌ریز یا هورمونی. میزان غیر نرمال برخی هورمون‌ها می‌تواند بر ضربان قلب تأثیر بگذارد. برای مثال، مقدار زیاد هورمون تیروئیدی (هیپرتیروئیدیسم) می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد در حالی که کمبود زیاد آن (هیپوتیروئیدیسم) می‌تواند به کاهش ضربان قلب منجر شود.
• سندرم تاکیکاردی وضعیتی (PoTS). این سندرم پس از نشستن یا برخاستن افزایشی غیر نرمال در ضربان قلب ایجاد می‌کند. در کنار تپش قلب، برخی علایم PoTS سرگیجه و غش کردن را شامل می‌شود.
• حالت قرارگیری بدن. ضربان قلب ممکن است در زمانی که شخص از حالت نشستن به حالت ایستادن تغییر وضعیت می‌دهد تغییر کند.
• دخانیات. میزان ضربان قلب در حالت استراحت برای افراد مصرف کننده مواد دخانی بیشتر است.

ضربان قلب حداکثری چیست؟
ضربان قلب حداکثری محاسبه‌ای است که به ما کمک می‌کند تا محدوده هدف ایده‌آل را برای ضربان قلب در طول ورزش مشخص کنیم.
شما می‌توانید حداکثر ضربان قلب مرتبط به سن خود را با تفریق سن از عدد 220 به دست بیاورید. برای مثال، اگر کسی 35 ساله باشد حداکثر ضربان قلب مرتبط سن برای وی با روش مزبور معادل 185 ضربان در دقیقه خواهد بود.
این محاسبه حداکثر ضربان قلب به ما کمک می‌کند که بدانیم آیا بیش از حد سنگین ورزش می‌کنیم یا به حد کافی انرژی مصرف نمی‌کنیم. ما این محاسبه را با هدف بازتاب ضربان قلب در دقیقه ایده‌آل که شما برای ورزش سنگین نیاز دارید به کار می‌بریم.

ضربان قلب هدف چیست؟
بر مبنای AHA ضربان قلب هدف در طول فعالیت با شدت متوسط در حدود 50 تا 70 درصد ضربان قلب حداکثری است. فعالیت جسمانی شدید باید به 70 تا 85 درصد میزان حداکثری در فرد برسد.
بنابراین در مورد فردی 35 ساله ضربان قلب هدف باید بین 93 تا 157 ضربان در دقیقه (50 تا 85 درصد اندازه حداکثری) باشد.
جدول زیر دامنه ضربان قلب هدف و میانگین ضربان قلب حداکثری را برای سنین مختلف بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی AHA نشان می‌دهد.

سن (سال)	ضربان قلب هدف (50 تا 85 درصد) (ضربان در دقیقه)	میانگین ضربان قلب حداکثری (ضربان در دقیقه)
20	100 تا 170	200
30	95 تا 162	190
35	93 تا 157	185
40	90 تا 153	180
45	88 تا 149	175
50	85 تا 145	170
55	83 تا 140	165
60	80 تا 136	160
65	78 تا 132	155
70	75 تا 128	150

ضربان قلب خطرناک چیست؟
گاهی از اوقات ممکن است شخص ضربان قلب تندتر یا کندتر از اندازه نرمال را تجربه کند. هر مورد منفرد چنین وضعیت‌هایی "خطرناک" تلقی نمی‌شود، به ویژه اگر تحت پایش پزشک باشد.

ضربان قلب بالا
وقتی ضربان قلب بسیار سریع باشد این وضعیت تاکیکاردی نامیده می‌شود. در مورد بزرگسالان، ضربان قلب سریع به عنوان بالای 100 ضربان در دقیقه تعریف می‌شود.
اما آنچه بسیار تند تلقی می‌شود ممکن است به سن و وضعیت کلی سلامت شخص بستگی داشته باشد.
چند نوع تاکیکاردی شامل موارد زیر وجود دارد:
• شریانی مولتی‌فوکال
• ونتریکولار
• سینوسی
طبقه‌بندی این موارد بر مبنای علت بروز آنها و قسمتی از قلب که تحت تأثیر قرار می‌گیرد انجام می‌شود. تجربه تاکیکاردی ممکن است موقتی باشد.
چند علت محتمل تاکیکاردی می‌تواند موارد زیر را شامل گردد:
• یک مشکل زمینه‌ای سلامت
• اضطراب یا استرس
• مصرف زیاد کافئین
• مصرف سنگین الکل
• عدم تعادل الکترولیت
• آنمی
• مشکلات هورمونی
• تب
• ورزش یا فعالیت جسمانی سنگین یا شدید
• عوارض جانبی برخی داروها
• مصرف سیگارت (سیگار)
• مصرف برخی مواد مخدر (مثل کوکائین)

ضربان قلب کند
وقتی ضربان قلب بسیار کند باشد این وضعیت زیر عنوان برادیکاردی شناخته می‌شود. برادیکاردی به طور معمول به ضربان قلب زیر 60 ضربان در دقیقه اطلاق می‌شود.
برای ورزشکاران و افرادی که منظماً ورزش می‌کنند، ضربان قلب زیر 60 ضربه در دقیقه نرمال و حتی سالم است.
برخی علل محتمل برادیکاردی شامل موارد زیر است:
• عوارض جانبی داروها
• عدم تعادل الکترولیت
• آپنه خواب انسدادی
• وجود مشکلی زمینه‌ای در سلامت
• پیری
• مشکلات سیستم رسانایی قلب
برادیکاردی حد مرزی یا گهگاهی ممکن است نیاز به درمان نداشته باشد. اما برادیکاردی طولانی مدت یا برادیکاردی درمان نشده می‌تواند به موردی جدی‌تر بینجامد.
برخی اختلالات زمینه‌ای به طور معمول علت آن چیزی هستند که ضربان قلب "خطرناک" نام دارد. اگر کسی هم‌اکنون با بیماری قلبی، نارسایی قلبی، یا سابقه بیماری قلبی زندگی می‌کند و متوجه نوسانی در ضربان قلب خود شود باید در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کند زیرا این می‌تواند نشانه‌ای از یک پیامد جدی باشد.

موقعیت اورژانسی چیست؟
اورژانس پزشکی
در صورتی که کسی متوجه بروز تغییری ناگهانی در ضربان قلب خود به همراه موارد زیر شود باید به اورژانس مراجعه کند:
• تنگی نفس
• سفتی یا درد قفسه سینه
• سرگیجه یا سبکی سر
• غش کردن
• ناتوانی در ورزش
این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از یک پیامد قلبی جدی باشد.

چگونه ضربان قلب خود را بررسی کنیم
در حالی که طیف گسترده‌ای از دستگاه‌های قابل پوشش که می‌توانند به بررسی ضربان قلب کمک کنند وجود دارد، شما در عین حال می‌توانید این کار را به صورت دستی انجام دهد.
AHA روش ساده‌ای دارد:
• نبض خود را در ناحیه میان مچ دست خود بیابید
• با استفاده از نوک یکی از دو انگشت اول، به نرمی روی شریان موجود فشار دهید
• نبض خود را به مدت 30 ثانیه بشمرید، و سپس عدد به دست آمده را در 2 ضرب کنید تا ضربان قلب در دقیقه به دست آید
یادداشت: به این روش اتکا نکنید اگر احساس می‌کنید که قلبتان برای مثال بسیار تند یا کند می‌زند و شما دچار ناراحتی هستید. بهترین راه حل برای این سناریو برخورداری از توصیه پزشک است.

چه عواملی ضربان قلب را افزایش می‌دهند؟
تاکیکاردی ممکن است بر اثر اختلالات زیر ایجاد گردد:
• آنمی
• بیماری قلبی مادرزدای
• بیماری قلبی که بر جریان گردش خون تأثیر بگذارد
• هیپرتیروئیدیسم
• صدمات قلب مثل حمله قلبی
• آریتمی ونتریکولار یا سوپرونتریکولار
مصرف مواد مخدر (محرک‌هایی مثل کوکائین یا مت‌آمفتامین‌ها) یا سوء مصرف داروهای نسخه‌ای یا محصولات غیر نسخه‌ای (مثل مکمل‌های غذایی) نیز ممکن است به تند شدن بیش از حد ضربان قلب بینجامد.
دلایل کمتر جدی برای تند شدن ضربان قلب شامل موارد زیر است:
• نوشیدن کافئین
• نوشیدن الکل
• استرس
• ورزش
• بارداری

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگر ضربان قلب شما مداوماً بالای 100 یا پایین 60 ضربان در دقیقه باشد (و شما ورزشکار نباشید) یا در صورت مواجه شدن با موارد فهرست شده در زیر به پزشک مراجعه کنید:
• تنگی نفس
• دوره‌های غش کردن
• سبکی سر یا سرگیجه
• احساس بال بال زدن یا تپش قلب در قفسه سینه
• دچار بودن به ناراحتی یا درد قفسه سینه
• ناتوانی در ورزش کردن

تشخیص علت زمینه‌ای
پزشک ممکن است طیفی از ابزارهای تشخیصی، شامل موارد زیر را برای کمک به تشخیص اختلال، مورد استفاده قرار دهد:
• پایش هولتر یا اتفاق. این نوعی ماشین EKG کوچک قابل حمل است که شخص برای بازه زمانی مشخصی برای کمک به پزشک در پایش سیگنال‌های الکتروکاردیوگرافیک به تن می‌کند.
• الکتروکاردیوگرام. که به آن زیر عنوان ECG یا EKG نیاز اشاره می‌شود ابزاری تشخیصی است که از الکترودهای کوچکی برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب استفاده می‌کند. پزشک می‌تواند این اطلاعات را برای تعیین ناهنجاری‌های تقویت کننده اختلال احتمالی مورد استفاده قرار دهد.
• تست استرس. گاهی اوقات به نام تست تردمیل یا تست ورزش نامیده می‌شود و می‌تواند به تشخیص کسانی که علایم آنها ممکن است به ورزش مرتبط باشد کمک کند.
• تست میز شیبدار. این تست پاسخ فشار خون و ضربان قلب در زمان برخاستن از حالت دراز کشیده را اندازه‌‎گیری می‌کند. افراد دچار دوره‌های هجوم غش کردن معمولاً کاندیدای انجام این تست هستند.
• تست‌های تصویربرداری. در صورت وجود هر گونه ناهنجاری ساختاری در قلب که ممکن است تقویت کننده اختلال مبتلابه شخص باشند می‌توان از این تست‌ها استفاده کرد. انواع مورد استفاده شامل اکوکاردیوگرام، CT اسکن و MRI است.
• تست الکتروفیزیولوژیک. این تست که تحت بیهوشی موضعی انجام می‌شود، شامل کاتترهای الکترود موقتی است که از طریق وریدها یا شریان‌ها وارد قلب می‌شوند تا سگینال‌های الکتریکی قلب را ضبط و ثبت کنند.

برای ضربان قلب خود چه می‌توانید انجام دهید

شما باید همیشه مراقب ضربان قلب خود باشید. این کار ورزش منظم، خوردن غذاهای سالم، به حداقل رساندن مصرف الکل، و حفظ وزن در محدوده سالم را شامل می‌شود.
به علاوه شما باید برای مسائل جسمانی خود منظماً به پزشک مراجعه کنید. این کار نه فقط رویکرد مناسبی است بلکه کمک می‌کند تا بالا بودن کلسترول یا ناهنجاری‌های فشار خون شما به شکل زودهنگام مشخص گردند.
اگر پیشتر دچار بیماری قلبی شده‌اید باید به دقت وضعیت خود را پایش کنید و پلن درمانی خود را دنبال نمایید. تمامی داروهای تجویز شده توسط پزشک خود را مصرف کنید.
دیگر نکات مربوط به سلامت قلب عبارتند از:
• یافتن راه‌هایی برای کاهش استرس. مثال‌هایی در این مورد یوگا و مدیتیشن را شامل می‌شود.
• محدود کردن مصرف کافئین در صورت امکان. مقدار زیاد کافئین می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد.
• محدود کردن مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا.
• رعایت تعادل در مصرف الکل.
• ترک مصرف دخانیات.
• اجتناب از کانابیس. کانابیس می‌تواند سبب ایجاد پیامدهای قلبی عروقی گردد.
• آگاهی یافتن در مورد عوارض جانبی داروهای مصرفی خود.
• برخورداری از خواب کافی.