• جین لئونارد، دکتر جودیت مرسین
• ترجمه هامیک رادیان
تیکها حرکات نامنظم، غیر قابل کنترل، ناخواسته و تکراری عضلات هستند که ممکن است در هر بخشی از بدن بروز کنند. حرکات اندامها و دیگر بخشهای بدن تحت عنوان تیکهای حرکتی (تیکهای موتور) شناخته میشوند. اصوات تکراری غیر ارادی مثل خرخر، خرناس، و یا صاف کردن گلو، تیکهای صوتی نامیده میشوند.
اختلالات تیک معمولاً در دوران کودکی آغاز میشوند، و نخستین بروز آنها تقریباً به سن پنج سالگی برمیگردد. در کل، اختلالات تیک در میان مردان بیش از زنان شایع است.
بسیاری از موارد تیک گذرا هستند و در طول یک سال از بین میروند. به هر جهت، برخی از مردم دچار تیک از نوع اختلالات مزمن میشوند. تیکهای مزمن مبتلابۀ یکصدم کل جمعیت دنیا است.
مطالب این مقاله:
• انواع اختلالات تیک
• علایم
• علل و ریسک فاکتورها
• عوارض
• تشخیص
• درمان و مقابله
انواع اختلالات تیک
اختلالات تیک را به طور معمول میتوان زیر عنوانهای تیکهای حرکتی، صوتی یا سندرم تورت / Tourette's syndrome، که ترکیبی از تیک حرکتی و صوتی محسوب میشود، طبقهبندی کرد.
تیکهای حرکتی و صوتی ممکن است کوتاه مدت (گذرا) یا مزمن باشند. سندرم تورت یک اختلال تیک مزمن تلقی میشود.
اختلال تیک گذرا
بر مبنای اعلام "آکادمی روانپزشکی کودک و نوجوان آمریکا"، اختلال تیک گذرا یا تیک موقتی مبتلابۀ تا 10 درصد کودکان در طول سالهای اول تحصیل آنها است.
بچههای دچار اختلال تیک گذرا دچار یک تیک یا بیشتر برای حداقل 1 ماه میشوند، اما این عارضه 12 ماه متوالی را شامل نمیشود. آغاز تیکها باید مربوط به پیش از رسیدن فرد به سن 18 سالگی بوده باشد.
در مورد اختلال تیک گذرا موارد شیوع تیکهای حرکتی بیش از تیکهای صوتی است. این ویژگی ممکن است از نظر نوع و شدت در گذر زمان دچار تغییر شود.
برخی تحقیقات عنوان میکنند که تیکها در میان کودکان دچار ناتوانیهای یادگیری بیشتر شایع است و در کلاسهای آموزشی خاص بیشتر دیده میشود. همچنین احتمال بروز تیکها در میان کودکان دچار طیف اختلال اتیسم بیشتر است.
در همین زمینه بیشتر بخوانیم:
در این زمینه بیشتر بخوانیم:
سندرم تورت یا شدیدترین انواع تیک
اختلال تیک حرکتی مزمن یا اختلال تیک صوتی
تیکهایی را که پیش از 18 سالگی ظاهر میشوند و به مدت 1 سال یا بیشتر ادامه پیدا میکنند میتوان به عنوان اختلال تیک مزمن طبقهبندی کرد. این تیکها ممکن است حرکتی یا صوتی باشند، اما هر دو مورد را شامل نمیشوند.
میزان شیوع اختلال تیک مزمن کمتر از اختلال تیک گذرا است، و کمتر از یک درصد کودکان را مبتلا میکند.
هر قدر سن کودک در هنگام آغاز اختلال تیک حرکتی یا صوتی کمتر باشد، شانس وی برای بهبود بیشتر است، و تیکها معمولاً در طول 6 سال از بین میروند. افرادی که تجربۀ ادامۀ علایم در آنها بعد از 18 سالگی نیز ادامه پیدا میکند کمتر محتمل است که شاهد بهبود علایم در خود باشند.
سندرم تورِت
سندرم تورت یکی از اختلالات نورولوژیک پیچیده است. این سندرم با تیکهای متعدد – هم حرکتی و هم صوتی – مشخص میگردد. سندرم تورت شدیدترین و ناشایعترین نوع اختلال تیک محسوب میشود.
بر مبنای گزارش CDC تعداد دقیق افراد مبتلا به سندرم تورِت مشخص نیست. تحقیق CDC عنوان میکند که نیمی از کودکان مبتلا به این بیماری شناخته شده نیستند. در حال حاضر، 0.3 درصد کودکان 6 تا 17 سالۀ آمریکایی با تشخیص ابتلاء به سندرم تورت مواجهند.
علایم سندرم تورت به مرور زمان از نظر شدت تفاوت پیدا میکند. برای بسیاری از مردم این علایم با بالا رفتن سن بهبود مییابد.
سندرم تورت اغلب با اختلالات دیگر مثل اختلال بیشفعالی کمبود توجه (ADHD)، یا اختلال وسواس اجباری (OCD) همراه است.
علایم
علامت تعریف شده برای اختلالات تیک وجود یک تیک یا تعداد بیشتری از آنها است. این تیکها را میتوان به صورت زیر طبقهبندی کرد:
• تیکهای حرکتی: این تیکها شامل تیکهایی مثل جنبیدن سر و شانه، چشمک زدن، حرکات تند و سریع، کوبیدن، کلیک انگشتان، یا لمس اشیاء یا دیگر افراد است. تیکهای حرکتی گرایشی به بروز پیش از تیکهای صوتی دارند، اگرچه این حالت، همیشگی نیست.
• تیکهای صوتی: این تیکها صداهایی مثل سرفه، صاف کردن گلو، خرخر، یا تکرار کلمات و اصطلاحات را شامل میشوند.
تیکها را در عین حال میتوان به دستههای زیر تقسیم کرد:
• تیکهای ساده: اینها تیکهای ساده و گذرایی هستند که گروههای عضلاتی معدودی در آنها دخیلند. مثالهایی در این مورد کشیدن بینی، پرش چشم، و یا صاف کردن گلو را شامل میشود.
• تیکهای پیچیده: در این تیکها حرکات هماهنگ ناشی از کارکرد چند گروه عضلات دخیل است. مثالهایی در این مورد شامل حرکات موزون رقصمانند یا گام برداشتن به طریقی خاص، اشاره کردن، یا تکرار کلمات و اصطلاحات است.
تیکها معمولاً از پی یک الزام ناراحت کننده مثل حس خارش یا سوزش از راه میرسند. اگرچه ممانعت از مبادرت به تیک امکانپذیر است، اما این کار به تلاش زیادی نیاز دارد و اغلب سبب بروز تنش یا استرس میشود. خلاصی از این حس منوط به بروز تیک است.
علایم اختلالات تیک میتواند:
• با بروز احساساتی مثل اضطراب، هیجان، عصبانیت و خستگی مزمن تشدید شود
• در دورههای بیماری تشدید گردد
• در درجه حرارت بالا یا هوای بیش از حد گرم تشدید شود
• در طول خواب بروز کند
• در طول زمان تغییر کند
• از نظر نوع و شدت تغییر یابد
• به مرور زمان بهبود یابد
علل و ریسک فاکتورها
علت دقیق بروز اختلالات تیک مشخص نیست. در تحقیقات سندرم تورت، مطالعات اخیر برخی جهشهای ژنتیکی خاص را شناسایی کردهاند که ممکن است در این مورد نقش داشته باشند. به نظر میرسد که شیمی مغز نیز، و به ویژه مواد شیمیایی مغز مثل گلوتامات، سروتونین و دوپامین در این مورد مهم است.
تیکهایی که دارای علت مشخص هستند در دستهبندی تشخیصی متفاوتی قرار میگیرند. این تیکها شامل موارد مندرج در فهرست زیر هستند:
• صدمات وارده به سر
• سکته مغزی
• عفونتها
• سموم
• جراحی
• دیگر جراحات
به علاوه تیکها ممکن است با اختلالات جدیتر پزشکی مثل بیماری هانتینگتون یا بیماری کروتزفلد – جاکوب همراه شوند.
ریسک فاکتورهای اختلالات تیک موارد زیر را شامل میشود:
• ژنتیک: تیکها گرایشی به جریان در اعضاء خانواده دارند، بنابراین ممکن است بنیانی ژنتیکی برای این اختلالات وجود داشته باشد.
• جنس: مردان بیش از زنان در خطر ابتلاء به اختلالات تیک قرار دارند.
عوارض
بیماریهای همراه اختلالات تیک، مخصوصاً در کودکان دچار سندرم تورت شامل موارد زیر است:
• اضطراب
• ADHD
• افسردگی
• اختلال طیف اتیسم
• مشکلات یادگیری
• OCD
• مشکلات تکلم یا زبان
• مشکلات خواب
دیگر پیامدهای مرتبط به اختلالات تیک مرتبط به اثرات تیکها بر عزت نفس یا خودباوری است.
برخی تحقیقات پی بردهاند که کودکان دچار سندرم تورت یا هر نوع اختلال تیک دارای زندگی کیفی نازلتری هستند و در مقایسه با کودکان فاقد این اختلالات از عزت نفس و خودباوری کمتری برخوردارند.
به علاوه "انجمن تورت آمریکا" میگوید مردم دچار سندرم تورت اغلب بر اثر تیکها و وضعیتهای مرتبط به آنها مثل ADHD یا اضطراب، در عملکرد اجتماعی خود با دشواریهایی مواجه میشوند.
تشخیص
تشخیص اختلالات تیک بر مبنای علایم و نشانهها استوار است. برای تشخیص اختلال تیک آغاز علایم باید در بچۀ زیر سن 18 سال باشد. همچنین علایم نباید به علت دیگر اختلالات پزشکی یا داروها بروز کرده باشند.
مقیاس مورد استفاده برای تشخیص اختلال تیک گذرا شامل وجود یک تیک یا بیشتر است که در مدت کمتر از 12 ماه بروز کرده باشد.
اختلالات تیک مزمن حرکتی یا صوتی وقتی تشخیص داده میشوند که بروز یک تیک یا بیشتر تقریباً هر روزه به مدت 12 ماه یا بیشتر ادامه یافته باشد. افراد دچار اختلال تیک مزمن که مبتلا به سندرم تورت نیستند، یا تیکهای حرکتی و یا تیکهای صوتی را تجربه میکنند، و هر دوی آنها در آنان بروز نمیکند.
تشخیص سندرم تورت بر مبنای وجود همزمان تیکهای حرکتی و صوتی صورت میگیرد، که تقریباً هر روز به مدت 12 ماه یا بیشتر ادامه داشته باشند.
برای از تشخیص خارج کردن دیگر علل موجب بروز تیک، دکتر ممکن است موارد زیر را درخواست کند:
• انجام تستهای خون
• اسکنهای MRI یا دیگر اسکنهای تصویربرداری
درمان و مقابله
درمان تیک به نوع اختلال تیک و شدت آن بستگی دارد. در بسیاری از موارد، تیکها خودبخود و بدون انجام درمان رفع میشوند.
تیکهای شدید موجب بروز اختلال در زندگی روزمره میشوند و باید با استفاده از روشهای درمانی مختلف، دارو یا تحریک عمقی مغز درمان شوند.
درمانهای اختلالات تیک
برخی از درمانهای در دسترس برای کمک به مردم در کنترل تیکها و کاهش میزان بروز آنها شامل موارد زیر است:
• تماس و پیشگیری از پاسخ (ERP): این نوعی درمان رفتاری شناختی است که کمک میکند تا افراد با موارد ناراحت کنندۀ پیشقراول تیک مأنوس شوند و هدف آن کمک به پیشگیری از تیک است.
• درمان معکوس کردن عادت: درمانی است که به مردم دچار اختلالات تیک یاد میدهد تا حرکاتی را در مقابله با تیک مورد استفاده قرار دهند، و بنابراین تیک امکان بروز پیدا نمیکند.
دارو
دارو را میتوان در کنار دیگر روشهای درمانی و یا به طور مستقل مورد استفاده قرار داد. دارو معمولاً باعث کاهش فواصل زمانی بروز تیک میشود، اما نمیتواند فرد را به طور کامل از دست علایم این اختلال خلاص کند. داروهای در دسترس برای این اختلال موارد زیر را شامل میشود:
• داروهای ضد تشنج
• تزریقات بوتاکس
• شل کنندههای عضلانی
• داروهای دارای فعل و انفعال با دوپامین
داروهای دیگری نیز ممکن است که برای کمک به کاهش علایم اختلالات تیک مفید باشند. برای مثال، امکان تجویز داروهای ضد افسردگی برای علایم مرتبط با اضطراب و OCD وجود دارد.
تحریک عمیق (عمقی) مغز
تحریک عمیق مغز (DBS) یک گزینۀ درمانی برای آن دسته از افراد مبتلا به سندرم تورت است که تیکهای آنها مخل زندگی روزمرۀ فرد است و در عین حال به دیگر روشهای درمان پاسخ نمیدهد.
DBS شامل ایمپلنت یک دستگاه باتریدار در مغز است. برخی نواحی مغز که درگیر کنترل حرکت هستند با هدف کاهش تیکها با انگیزشهای الکتریکی تحریک میشوند.
نکاتی برای مقابله و خودیاوری
برخی تغییرات سبک زندگی میتوانند به کاهش تواتر تیکها کمک کنند. این تغییرات موارد زیر را شامل میشوند:
• اجتناب از استرس و اضطراب
• داشتن خواب کافی
موارد زیر میتوانند مفید باشند:
• پیوستن به گروههای متشکل از افراد مبتلا به سندرم تورت و دیگر اختلالات تیک
• بهرهگیری از دوستان و دیگران برای کمک و حمایت
• به یاد داشتن این موضوع که تیکها گرایشی به رفع یا محو شدن با گذشت زمان و بالا رفتن سن دارند
والدین کودکان مبتلا به تیک باید:
• آموزگاران، پرستاران، و دیگر کسانی را که بچه را میشناسند از اختلال او باخبر کنند
• با تشویق علایق و دوستی حس عزت نفس را در کودک تقویت کنند
• موارد بروز تیک را نادیده بگیرند، و از یادآوری آن به بچه خودداری کنند.
در همین زمینه مطالعه لینک زیر در وبسایت مهرین - اخبار سلامت پیشنهاد میشود:
پرش پلک چشم یا لرزش پلک - علل شایع، درمان، و پیشگیری
Source:
Tic disorders: Causes, types, and diagnosis
Written by Jayne Leonard Reviewed by Judith Marcin, MD
Last reviewed: Fri 16 June 2017
نظرات (0)