پنومونیت - علایم، علل، و درمان

• امبر کایلر، دکتر الین کی. لیو
• ترجمه هامیک رادیان

پنومونیت اختلالی است که در آن ریه‎های فرد بر اثر استنشاق برخی مواد دچار واکنش آلرژیک می‎شود. این اختلال همچنین تحت عنوان پنومونیت فوق حساسیت مورد اشاره قرار می‎گیرد.
واکنش این گروه از افراد به مواد مورد اشاره سبب می‎شود که کیسه‌های هوایی یکی از ریه‎ها یا هر دو ریه دچار التهاب شوند. در صورت عدم درمان این اختلال می‎تواند به بروز آسیب‌های درازمدت ریه منجر شود. به هر جهت در صورت واکنش سریع پنومونیت کاملاً قابل برگشت است.
مطالب این مقاله:
• علایم
• علل
• چه هنگامی باید به دکتر مراجعه کرد
• تشخیص
• درمان و خوددرمانی
• پیشگیری
• تفاوت میان پنومونی و پنومنیت
• دورنما

علایم
علایم پنومونیت می‎تواند از نظر شدت، فرکانس یا فاصلۀ موارد بروز و نواحی مورد آسیب بدن تفاوت داشته باشد.
علایم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• تب، لرز، و سردرد
• درد عضلات یا مفاصل
• سرفه یا بروز صداهای تند و تیز در ریه‌ها
• تنگی نفس
• کاهش وزن شدید
• خستگی مزمن
• صدا دادن انگشتان دست یا پا
هر نوع آب آوردن ریه‎ها می‎تواند یکی از عوارض کشندۀ پنومونیت باشد اگر این بیماری در اسرع وقت مورد درمان قرار نگیرد. بنابراین در صورت ظن به وجود بیماری بر مبنای هر یک از علایم پنومونیت مراجعۀ فوری به پزشک الزامی است.
برخی عوارض پنومونیت یا موارد عود شدید علایم در ریه‎ها می‎تواند سبب بروز مشکلات سیستم تنفسی شود. امکان بروز جراحت در بافت ریه وجود دارد، که می‎تواند باعث عدم کارآیی کامل ریه شود. به علاوه، امکان آن وجود دارد که مقدار اکسیژنی که به جریان خون می‎رسد نیز کاهش یابد.
در صورت عدم درمان، پنومونیت می‎تواند یک بیماری کشنده باشد، زیرا این بیماری کار پمپاژ خون از طریق ریه‌ها را برای قلب دشوار می‎کند.

علل
پنومونیت گرایش به بروز در زمانی دارد که یک مادۀ تحریک کننده از هر نوع باعث تحریک ریه‎ها می‎شود. وقتی این اتفاق رخ دهد، کیسه‌های هوایی کوچک ریه‌ها ملتهب می‎شوند، که این باعث دشواری تنفس و بروز علایم دیگر می‎شود.
در اغلب موارد، مواد محرکی که در قدم اول باعث بروز پنومونیت می‎شوند هرگز مورد شناسایی قرار نمی‎گیرند.
عوامل مربوط به سبک زندگی مثل شغل، محدودۀ مکانی زندگی، جنس، و سن همگی می‎توانند عوامل تقویت کنندۀ ریسک پنومونیت باشند. افرادی که با مواد شیمیایی یا مواد محرک خشن و سخت سر و کار دارند نسبت به دیگران بیشتر محتمل است که در معرض ابتلا به پنومونیت باشند.
علل پشت پنومونیت متفاوت بوده و می‎تواند شامل موارد زیر باشد:
• کپک (قارچ) و میکرب‎ها
• درمان با اشعه معمولاً در هنگامی که قفسۀ سینه هدف درمان باشد
• داروها و آنتی‎بیوتیک‌ها شامل برخی از آنها که در شیمی درمانی برای کنترل ضربان قلب مورد استفاده قرار می‎گیرند
• مجاورت با پرندگان، پر این جانوران یا ادرار و مدفوع آنها

ریسک فاکتورها
پنومونیت دارای ریسک فاکتورهای متعددی است.
به علت سهولت گسترش این بیماری، پنومونیت اغلب با برخی ریسک فاکتورهای خاص همراه است. اینها موارد متفاوتی هستند اما در عین حال بسیار وابسته به محل و شرایط زندگی فرد هستند.
برای مثال کسانی که با پرندگان سر و کار دارند یا افراد دارای مشاغل مرتبط به مواد شیمیایی خشن، ممکن است بیش از افراد دیگر که دارای مشاغل اداری هستند در معرض ابتلا به این بیماری قرار داشته باشند.
ریسک فاکتورها شامل موارد زیرند:
• عادت‌های مربوط به سبک زندگی مثل سیگار کشیدن
• ژنتیک
• سن، زیرا این بیماری معمولاً دچار افراد سنین 50 تا 55 سال می‎شود
• محیط یا شغل، مثل کار کردن در اطراف مکان‎های عمومی شلوغ یا مواد تحریک کننده
• سن، زیرا این بیماری در میان زنان اندکی بیش از مردان شایع است
• جابه‎جایی پرندگان
• حمام‌های گرم یا دستگاه‌های رطوبت‌ساز
• برخی درمان‏های سرطان

چه هنگامی باید به دکتر مراجعه کرد
هر فردی به محض تشدید یا وخامت علایم مورد مشاهده باید به دکتر مراجعه کند. به طور مشخص، بروز هر گونه علایم شبه آنفولانزا یا جمع شدن مایع در ریه باید به فوریت موری بررسی دکتر قرار گیرد.
اگر عوامل مسبب علایم پنومونیت را نتوان از بین برد یا از آنها دوری کرد، فرد باید برای برخورداری از درمان‎های دیگر به پزشک مراجعه کند.
همچنان که در بالا اشاره شد، پنومونیت در صورت عدم درمان باعث ایجاد صدمات دایمی در ریه خواهد شد. در نتیجه، بهترین کار این است که پیش از تشدید و وخامت علایم یا در صورت ناممکن شدن درمان با خودمراقبتی فرد به دکتر مراجعه کند.

تشخیص
پنومونیت سبب علایمی مشابه با بسیاری از دیگر اختلالات ریه می‎شود. بر این اساس، ممکن است برای تشخیص قطعی ابتلا فرد به آن انجام چند تست مختلف مورد نیاز باشد، چرا که پزشک نیاز دارد تا پیش از تشخیص ابتلا فرد به پنومونیت دیگر اختلالات دارای علایم مشابه را از تشخیص خارج کند.
دکتر ممکن است به تشخیص پنومونیت برسد اگر فرد در تماس با هر یک از مواد مسبب بروز پنومونیت بوده باشد. برای انجام این کار، پزشک تاریخچۀ پزشکی بیمار را می‎گیرد و یک معاینۀ فیزیکی انجام می‎دهد.
دکتر همچنین ممکن است موارد زیر را بررسی کند:
• آزمایش خون برای ارزیابی سطح گلبول‎های سفید خون در بدن
• CT اسکن یا عکسبرداری اشعۀ ایکس برای آزمایش وجود مایع یا التهاب در ریه‎ها
• اسپیرومتری برای بررسی میزان کامل بودن عملکردهای دم و بازدم در بیمار
• اکسی‎متری برای آزمایش مقدار اکسیژن موجود در جریان خون
• لاواژ برونکوآلوئولار که در آن مایع از ریه‌ها بیرون کشیده و برای گلبول‎های سفید خون مورد بررسی قرار می‎گیرد
• بیوپسی ریه برای بررسی بافت ریه‎ها جهت بروز هر گونه تغییر احتمالی که نشان دهندۀ وجود پنومونی باشد
برای بررسی ریه‎ها و جمع‎آوری نمونه‎های بافت یا مایع، دکتر ممکن است از دستگاهی به نام برونکوسکپ استفاده کند. این دستگاه لوله‎ای باریک و انعطاف‌پذیر است که از مسیر گلو وارد ریه‎ها می‎شود. برونکوسکپ دارای چراغ و دوربینی در انتهای خود است که به کاربر یا پزشک امکان مشاهدۀ درون ریه‎ها را می‎دهد.

درمان و خودمدیریتی
در اغلب موارد دکتر از میان برداشتن مادۀ محرک را که سبب پنومونیت شده است یا می‎شود توصیه می‎کند به شکلی که دیگر فرد در معرض مادۀ آلوده کننده قرار نگیرد.
در اکثر مواقع اجتناب از مادۀ محرک پنومونیت برای پیشگیری از بازگشت آن کافی است. به هر جهت این کار همیشه امکان‌پذیر نیست، مخصوصاً اگر مورد مرتبط با شیمی درمانی یا درمان با اشعه باشد.
برای کمک به مدیریت ریسک ابتلا به پنومونیت، این موضوع اهمیت دارد که موازین پیشگیری در هنگام مقابله یا مدارا با مواد محرک در نظر گرفته شود. این موضوع شامل استفاده از ماسک در هنگام سر و کار داشتن با پرندگان، میکرب‎ها یا قارچ‎ها از هر نوع می‎شود و نیز فرد باید از مجاورت یا تماس با مواد شیمیایی محرک در حد امکان پرهیز کند.
در موارد شدیدتر پنومونیت، دکتر ممکن است داروهای کورتیکوستروئیدی تجویز کند. این داروها از طریق کاهش التهاب ریه‎ها به واسطۀ تضعیف سیستم ایمنی کار می‎کنند. به هر جهت، تضعیف سیستم ایمنی فرد را در معرض ریسک توسعۀ انواع عفونت یا شکستگی استخوان‌ها قرار می‎دهد، بنابراین کورتیکوستروئیدها می‎توانند خطرناک باشند.
دکترها در عین حال ممکن است در صورت وجود مشکل تنفس در بیمار به اکسیژن درمانی با استفاده از ماسک اکسیژن برای بهبود تنفس بیمار اقدام کنند. در حالی که برخی از بیماران به اکسیژن درمانی فقط در هنگام خواب نیاز دارند، دیگر بیماران در صورت شدت مشکل تنفسی ممکن است به استفادۀ مداوم از این درمان نیاز داشته باشند.

پیشگیری
خلاف پنومونی، که در مورد آن چندین نوع واکسن در دسترس است، پیشگیری از پنومونیت به میزان زیادی وابسته به اجتناب از مواد محرکی است که مسبب بروز پنومونیت می‎شوند.
بررسی منظم دستگاه‎های گرماساز، تهویۀ هوا و تهویۀ مطبوع برای اطمینان از تمیز بودن و مرتب بودن کارکرد آنها می‎تواند به پیشگیری از مواد محرک قابل انتقال از راه هوا و مسبب پنومونیت کمک کند.
مردم همیشه باید مواظب نوع آلرژی‌های مبتلابه خود و نیز مواد آلرژی‌زای احتمالی که در محیط‌های مورد مراجعۀ آنها وجود دارد، باشند. فرد باید از مکان‎ها و محل‎هایی که در آنها این مواد وجود دارند دوری کند یا در مراجعه به آنها پرهیزهای لازم را انجام دهد.

پنومونیت در برابر پنومونی
پنومونیت یک اصلاح عام است که برای توصیف التهاب در ریه‎ها کاربرد دارد.
وقتی التهاب مزبور غیر عفونی باشد، دکترها به مشکل موجود تحت نام پنومونیت ارجاع می‎دهند.
پنومونی نوعی از پنومونیت است زیرا این نیز سبب التهاب می‎شود. به هر جهت پنومونی توسط عفونتی باکتریایی، قارچی یا ویروسی ایجاد می‎شود.
در نتیجه، پنومونی از فردی به فرد دیگر قابل انتقال است حال آنکه پنومونیت چنین وضعیتی ندارد.

دورنما
پنومونیت می‎تواند در صورت عدم درمان به عوارض شدید منجر شود، بنابراین مردم باید مراقب علایم این بیماری باشند.
خوشبختانه هر فردی در صورت اطلاع از نوع موادی که سبب بروز واکنش آلرژیک در وی می‎شوند می‎تواند نسبت به اجتناب از این بیماری اقدام کند.
اگر فرد دچار علایم پنومونیت در خود شده باشد و متوجه شود که این علایم در حال تشدید هستند باید به دکتر مراجعه کند.

Source:
Pneumonitis: Symptoms, causes, and treatments
Last reviewed Mon 18 September 2017
By Amber Colyer
Reviewed by Elaine K. Luo, MD