اولسر دهان یا زخم دهان - علل و علایم

• جنا فلچر، دکتر کریستین فرانک
• ترجمه هامیک رادیان

اولسر دهان ناحیۀ دردناکی در دهان و لثه است. اولسرهای دهان زیر عنوان زخم شانکر نیز شناخته می‎شوند.
اگرچه اولسرهای دهان در اغلب موارد بی‎خطرند، برخی از آنها ممکن است بسیار ناراحت کننده باشند و خوردن، نوشیدن و مسواک زدن را برای مردم به کاری سخت و طاقت‌فرسا تبدیل کنند.
اولسرهای دهان از نظر اندازه متفاوتند و علایم دقیق این اولسرها بستگی به نوع اولسر مبتلابه فرد دارد.

مطالب این مقاله:
• شایع‎ترین اولسرهای دهان کدامند؟
• علایم
• علل
• چه هنگامی باید به دکتر مراجعه کنیم
• چگونه می‎توان اولسرهای دهان را درمان کرد؟
• آیا اولسرهای دهان قابل پیشگیری‎اند؟
• دورنما

شایع‌ترین اولسرهای دهان کدامند؟
اولسرهای استاندارد در گونۀ داخلی ظاهر می‎شوند و حدود یک هفته دوام دارند. اغلب آنها بی‌ضررند و بدون هر گونه مداوای پزشکی خود به خود از بین می‎روند.
سه نوع اصلی اولسر دهان وجود دارد که عبارتند از:

اولسر هرپسی‌ شکل
اولسرهای هرپسی شکل یک زیرنوع اولسرهای آفتی هستند و نام آنها برگرفته از شباهتی است که از نظر شکل بین آنها و زخم‎های ایجاد شده توسط هرپس (تبخال) وجود دارد. خلاف هرپس، اولسر هرپسی شکل مسری نیست. اولسرهای مزبور بسیار سریع دوباره برمی‎گردند و ممکن است چنین به نظر برسد که این اختلال هرگز بهتر نمی‎شود.

اولسرهای کوچک
این نوع اولسر از نظر اندازه می‎تواند از 2 میلی‎متر تا حداکثر 8 میلی‎متر باشد. زخم‎های مزبور به طور معمول برای بهبود به حدود 2 هفته زمان نیاز دارند و سبب بروز درد خفیف می‎شوند.

اولسرهای بزرگ
اولسرهای بزرگ از نظر اندازه بزرگ‎تر از زخم‎های کوچک بوده و اشکال نامنظمی دارد، امکان دارد به صورت برجسته ظاهر شوند و نسبت به زخم‎های کوچک به شکل عمیق‎تری درون بافت نفوذ کنند. رفع آنها ممکن است به چند هفته زمان نیاز داشته باشد و احتمال دارد که پس از محو شدن جای زخم ناشی از آنها باقی بماند.

علایم
اولسرها می‎توانند دردآور باشند، و این درد ممکن است بر اثر خوردن غذا، نوشیدن و در صورت فقر بهداشت دهان و دندان تشدید شود.
ضایعات اولسرهای هرپسی شکل ممکن است:
• به صورت اولسرهای بیش از حد دردناک درون دهان بروز یابند
• به سرعت دوباره برگردند، بنابراین عفونت‎ها حالت پایدار کنند
• از نظر ابعاد افزایش پیدا کنند، و در نهایت به همدیگر متصل شده یک اولسر بزرگ تکه تکه ایجاد کنند
• برای التیام به 10 روز یا بیشتر وقت نیاز داشته باشند
• در هر کجای دهان بروز کنند
این زخم‎ها در زنان بیش از مردان و نیز در افراد مسن بیش از دیگر گروه‎های سنی دیده می‎شوند.
علایم اولسرهای کوچک و اولسر‎های بزرگ دهان شامل موارد زیر است:
• یک اولسر یا تعداد بیشتری از آنها که بر روی بخش داخلی گونه، سقف دهان یا زبان ظاهر می‎شوند
• نمای ظاهری آنها ضایعاتی مدور با حاشیۀ قرمز است و بخش میانی آنها ممکن است به رنگ زرد، سفید یا خاکستری باشد
در طول دوره‎های شدیدتر عود اولسرهای دهان، برخی از مردم ممکن است دچار تب، تنش، و ورم غدد شوند.

علل
علت دقیق بروز اولسرهای دهان هنوز روشن نیست و این دلیل از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با وجود این، برخی علل و چند عامل شایع هست که می‎توانند باعث تهاجمی شدن اولسرهای دهان شوند و شامل موارد زیرند:
• سیگار
• مرکبات و دیگر غذاهای دارای اسید یا ادویۀ زیاد
• دندان‎های مصنوعی و قالب‌های دندانی نامناسب یا دیگر دستگاه‌هایی که ممکن است در دهان و لثه سایش ایجاد کنند
• استرس یا اضطراب
• تغییرات هورمونی در طول بارداری، بلوغ، و یائسگی
• برخی داروها شامل بتا بلوکرها و داروهای ضد درد
• عوامل ژنتیکی
برخی از مردم ممکن است بر اثر یک اختلال پزشکی دیگر یا به دلیل کمبود تغذیه دچار اولسر دهان شوند.
اختلالاتی مثل بیماری سلیاک، بیماری کرون، کمبود ویتامین B12، کمبود آهن، یا ضعف سیستم ایمنی می‎تواند محرک شکل‎گیری اولسر دهان باشند.

آیا اولسرهای دهان سرطانی هستند؟
سرطان دهان و اولسرهای دهان از نظر علایم متمایز هستند. به هر جهت، همان گونه که اشاره شد اولسرهای تازه ایجاد شده یا اولسرهای پایدار نیاز به بررسی دارند.
چند تفاوت بنیادی بین اولسرهای دهان و آنچه می‎تواند سرطان دهان باشد وجود دارد:
• اولسرهای دهان اغلب با درد همراه هستند حال آنکه سرطان دهان فاقد درد است.
• اولسرهای دهان در طول حدود 2 هفته از بین می‎روند، در حال که سرطان دهان از بین نمی‎رود و اغلب گسترش پیدا می‎کند.
• لکه‎های ایجاد شده توسط سرطان دهان زبرند و خراشیدن آنها آسان نیست.
• سرطان دهان اغلب ترکیبی از نواحی قرمز و سفید یا نواحی سفید وسیع است که روی زبان، پشت دهان، لثه‎ها یا داخل گونه‎ها ظاهر می‎شوند.
• سرطان دهان اغلب اوقات با مشروبخواری بیش از حد یا مصرف دخانیات مرتبط است.

چه هنگامی به پزشک مراجعه کنیم
مردمی که مکرراً دچار اولسر دهان می‎شوند ممکن است یافتن این را که چه وقت باید به دکتر مراجعه کنند، مشکل بیابند.
به هر جهت، برخی موقعیت‎ها وجود دارد که در آنها فرد باید در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کند.
• اولسر غیر دردناک در یک ناحیه یا نواحی بیشتری از دهان ظاهر می‎شود
• اولسرهای غیر معمول که در یک نقطۀ تازه از دهان ظاهر می‎شوند
• اولسرهایی که گسترش پیدا می‎کنند
• اولسرهایی که بیش از سه هفته ادامه پیدا می‎کنند.
دیگر مردم ممکن است مراجعه به پزشک را در دستور کار قرار دهند اگر اولسرهای دهان در آنان دارای مشخصات زیر باشد:
• اولسرها مشخصاً دردناک یا بزرگ هستند
• اولسر با تب همراه باشد
• اولسرها در صورت مصرف یک داروی جدید ایجاد شوند
• اولسرها ثانویه به عفونت‎های باکتریایی باشند.

اولسرهای دهان چگونه درمان می‎شوند؟
در بسیاری از موارد درد و ناراحتی ناشی از اولسرهای دهان در طول چند روز تخفیف می‎یابد و سپس در طول حدود دو هفته بدون نیاز به درمان از بین می‎روند.
برای مردمی که دچار اولسرهای دهانی دردناک‎تر یا اولسرهای برگشت کننده هستند، این احتمال وجود دارد که دندان‌پزشک محلولی را برای کاهش ورم و تخفیف درد تجویز کند.
در عین حال امکان تجویز پماد یا دهانشویۀ ضد میکربی برای استفادۀ مستقیم در ناحیۀ زخم وجود دارد.

آیا می‎توان از اولسرهای دهان پیشگیری کرد؟
اولسرهای دهان معالجۀ شناخته شده‎ای ندارند و معمولاً در سراسر عمر فرد امکان برگشت دارند.
اگرچه بروز اولسر دهان ممکن است گریزناپذیر باشد، برخی کارها هست که مردم می‎توانند در راستای کاهش شدت یا کاهش موارد رنج ناشی از عود این اولسرها انجام دهند.
برخی روش‎های پیشگیری در این مورد شامل موارد زیر است:
• مشورت با پزشک برای تغییر داروهایی که روشن است علتی برای بروز اولسر دهان هستند
• اجتناب از مصرف غذاهایی که می‎توانند محرک بروز اولسر دهان شوند
• تمیز نگه داشتن دهان با مسواک زدن و استفادۀ هر روزه از نخ دندان
• اجتناب از محرک‎هایی که در گذشته سبب عود اولسر دهان شده‎اند.

دورنما
خوشبختانه اولسرهای دهان گرایشی به رفع خود به خودی دارند، و درد همراه اولسر دهان به طور معمول در طول چند روز از بین می‎رود.
داروهایی در اشکال پماد و محلول برای کمک به کاهش درد و ورم ناشی از اولسرهای دهان وجود دارد، اما این داروها لزوماً به ریکاوری کامل فرد در مورد اولسر دهان منجر نمی‎شوند.
برای پیشگیری از عود اولسرهای دهان در آینده مردم باید سعی کنند تا در حد امکان استرس و اضطراب را در خود کاهش دهند./

Source:
Mouth ulcers: Causes and symptoms
Last reviewed Mon 19 June 2017
By Jenna Fletcher
Reviewed by Christine Frank, DDS