تونسیلیت یا عفونت لوزه - علل، علایم، و درمان - مهرین

• تیم نیومن
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز – شیکاگو
• ترجمه هستی فراست‎فر

تونسیلیت عفونت لوزه است که سالانه میلیون‌ها نفر را در سطح جهان مبتلا می‌کند. اگرچه این بیماری ناخوشایند و ناراحت کننده است اما به ندرت یک نگرانی جدی برای سلامت انسان محسوب می‌شود.

مطالب این مقاله:
• تونسیلیت چیست؟
• علل تونسیلیت
• علایم تونسیلیت
• تشخیص تونسیلیت
• درمان تونسیلیت

تونسیلیت چیست؟
لوزه‎‌ها در بخش عقب گلو جای گرفته‌اند. آنها مجموعه‌ای از بافت لنفوئیدی هستند که خود قسمتی از سیستم ایمنی را تشکیل می‌دهد. در کل، مردم دارای چهار چیدمان لوزه هستند اما معمولاً وقتی به آنها زیر عنوان "لوزه‌ها" اشاره می‌شود به معنی لوزه‌های پالاتین است. اینها تنها لوزه‌هایی هستند که در شرایط نرمال قابل رویت محسوب می‌شوند.
لوزه‌ها در زمان پیرامون بلوغ به بزرگ‌ترین اندازۀ خود می‌رسند و از آن به بعد به تدریج کوچک می‌شوند. لوزه‌ها خط مقدم دفاع بدن در برابر باکتری‌‌ها و ویروس‌های استنشاقی و دیگر ارگانیسم‌های مسبب بیماری محسوب می‌شوند.
سلول‌های تخصصی شدۀ سطح لوزه‌ها به سلول‌های B و T در سیستم ایمنی هشدار می‌دهند و آنها دفاع ایمنی را شکل می‌بخشند. لوزه‌ها در عین حال تولید کنندۀ سلول‌های T هستند.
اغلب مردم، چه با استفاده از دارو چه بدون مصرف دارو، در طول چندین روز از تونسیلیت خلاص می‌شوند. اغلب علایم تونسیلیت در طول 7 تا 10 روز از بین می‌رود.

علل تونسیلیت
از آنجا که لوزه‌ها خط مقدم دفاع در برابر مهاجمان شکل گرفته در دنیای بیرون از بدن هستند، خود آنها در معرض ابتلا به عفونت قرار دارند.
تونسیلیت به طور معمول ویروسی است اما گاهی از اوقات ممکن است باکتریایی باشد. اگر عفونت ایجاد شده بر اثر گروه استرپتوکوکوس A باشد، به این اختلال زیر عنوان گلودرد استرپتوکوکی اشاره می‌شود.
چه ویروسی چه باکتریایی، تونسیلیت‌ها می‌توانند مسری باشند و از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. به هر جهت اگر این وضعیت بر اثر یک ناخوشی ثانوی مثل سینوزیت یا تب یونجه ایجاد شده باشد واگیر بودن آن نامحتمل است.

علل ویروسی
تونسیلیت اغلب مواقع توسط یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود. شایع‌ترین انواع ویروس موجب عفونی شدن لوزه‌ها شامل موارد زیر است:
• ادنوویروس که با سرماخوردگی و گلودرد مرتبط است.
• راینوویروس که شایع‌ترین علت بروز سرماخوردگی محسوب می‌شود.
• آنفولانزا
• ویروس سینکیتیال سیستم تنفسی که اغلب سبب بروز عفونت‌‌های حاد در سیستم تنفسی می‌شود.
• کوروناویروس که دو زیرگونه دارد که انسان‎ها را مبتلا می‌کنند و یکی از آنها سبب SARS می‌شود.
به شکل کمتر شایع تونسیلیت ویروسی ممکن است بر اثر موارد زیر ایجاد شود:
• ویروس اپشتین - بار
• ویروس هرپس سیمپلکس
• سیتومگالوویروس

علل باکتریایی
شایع‌ترین نوع باکتریی موجب بروز عفونت در لوزه‎‌ها استرپتوکوکوس پیوژنز است، اما با شیوع کمتر عفونت لوزه ممکن است بر اثر وجود انواع دیگر باکتری شامل موارد زیر ایجاد شود:
• استافیلوکوکوس آرئوس
• میکوپلاسما پنومونیا
• کلامیدیا پنومونیا
• بوردتلا پرتوسیس
• فیوزوباکتریوم اس‌پی.
• نیسیریا گونوروآ

علایم تونسیلیت
شایع‌ترین علایم تونسیلیت عبارتند از:
• گلودرد و درد در هنگام ایجاد ورم
• لوزه‌های قرمز رنگ و متورم با نقطه‌های چرکین
• بالا رفتن دمای بدن
• سردرد
• دشواری بلع
• درد در ناحیۀ گوش و / یا گردن
• خستگی
• دشواری خواب
• سرفه
• لرز
• تورم غده‎های لنفی
علایم کمتر شایع در این مورد عبارتند از:
• خستگی مفرط
• درد شکم و استفراغ
• تهوع
• خزمانند شدن زبان
• ایجاد تغییراتی در صدا
• تنفس بدبو
• دشواری در باز کردن دهان
در برخی مواقع تونسیلولیت که به نام سنگ لوزه یا کالکولی لوزه‎ای نیز شناخته می‌شود ممکن است مطرح باشد. تونسیلولیت یک تجمع استخوانی شدۀ مواد در شکاف موجود در لوزه‌ها است.
این سنگ‌ها عموماً کوچکند اما در موارد نادر تونسیلولیت‌ها می‌توانند تا 30 سانتی‎متر و بیشتر نیز رشد کنند.
تونسیلولیت‌ها می‌توانند آزار دهنده بوده و در برخی از مواقع برداشتن آنها مشکل باشد اما آنها به طور معمول خطرناک نیستند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگرچه مورد نادری است اما گاهی از اوقات تونسیلیت می‌تواند سبب بروز چنان تورمی در گلو شود که عمل تنفس دشوار گردد. در صورت بروز چنین وضعیتی درمان پزشکی ضروری و عاجل است.
به علاوه اگر فرد دچار هر یک از علایم زیر شود وی باید به پزشک مراجعه کند:
• تب 38 درجه سانتی‌گراد
• خشکی گردن
• ضعف عضلانی
• درد گلو که بیش از دو روز ادامه داشته باشد

تشخیص تونسیلیت
برای تشخیص تونسیلیت دکتر کار را با یک معاینۀ عمومی فیزیکی آغاز می‌کند و در جستجوی نواحی متورم لوزه به ویژه نواحی دارای برجستگی‌‌های سفید رنگ خواهد بود.
دکتر همچنین ممکن است در جستجوی نشانه‌‌ای بزرگ شدن غدد لنفاوی و راش‎‌هایی که گاهی از اوقات بروز می‌کنند بخش بیرونی گردن را نیز مورد بررسی دقیق قرار دهد.
همچنین امکان دارد پزشک با استفاده از سواب نمونۀ کوچکی از بخش عفونی شده برای ارسال به آزمایشگاه تهیه کند تا مشخص گردد که منشأ عفونت ویروسی است یا باکتریایی.
دکتر همچنین ممکن است انجام تست شمارش خون را درخواست کند. این تست خون می‌تواند در کنار سواب اطلاعات تکمیلی در مورد وضعیت به دست دهد. در برخی از موارد در صورتی که استفاده از سواب نتیجۀ قطعی ارائه نداده باشد، تست شمارش خون می‌تواند به پزشک در انتخاب بهترین نوع درمان کمک کند.

درمان تونسیلیت
خط مقدم درمان تونسیلیت را می‌توان در محیط خانه شکل داد.

مراقبت خانگی
روش‌‌های بسیار ساده‌ای برای کاهش علایم تونسیلیت در محیط خانه وجود دارد:
• استراحت بدن را قادر می‌سازد تا انرژی خود را به جای صرف شدن در انجام فعالیت‌های روزمره بر مقابله با عفونت متمرکز کند.
• نوشیدن مایعات فراوان مانع از خشکی گلو و ایجاد ناراحتی بیشتر خواهد شد. وقتی بدن در حالت مقابله با عفونت ‌قرار دارد، بیش از میزان معمول نیاز به سیراب شدن دارد. نوشیدنی‌های گرم و ترجیحاً فاقد کافئین می‌‏توانند نقش آرام کننده داشته باشند.
• قرقره کردن آب نمک می‌تواند به کاهش ناراحتی کمک کند.
• قرص‌های زیر زبانی مخصوص گلودرد می‌تواند کمک کننده باشد
• استفاده از دستگاه بخور یا نشستن در حمام بخار گرفته می‎تواند تحریک‎پذیری ایجاد شده توسط هوای خشک را کاهش دهد.
• اجتناب از مواد تحریک کننده مثل سیگار و محیط‌‌های آکنده از دود
• استفاده از داروهایی مثل ایبوپروفن یا استامینوفن می‌تواند به کاهش درد و تب کمک کند.

آنتی‌بیوتیک‌ها
اگر تونسیلیت بر اثر یک عفونت باکتریایی ایجاد شده باشد، معمولاً پزشک برای درمان آن آنتی‌بیوتیک تجویز می‎کند. آنتی‌بیوتیک‌ها در مورد تونسیلیت ویروسی به هیچ وجه کارآیی ندارند و تجویز نمی‌شوند.
پنی‌سیلین رایج‌‌ترین آنتی‌بیوتیک مورد استفاده در تونسیلیت باکتریایی است. مردم باید دورۀ درمان با آنتی‌بیوتیک را کامل کنند، چه علایم بیماری بهبود یافته باشد چه بهبود نیافته باشد. عدم تکمیل دورۀ درمان به عفونت امکان گسترش می‌دهد و به طور بالقوه می‌تواند سبب بروز تب روماتیسمی یا التهاب کلیه در درازمدت شود.

جراحی
جراحی در گذشته رویکردی نسبتاً رایج در مورد مقابله با تونسیلیت به شمار می‌رفت. امروزه عمل تونسیلکتومی انجام نمی‌شود مگر اینکه بیماری مزمن و برگشت‌ کننده باشد. برای مثال، اگر کسی 7 بار در طول یک سال دچار تونسیلیت شود یا در طول 3 سال متوالی به دوره‌های تونسیلیت مبتلا گردد، آنگاه احتمال انجام عمل مزبور از سوی دکتر وجود دارد.
اگرچه لوزه‌ها پس از دورۀ بلوغ به شکل فزاینده‌ای دچار کاهش فعالیت می‌شوند، آنها هنوز دستگاه فعالی در بدن به شمار می‌روند، و بنابراین دکترها نسبت به برداشتن لوزه‌ها اقدام نمی‌کنند مگر اینکه چارۀ دیگری وجود نداشته باشد.
عمل تونسیلکتومی ممکن است در صورتی که لوزه‌ها سبب بروز اختلالات زیر شوند نیز در دستور کار قرار گیرد:
• آپنه خواب
• دشواری تنفس یا بلع
• بروز آبسه‎‌هایی که درمان آنها مشکل باشد
• سلولیت لوزه‌ای که در آن عفونت به دیگر نقاط گسترش می‌یابد و سبب تجمع چرک پشت لوزه‌ها می‌شود.
اگر عمل تونسیلکتومی ضروری باشد طیفی از روش‎ها در این مورد قابل استفاده خواهد بود. لیزرها، امواج رادیویی، انرژی اولتراسونیک، سرمادرمانی یا الکتروکاتری (استفاده از سوزن گرم شده با جریان الکتریکی) همگی با موفقیت برای برداشتن لوزه‌‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
به شکل روزافزون جراحی به آخرین ایستگاه درمانی در تونسیلیت تبدیل می‌شود. عوارض منفی جراحی گمان می‌رود که بر پیامدهای مثبت ناشی از برداشتن لوزه‌ها چربش داشته باشد.
در کل اگرچه در زمان بروز، تونسیلیت اختلالی آزاردهنده و ناراحت کننده به شمار می‌رود، اکثریت قاطع مردم بدون مواجهه با هر گونه پیامد جدی از تونسیلیت رهایی پیدا می‌کنند./