زبان من چه صدمه‌ای دیده است؟ تعریف و تصویر

• جنیفر بِری، دکتر النا بیگرز
• ترجمه هامیک رادیان

زبان دستگاهی عضلانی در دهان است که برای غذا خوردن، عمل بلع و صحبت کردن اهمیت دارد.
زخم برداشتن یا دردناک شدن زبان علامت هشدارآمیزی است اما معمولاً دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. اغلب موارد زخم زبان مشکلات کوچکی هستند و به خودی خود یا درمان‎های کوچک از بین می‎روند.
مطالب این مقاله:
• گاز گرفتن یا جراحات زبان
• برفک دهان
• زخم شانکر
• تاول تبخالی (زخم سرد)
• سندرم دهان سوزان
• گلوسیت
• تومورهای زبان
• عادات بهداشت دهان و مراقبت زبان
• دورنما

گاز گرفتن یا جراحات زبان
اغلب مردم درد تند و تیز ناشی از گاز گرفتن تصادفی زبان خود را تجربه کرده‎اند. از آنجا که زبان در فضای میان دهان با دندان‎ها شریک است، گاز گرفتن زبان در هنگام عمل جویدن اتفاق نادری محسوب نمی‎شود.
جراحت زبان در عین حال بر اثر گیر کردن دندان به زبان در اثر ضربه امکان‌پذیر است. این اتفاق گاهی از اوقات در کوران ورزش‎های دارای تماس بین ورزشکاران یا بر اثر تصادف مثل لیز خوردن یا افتادن یا تصادم ماشین رخ می‎دهد.
اختلالات تشنجی مثل صرع نیز می‎توانند باعث بروز جراحات زبان شوند یا هنگامی که در کوران حمله یا تشنج دندان‎ها روی زبان پایین می‎آیند.
التیام کامل نقطۀ آسیب دیده ممکن است به بیش از یک هفته زمان نیاز داشته باشد. قرقره کردن آب نمک گرم می‎تواند به کاهش درد و روند التیام کمک کند.
به هر جهت گاز گرفتگی یا جراحت‌های شدید زبان به توجهات پزشکی نیاز دارد.
جراحات یا پارگی زبان در کودکان شایع است. بر مبنای یک مطالعه از سوی "ژورنال بین‎المللی دندان‌پزشکی بالینی کودکان" تصمیم‎گیری در مورد ترمیم زبان کودکان با استفاده از بخیه یا جراحی به سن کودک و شدت جراحت بستگی دارد.
اگر جراحت عمیق بوده یا خونریزی بیش از حد داشته باشد، مراقبت اورژانسی مورد نیاز است.

برفک دهان
قارچ کاندیدا در دهان، گلو، و دستگاه گوارش وجود دارد. اگر بدن قادر به کنترل میزان این قارچ نباشد و قارچ بیش از حد افزایش یابد، کاندیدا سبب بروز عفونت قارچی می‎شود. این اتفاق اغلب در نوزادان تازه به دنیا آمده و افراد دچار ضعف سیستم ایمنی رخ می‎دهد.
وقتی کاندیدا در دهان بیش از حد رشد می‎کند، این وضعیت زیر عنوان برفک دهان شناخته می‏شود. برفک دهانی می‎تواند سبب بروز پچ‌های دردناک روی زبان و داخل دهان گردد.
درمان برفک ممکن است شامل استفاده از داروهای تجویزی ضد قارچ باشد. این بیماری معمولاً در طول دو هفته پس از آغاز درمان فرد بهبود می‎یابد.

زخم شانکر
اغلب مردم زخم شانکر دردناک را در دهان خود تجربه کرده‎اند. زخم شانکر که در قاموس پزشکی به نام اولسرهای آفت شناخته می‎شود، ممکن است داخل لب‌ها یا گونه‎ها و زیر زبان بروز کند.
زخم شانکر مثل یک نقطه کوچک، گرد، و سفید با حاشیۀ قرمز به نظر می‎رسد، و می‏تواند عمل خوردن یا صحبت کردن را به کاری دردناک تبدیل کند.
کارشناسان به طور دقیق علت بروز زخم‎های شانکر را نمی‎دانند اما فکر می‎کنند که ممکن است به علل زیر باشد:
• غذاهای تند یا اسیدی
• استرس عاطفی و احساسی
• استرس فیزیکی ناشی از یک بیماری یا ناخوشی
• تغییرات هورمونی مخصوصاً در مورد زنان
در اغلب موارد زخم شانکر به خودی خود بهبود پیدا می‎کند. درمان‎ها در این مورد شامل استفاده از داروهای ضد درد غیر نسخه‎ای، آب کشیدن دهان با آب نمک یا استفاده از دهانشویه‎های تجویزی است.
اگر زخم‎های شانکر بیش از 3 بار در طول سال بروز کنند یا سبب ایجاد درد شدید شوند، مردم باید به دکتر مراجعه نمایند. زخم‌های شانکرهای مسری نیستند.

تبخال دهانی یا زخم‎های سرد
تبخال دهانی که نباید آن را با زخم شانکر اشتباه گرفت بر اثر ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود و به شدت مسری است. این زخم‎ها بر اثر تماس پوستی منتقل می‎شوند و به صورت تاول‌های پر از مایع ظاهر می‎شوند که در هنگام بهبود ترشح کرده و پوسته می‎دهند.
حتی فردی که دچار تبخال دهانی فعال نشده باشد می‎تواند آن را به دیگران انتقال دهد. بسیاری از کودکان بر اثر بوسیده شدن از سوی افراد بزرگسال یا مشارکت در نوشیدنی و ظروف با آنها یا لمس صورتشان دچار این بیماری می‌شوند.
تبخال‎های دهانی اغلب در بیرون از دهان بروز می‎کنند اما می‎توانند سبب صدمه دیدن زبان، دردناک شدن آن، بروز حالت مور مور و سوزش شوند.
برخی پزشکان برای کمک به کاهش شدت زخم‌ها و برطرف شدن سریع‎تر آنها داروهای ضد ویروسی تجویز می‎کنند. به هر جهت امکان برگشت تبخال دهانی وجود دارد زیرا ویروس هرپس وقتی کسی یک بار به آن آلوده شود هرگز از بین نمی‎رود.

سندرم دهان سوزان
سندرم دهان سوزان یک اختلال دردناک است که سبب بروز سوزش، بی‌حسی یا احساس مور مور روی زبان می‎شود. درد ممکن است ماه‎ها یا حتی سال‌ها ادامه داشته باشد، اما دهان هیچ مشکل قابل رویتی مثل زخم یا سرخی از خود نشان نمی‌‏دهد.
دکترها در خلال معاینۀ دهان قادر به تشخیص سندرم دهان سوزان نیستند بنابراین ناچارند تشخیص آن را بر مبنای بررسی جداگانۀ علایم انجام دهند.
شناسایی علت بروز این اختلال همیشه امکان‎پذیر نیست، اما سندرم دهان سوزان ممکن است به تحریک موارد زیر بروز کند:
• واکنش‌های آلرژیک نسبت به فرآورده‎های مراقبت دندان یا برخی غذاها
• دیابت
• مشکلات تیروئیدی
• ریفلاکس اسید
• خشکی دهان
• کمبودهای تغذیه‎ای مثل کمبود آهن
درمان این اختلال به تاریخچۀ پزشکی فرد و شدت درد بستگی دارد.

گلوسیت
گلوسیت به معنی التهاب زبان است. چند نوع مختلف گلوسیت وجود دارد، اما تقریباً تمامی آنها می‎توانند سبب بروز زخم در زبان یا دردناک شدن آن شوند.
درمان بر مبنای علت بروز گلوسیت و میزان درد ناشی از آن رویکردهای متفاوتی دارد.

زبان جغرافیایی
اصطلاح پزشکی برای زبان جغرافیایی گلوسیت خوش‌خیم مهاجر است.
این اختلال هنگامی بروز می‎کند که برجستگی‌های انگشت مانند روی زبان موسوم به پاپیلا در لکه‎های کوچک ناپدید می‎شوند. نتیجۀ این وضعیت بروز یک جراحت صیقلی روی زبان است که معمولاً دارای حاشیۀ سفید رنگ است و به زبان حالتی شبیه نقشه‎های جغرافیایی می‌‏دهد.
برخی از مردم حس سوزش یا درد را روی زبان خود احساس می‎کنند. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، داروهای بی‎حس کنندۀ موضعی یا داروهای کورتیزون تجویزی ممکن است در رفع درد کمک کننده باشند.
علت زبان جغرافیایی شناخته شده نیست. ممکن است ارتباطی میان زبان جغرافیایی و پسوریازیس وجود داشته باشد، اما مردم فاقد ابتلا به پسوریازیس نیز دچار زبان جغرافیایی می‎شوند. زبان جغرافیایی واگیردار نیست و به بروز اختلالات دیگر در فرد منجر نمی‎شود.

گلوسیت رومبوئید میانه
بروز یک ناحیۀ تخت، صیقلی و قرمز رنگ در وسط زبان معمولاً گلوسیت رومبوئید میانه است. این اختلال اغلب سبب بروز هیچ علایمی نمی‎شود، بنابراین فرد ممکن است اصلاً متوجه ابتلاء خود به آن نشود مگر اینکه پزشک یا دندان‌پزشک به وجود آن پی ببرد. به هر جهت گلوسیت رومبوئید میانه می‎تواند به ویژه در هنگام خوردن برخی از غذاها سبب بروز درد شود.
گمان می‎رود که گلوسیت رومبوئید میانه بر اثر یک عفونت قارچی بروز می‎کند، بنابراین در صورت آزاردهنده بودن درد ناشی از آن درمان آن اکثراً با استفاده از داروهای ضد قارچ صورت می‎گیرد. این بیماری مسری نیست.

دیگر علل گلوسیت
عوامل مختلفی می‎توانند سبب ایجاد التهاب و دردناک شدن زبان شوند. دیگر علل مسبب گلوسیت شامل موارد زیر است:

واکنش‌های آلرژیک
مردمی که نسبت به برخی غذاها، نیش حشرات، یا چیزهای دیگر دچار واکنش‌های شدید هستند ممکن است به گلوسیت حاد یا ناگهانی مبتلا شوند. این وضعیت ممکن است به تورم زبان منجر گردد که می‎تواند سبب ایجاد اختلال در تنفس شود.

بیماری سلیاک
یک مطالعه در "ژورنال گزارش‎های موردی پزشکی" پی برده است که گلوسیت اتروفیک تنها علامت مشهود در برخی افراد دچار بیماری سلیاک بوده است.

کمبودهای تغذیه‎ای شامل کمبود آهن یا ویتامین B-12
یک مطالعه در "ژورنال پزشکی و آسیب‌شناسی دهان" پی برده است که "پیوند قابل توجهی بین کمبود هموگلوبین، آهن، و ویتامین B-12 با گلوسیت" وجود دارد.
مشابهاً یک مطالعه در "ژورنال انجمن پزشکی کانادا" بحث فردی را مطرح می‌کند که دچار زخم و سوزش زبان بود و مبتلا به کمبود ویتامین B-12 تشخیص داده شد.

تومورهای زبان
وجود تومور در زبان یکی از دیگر علل محتمل بروز زخم در زبان است. تومور ممکن است به صورت یک نقطۀ زخم یا برجستگی یا پچ قرمز یا سفید روی زبان بروز کند که از بین نمی‎روند.
دیگر علایمی که ممکن است با تومور زبان همراه باشد شامل بی‎حسی، درد در هنگام بلع و خونریزی غیر قابل توضیح است.
تومورهای زبان ممکن است خوش‌خیم یا سرطانی باشند. اگر فردی احساس می‌کند که توموری روی زبان خویش دارد باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند.

عادت‌های بهداشت مناسب دهان و مراقبت از زبان
جراحت زبان معمولاً ناشی از عادات مراقبت دهان نیست. به هر جهت، سالم نگه داشتن دهان و بررسی هر گونه تغییر بروز یافته در زبان می‎تواند به مداوای زودهنگام مشکلات کمک کند.
مراقبت مناسب دهان معمولاً شامل موارد زیر است:
• مسواک زدن دندان‎ها دستکم دو بار در روز با استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید
• استفاده از نخ دندان دستکم یک بار در روز
• مراجعه به دندان‌پزشک دستکم هر شش ماه یک بار یا بنا به توصیۀ پزشک
مسواک زدن زبان می‎تواند از ایجاد بوی ناخوش در آن پیشگیری کند، اما مسواک زدن شدید یا خراشیدن ضروری نیست و ممکن است به تحریک و حساسیت زبان منجر گردد.
مردم در عین حال باید از دهانشویه‎های بر پایۀ الکل اجتناب کنند، مخصوصاً اگر زبان آنها حساس باشد یا دچار مشکل خشکی دهان باشند.

دورنما
اگرچه اغلب موارد درد زبان خود به خود رفع می‎شوند، اما مردم نباید حتی تغییرات کوچک در زبان خود را نادیده بگیرند.
اگر فردی بدون هر علت مشخص دچار درد زبان است، باید به پزشک یا دندان‌پزشک مراجعه کند. التهاب و درد زبان می‎توانند نشانه‌ای از اختلالات نهفته یا کمبودهایی باشند که نیاز به درمان دارند.

Source:
Why does my tongue hurt?
Last reviewed Sun 15 October 2017
By Jennifer Berry
Reviewed by Alana Biggers, MD, MPH