آپنه خواب یا وقفه تنفسی در خواب - درمان‎ها، علت‎ها، و علامت‎ها

• کاتلین دیویس
• بازبینی: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز – شیکاگو
• ترجمه هامیک رادیان

آپنه خواب یک اختلال شایع خواب است که در آن فرآیند تنفس در فرد مکرراً قطع شده و مجدداً آغاز می‌شود. علایم شامل خواب‎آلودگی در طول روز، خر و پف به صدای بلند و خواب بی‌آرام است.
آپنه خواب با انجام یک مطالعۀ خواب شبانه به آسانی تشخیص داده می‎شود. به هر جهت، عدم درمان آپنه می‎تواند به طور بالقوه به مشکلات جدی سلامت مثل بیماری قلبی و افسردگی منجر شود. در عین حال آپنه خواب باعث افزایش حوادث رانندگی بر اثر وجود حالت خواب‎آلودگی در فرد می‎شود.

مطالب این مقاله:
• آپنه خواب چیست؟
• علل
• علایم
• درمان‌ها

آپنه خواب چیست؟
آپنه خواب مکث یا وقفه‎ای غیر اختیاری در تنفس است که در طول خواب بروز می‎کند و دلیل آن یا ناشی از انسداد یک راه هوایی (انسدادی) یا پیامی در مورد وجود مشکلی در مغز است (مرکزی). اغلب مردم دچار آپنه خواب به OSA مبتلا هستند.
مردم دچار این اختلال به شکل ناخواسته در طول خواب مکرراً دچار توقف تنفسی می‎شوند. وقتی راه هوایی باز می‎شود یا پیام تنفس دریافت می‎گردد، فرد ممکن است خرناس بکشد، تنفس عمیقی داشته باشد یا به طور کامل با حسی از بلعیدن هوا، خفگی یا احتقان از خواب بیدار شود.

علل آپنه خواب
عوامل مختلفی ممکن است تقویت کنندۀ انسداد یا کلاپس راه هوایی باشند:
تغییرات عضلانی - وقتــی مردم بـه خواب می‎روند، عضلاتی که راه هوایی را باز نگه می‎دارند به همراه زبان حالت شل شدگی پیدا می‎کنند، که این سبب تنگ شدن راه هوایی می‎شود. در موقعیت‎های نرمال، این شل شدگی از جریان هوا به داخل ریه و خروج از آن پیشگیری نمی‎کند.
انسداد فیزیکی – این وضعیت هنگامی مطرح می‎شود که یک بافت سفت شده یا ذخیرۀ چربی اضافی در اطراف راه هوایی وجود دارد. انسداد مزبور جریان هوا را محدود می‎کند، و هر هوایی که فشرده می‌شود می‎تواند باعث خر و پفی شود که به طور معمول با OSA همراه است.
عملکرد مغز - در آپنه خواب مرکزی (CSA) - شکل کمتر شایع آپنه خواب - کنترل‎های نورولوژیـک تنفس غیر نرمال است، که این باعث بروز اختلال در کنترل و ضربآهنگ تنفس می‌شود. در اغلب موارد، CSA با یک اختلال پزشکی اصلی مثل استروک یا نارسایی قلبی، صعود به ارتفاعات یا استفاده از داروهای مسکن درد مرتبط است.
وقتی راه هوایی به طور کامل مسـدود شود، خر و پف متوقف می‎شود و دیگر به مدت 10 تا 20 ثانیه تنفسی صورت نمی‎گیرد (آپنه) یا تا زمانی که مغز آپنه را حس می‎کند و پیام‎هایی به عضلات می‎فرستد تا سفت شوند و جریان هوا دوباره برقرار گردد.
اگرچه این فرآیند صدها بار در طول شب ادامه دارد، افراد دچار آپنه از مشکل مزبور آگاه نمی‎شوند.

ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورهای آپنه خواب شامل موارد زیر است:
• خوابیدن در حالت سوپاین (خوابیدن به پشت)
• چاقی
• سینوزیت مزمن
• بزرگ بودن دور گردن
• افزایش وزن اخیر
• یائسگی
• لوزه‌های بزرگ یا ادنوئیدها
• سندرم داون
• سیگار کشیدن
• تاریخچۀ خانوادگی ابتلا به آپنه
• داشتن چانۀ بیش از حد بزرگ

در زمینه خواب بیشتر بخوانیم:

بهترین قرص‌های خواب‌آور کدامند؟ انواع، ایمنی، و عوارض جانبی

علایم آپنه خواب
دوره‎های بروز آپنه ممکن است توسط فردی دیگر مشاهده شود. آنان ممکن است متوجه بروز وقفۀ تنفسی در فرد مبتلا به آپنه، قاپیدن ناگهانی هوا، بیداری و به خواب رفتن مجدد آنها شوند.
یکی از شایع‎ترین علایم آپنه خواب حالت خواب‎آلودگی در طول روز است. بیمار دچار OSA ممکن است از مشکل خود آگاه نباشد، اگر فرد در طول شب از خواب بیدار شود استراحت کافی نخواهد داشت. نهایتاً بروز حالت خواب‌آلودگی در طول روز مشکلی است که فرد دچار آن می‎شود.
علایم دیگر در این مورد شامل موارد زیر است:
• خواب بی‎قرار یا بی‎خوابی
• دشواری تمرکز
• خر و پف به صدای بلند
• برخاستن از خواب در طول شب به طور مکرر و ادرار کردن
• بیدار شدن از خواب با دهان خشک یا احساس درد در گلو
• سردرد صبحگاهی
• تحریک‌پذیری
• سوزش سر دل
• کاهش میزان شهوت جنسی و اختلال نعوظ
• دور گردن بزرگ (بیشتر از 43 سانتی‎متر برای مردان، و بیشتر از 38 سانتی‌متر برای زنان)
اختلالات خواب در عین حال با شماری از عوارض و اختلالات مرتبط شده‎اند که از جملۀ آنها می‎توان موارد زیر را نام برد:
• تصادفات با وسایل نقلیه
• اختلال شناختی
• سندرم متابولیک
• تغییرات خلقی
• فشار خون بالا
• سکته مغزی
• آب سیاه
• مشکلات حافظه
• خستگی مزمن
• کاهش کیفیت زندگی
• افزایش میزان مرگ و میر

تست‌ها و تشخیص آپنه خواب
هر فردی که در طول روز دچار حالت خستگی مزمن یا حالت سستی باشد باید برای تعیین علت دقیق بروز این حالت و انجام کارهای لازم برای بررسی موضوع به پزشک مراجعه کند. پرسش‌های رایج در این مورد عبارتند از:
• برنامۀ خواب شما در روزهای عادی هفته و روزهای آخر هفته چیست؟
• چه مدت طول می‎کشد تا به خواب فرو بروید؟
• آیا برای کمک به خوابیدن دارویی مصرف می‎کنید؟
• فکر می‎کنید در طول شب چه مدت می‎خوابید؟
• آیا تا حالا کسی به شما گفته که در طول خواب خر و پف می‎کنید؟
• آیا با احساس اضطراب یا سراسیمگی از خواب بیدار می‎شوید؟
• وقتی بیدار می‎شوید چه حسی دارید؟
• آیا در هنگام مطالعه یا تماشای تلویزیون حالت چرت زدن به شما دست می‎دهد؟
• آیا کسی در میان اعضاء بلافصل خانوادۀ شما با تشخیص ابتلاء به آپنه خواب مواجه بوده است؟
• محیط خواب خود را تشریح کنید.
آپنه خواب یا استفاده از یک مطالعۀ خواب (پولیسومنوگرافی شبانه) که در آزمایشگاه خواب شبانه انجام می‎شود مورد تشخیص قرار می‎گیرد. این آزمایش امواج مغزی، حرکات چشم و پا، سطح اکسیژن، جریان هوا، و ضربآهنگ قلب در طول خواب را ثبت و ضبط می‌کند. پزشک متخصص در اختلالات خواب، تست را تفسیر خواهد کرد.
برای برخی افراد می‏توان به جای بررسی آزمایشگاهی از تست آپنه خواب خانگی (HSAT) استفاده کرد. تعداد موارد آپنه که در طول یک ساعت بروز می‎کند شدت آپنه خواب را تعیین خواهد کرد:
• نرمال - صفر تا 5 دور آپنه در هر ساعت.
• آپنه خواب خفیف - 5 تا 15 دور آپنه در هر ساعت.
• آپنه با شدت متوسط - 16 تا 30 دور آپنه در هر ساعت.
• آپنه خواب شدید - بیش از 31 دور آپنه در هر ساعت.

درمان‌های آپنه خواب
آپنه خواب یک مشکل شایع مرتبط به کاهش سلامت کلی و پیامدهای تهدید کنندۀ زندگی بر اثر بروز حوادث حمل و نقل، دشواری تمرکز، افسردگی، حمله قلی و سکته مغزی است.
بسته به علت و سطح آپنه، روش‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارد. هدف درمان در آپنه، نرمال کردن تنفس فرد مبتلا در طول خواب است.
نرمال کردن تنفس دارای اثرات زیر در مورد آپنه است:
• باعث رفع خستگی در طول روز می‎شود.
• باعث از بین رفتن تغییرات ناخواسته در سلامت روانی می‌شود که بر اثر آپنه یا فقدان خواب ایجاد می‎گردند.
• باعث پیشگیری از تغییرات قلبی عروقی بر اثر فشار بیش از حد ناشی از تنفس ناکامل می‎شود.
اصلاحات مربوط به سبک زندگی در نرمال کردن تنفس نقش حیاتی دارد، و آنها گام‎های اساسی اولیه در درمان محسوب می‎شوند. این اصلاحات عبارتند از:
• قطع مصرف مشروبات الکلی
• قطع مصرف سیگار
• کاهش وزن
• خوابیدن به پهلو
دیگر گزینه‎های درمانی شامل موارد زیرند:
• درمان فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) - این درمان در خط مقدم درمان OSA قرار دارد. درمان مزبور راه هوایی را با ایجاد یک جریان ملایم و مداوم فشار مثبت از طریق استفاده از ماسک باز نگه می‎دارد.
• جراحی - انواع مختلف روش‌های جراحی برای باز کردن راه هوایی وجود دارد. جراحی را می‎توان برای سفت یا کوچک کردن بافت انسداد یافته یا برداشتن بافت اضافی یا لوزه‎های بزرگ شده انجام داد. بسته به گسترۀ جراحی این عمل را می‎توان در مطب پزشک یا بیمارستان به انجام رساند.
• دستگاه تغییر وضعیت ماندیبولار (MRD) - این یک وسیلۀ دهانی سفارشی‌ساز و مناسب برای افرادی است که دچار آپنه خواب خفیف یا متوسط هستند. این وسیله که در داخل دهان قرار می‎گیرد فک را در طول خواب در حالت رو به جلو نگه می‎دارد تا فضای پشت زبان باز شود. این کار راه هوایی فوقانی را باز نگه داشته از بروز آپنه و خر و پف پیشگیری می‎کند.
برخی از مردم با درمان CPAP مشکل دارند و درمان را پیش از تحقق فواید پایدار رها می‎کنند. به هر جهت، موارد متعددی هست که با رعایت آنها می‎توان استفاده از این وسیله را راحت‎تر و دورۀ تنظیم آن را هموارتر کرد. ماسک و چیدمان آن را می‎توان تنظیم کرد و افزودن رطوبت هوا در هنگام جریان آن از طریق ماسک می‎تواند به تخفیف علایم بروز یافته در بینی منجر شود.
عوارض جانبی MRD شامل درد فک یا دهان است و به طور بالقوه تشدید بیماری مفصل تمپوروماندیبولار را با خود دارد.
مخاطرات بالقوۀ سلامت ناشی از عدم درمان آپنه بسیار بیشتر از هزینه یا ناراحتی همراه با تشخیص و درمان آن است. هر فرد دچار خواب‎آلودگی بیش از حد در طول روز یا دیگر علایم آپنه خواب باید به طور کامل با تشخیص و دستورات درمانی دکتر همراه شود./

Source:
Sleep apnea: Treatments, causes, and symptoms
Last updated Tue 16 May 2017
By Kathleen Davis FNP
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine