چرا پیر می‌شویم؟

در این مقاله:
• اشکال پیری
• نظریه‌های پیری
• چرا طول عمر افزایش می‌یابد؟
• چرا زنان بیش از مردان عمر می‌کنند؟
• آیا ما می‌توانیم اثرات پیری را کُند کنیم؟
• خلاصه

پیری به تغییرات فیزیولوژیکی اشاره دارد که ما در طول زندگی خود تجربه می‌کنیم. پیری بخشی اجتناب‌ناپذیر در زندگی نیز محسوب می‌شود.
از همه اینها گذشته سلول‌ها ما برای دوام ابدی ساخته نشده‌اند. ساختارها و عملکردهای سلول‌های ما در گذر زمان کاهش می‌یابد.
اما چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟ برای دهه‌ها دانشمندان در حال کاوش در این مورد بوده‌اند. در حال حاضر بیش از 300 نظریه در مورد چرایی پیری وجود دارد و کارشناسان هر روز چیزهای تازه در این مورد می‌آموزند.

اشکال پیری
پیری را می‌توان به دو نوع گروه‌بندی کرد:

پیری سلولی
پیری سلولی به علت عوامل ذاتی رخ می‌دهد. این نوع پیری به سالخوردگی بیولوژیکی سلول‌ها مرتبط است.
سلول‌ها بلوک‌های ساختمانی پایه در بدن هستند. سلول‌های ما برای تقسیم شدن، تکثیر و ارائه عملکردهای بیولوژیکی پایه‌ای برنامه‌ریزی شده‌اند.
اما سلول هر قدر بیشتر تکثیر شود پیرتر خواهد شد. به نوبه خود سلول‌ها در نهایت توانایی خود را برای عملکرد کامل از دست می‌دهند.
با پیرتر شدن سلول صدمات سلولی نیز افزایش می‌یابد. این وضعیت باعث کاهش سلامت سلول شده، سبب شکست فرآیندهای بیولوژیک می‌شود. به مرور زمان صدمات سلولی نیز بر روی هم انباشته می‌شود.

پیری مرتبط به صدمات و محیط زیست
این نوع پیری به عوامل ذاتی مرتبط است. پیری مرتبط به صدمه و محیط زیست به چگونگی تأثیر محیط و سبک زندگی ما بر پیری اشاره دارد.
این شامل عوامل فهرست شده در زیر می‌شود:
• دود تنباکو (سیگار، سیگارت و ...)
• مصرف الکل
• سوءتغذیه
• قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV)
به مرور زمان عوامل مزبور می‌توانند به سلول‌های ما آسیب برسانند و تقویت کننده فرآیند پیری شوند.
هر کسی هر دو نوع پیری را تجربه می‌کند. به هر حال، هر شکل پیری در هر فرد متفاوت از دیگری است که توضیح دهنده آن است که چرا ما به اشکال مختلفی پیر می‌شویم.

نظریه‌های پیری
عموماً این نکته پذیرفته شده است که پیری ما نتیجه فرآیندهای چندگانه‌ای است تا اینکه یک دلیل داشته باشد. در عین حال امکان آن هست که این فرآیندها دارای برهم‌کنش و همپوشانی با یکدیگر باشند.
در اینجا برجسته‌ترین نظریه‌ها در این مورد فهرست می‌شوند:

نظریه‌های پیری برنامه‌ریزی شده
نظریه‌های پیری برنامه‌ریزی شده بر آنند که ما برای پیر شدن برنامه‌ریزی یا طراحی شده‌ایم. این نظریات بر این باورند که سلول‌ها دارای دوره عمری از پیش تعیین شده هستند که به شکل طبیعی در بدن رمزگذاری شده است.
تئوری‌های برنامه‌ریزی شده در عین حال نظریات پیری انطباقی یا فعال نیز نامیده می‌شوند. این نظریه‌ها شامل موارد زیرند:
• نظریه ژن. این نظریه می‌گوید که ژن‌های خاصی در بدن به مرور زمان "روشن" و "خاموش" می‌شوند و باعث پیری می‌گردند.
• نظریه اندوکرین. بر مبنای این نظریه پیری بر اثر تغییرات هورمون‌هایی که توسط غدد سیستم غدد درون‌ریز تولید می‌شوند ایجاد می‌گردد.
• نظریه ایمونولوژیکی. این نظریه که تئوری خودایمنی نیز نامیده می‌شود این فکر را مطرح می‌کند که پاسخ ایمنی برای کاهش یافتن طراحی شده است. این وضعیت به بیماری و پیری منجر می‌شود.
نظریه‌های پیری برنامه‌ریزی شده هواداران زیادی دارد. به هر حال آنها می‌گویند که عادات در پیوند با طول عمر، مثل ترک دخانیات و ورزش بی‌فایده‌اند. این نظر احتمالاً صحیح نیست، زیرا تحقیق مداوماً در حال اثبات این موضوع است که عادات مزبور بر طول عمر مؤثرند.

نظریه‌های پیری خطا
نظریه‌های خطا یا تئوری‌های صدمه، نقطه مقابل نظریه‌های پیری برنامه‌ریزی شده است. آنها بر این اعتقادند که پیری بر تغییرات سلولی ایجاد می‌شود که تصادفی و برنامه‌ریزی نشده‌اند.
نظریه‌های پیری خطا شامل موارد زیرند:
• نظریه سایش و فرسایش. این عقیده بر آن است که سلول‌ها به مرور زمان تجزیه شده و آسیب می‌بینند. اما منتقدان بر این باورند که نظریه مزبور توانایی بدن برای ترمیم را در نظر نمی‌گیرد.
• نظریه ناپایداری ژنوم. بر مبنای این نظریه، سالخوردگی بر اثر از دست دادن توانایی بدن برای ترمیم صدمه DNA ایجاد می‌شود.
• نظریه پیوند متقاطع. این نظریه مدعی است که پیری به علت انباشت پروتئین‌های دارای پیوند متقاطع که به سلول‌ها آسیب زده و عملکردهای بیولوژیکی را کُند می‌کنند ایجاد می‌گردد.
• نظریه نرخ حیات. هواداران این نظریه می‌گویند که یک نرخ متابولیسم ارگانیسم طول عمر آن را تعیین می‌کند. به هر حال، نظریه مزبور فاقد پشتیبانی مستحکم و پایدار است.
• نظریه رادیکال آزاد. نظریه مزبور می‌گوید که پیری نتیجه انباشت استرس اکسیداتیو است، که بر اثر رادیکال‌های آزاد ایجاد می‌گردد. اما برخی‌ها می‌گویند که این نظریه در توضیح دیگر صدمات سلولی قابل مشاهده در پیری توانا نیست.
• نظریه میتوکندریال. به عنوان یک متغیر نظریه رادیکال آزاد، نظریه مزبور این نکته را مطرح می‌کند که صدمات میتوکندریایی رادیکال‌های آزاد را رها کرده و باعث پیری می‌شود. نظریه مورد اشاره فاقد پشتوانه علمی مستحکم است.

نظریه ژنتیک پیری
نظریه ژنتیک پیری فرض را بر آن می‌گذارد که پیری در وهله نخست به ژنتیک بستگی دارد. به عبارت دیگر، طول عمر ما به وسیه ژن‌هایی که ما از والدین خود به ارث می‌بریم تعیین می‌شود.
از آنجا که ژن‌ها دارای صفات از پیش مشخص شده هستند، گمان می‌رود که این نظریه با نظریه پیری برنامه‌ریزی شده همپوشانی داشته باشد.
نظریه‌های ژنتیک پیری شامل موارد زیر است:
• نظریه تلومر. تلومرها در زمان تکثیر پایانه کروموزوم‌ها از آنها محافظت می‌کنند. به مرور زمان تلومرها کوتاه می‌شوند که این روند با بیماری و مرگ همراه است.
• نظریه سالخوردگی برنامه‌ریزی شده. پیری سلولی زمانی بروز می‌کند که سلول‌ها از تقسیم و رشد بازمی‌مانند اما نمی‌میرند. این نظریه می‌گوید که وضعیت مورد اشاره باعث پیری می‌شود.
• نظریه سلول بنیادی. سلول‌های بنیادی قادرند به سلول‌های دیگر تبدیل شوند که این به ترمیم بافت و ارگان کمک می‌کند. اما عملکرد این سلول‌ها به مرور زمان کاهش می‌یابد که به شکل بالقوه تقویت کننده پیری است.
• نظریه طول عمر ژن. این نظریه بر آن است که برخی ژن‌ها طول عمر طولانی دارند. تحقیق بیشتری در این مورد نیاز است.
محدودیت نظریه‌های ژنتیک در این است که نظریه‌های مورد بحث اهمیت عوامل خارجی را نادیده می‌گیرند. در واقع، تخمین زده می‌شود که فقط 25 درصد طول عمر تحت تأثیر ژنتیک است. این موضوع عنوانگر نقش اساسی عوامل زیست محیطی و سبک زندگی است.

نظریه تکاملی پیری
انتخاب طبیعی به صفات انطباقی ارگانیسم اشاره دارد. این صفات می‌توانند به ارگانیسم در سازگاری آن با محیط زیست کمک کنند، بنابراین احتمال بقاء آنها افزایش می‌یابد.
بر مبنای نظریه تکاملی پیری، سالخوردگی بنیاد انتخاب طبیعی دارد. این نظریه می‌گوید که ارگانیسم پس از آنکه به اوج بازتولید خود رسیده و صفات انطباقی را پشت سر می‌گذارد شروع به پیر شدن می‌کند.
نظریه مزبور شامل موارد زیر است:
• انباشت جهش. این نظریه فرض را بر آن قرار می‌دهد که جهش‌های تصادفی در ادامه زندگی انباشته می‌شوند.
• پلیوتروپی آنتاگونیستیک. بر مبنای این نظریه، ژن‌هایی که در اوایل زندگی تقویت کننده باروری هستند در ادامه آن اثرات منفی دارند.
• نظریه سومای یک بار مصرف. این نظریه مدعی است که وقتی منابع متابولیک بیشتری به سمت بازتولید متوجه می‌شوند، مقدار کمتری از آنها مصروف ترمیم DNA می‌شوند. نتیجه این وضعیت صدمه سلولی و پیری است.
این نظریه‌ها کماکان در دست بررسی قرار دارند و نیازمند شواهد بیشتری هستند.

نظریه بیوشیمیایی پیری
نظریه دیگری واکنش‌های زیست‌شیمیایی را مسبب پیری می‌داند. این واکنش‌ها به شکل طبیعی بروز می‌کنند و در سراسر زندگی ادامه دارند.
این نظریه در مفاهیم مختلفی شامل موارد زیر خود را عیان می‌کند:
• فرآوردهای انتهایی گلیکاسیون پیشرفته (AGES). اینها زمانی ایجاد می‌شوند که چربی‌ها یا پروتئین‌ها در معرض قند قرار می‌گیرند. میزان بالای آنها می‌تواند به استرس اکسیداتیو منجر گردد که باعث شتاب گرفتن روند پیری می‌شود.
• پاسخ شوک گرمایی. پروتئین‌های شوک گرمایی سلول‌های مشتق از استرس را محافظت می‌کنند، اما پاسخ آنها با افزایش سن کاهش می‌یابد.
• انباشت آسیب. واکنش‌های شیمیایی نرمال با گذشت زمان به DNA، پروتئین‌ها و متابولیت‌ها آسیب می‌زنند.

چرا طول عمر افزایش می‌یابد؟
در دهه‌های اخیر، طول عمر در کل جهان افزایش یافته است. علت آن عوامل متعددی شامل موارد زیر است:
• بهبود تغذیه
• بهبود بهداشت
• دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی
• پیشرفت پزشکی مدرن
این عوامل می‌توانند از سلول‌های ما محافظت کنند و صدمات سلولی را کاهش دهند، که نتیجه آن افزایش امید به زندگی است.

چرا زنان بیش از مردان عمر می‌کنند؟
در اکثر نقاط جهان زنان بیش از مردان عمر می‌کنند. علت آن وجود چند عامل بیولوژیک، اجتماعی و زیست محیطی است.
زنان به طور میانگین در مقایسه با مردان هورمون استروژن بیشتری دارند. استروژن هورمون جنسی زنانه است. مشخص شده است که این هورمون دارای اثرات ضد التهاب و تقویت سیستم ایمنی است، که زنان را در برابر برخی بیماری‌ها محافظت می‌کند.
در مقابل، هورمون جنسی مردانه یا استروژن ممکن است سیستم ایمنی را سرکوب کند. میزان این هورمون به طور معمول در مردان بیشتر است.
همچنین برخی تفاوت‌های رفتاری بین مردان و زنان وجود دارد. معمولاً در مقایسه با مردان، زنان:
• غذای سالم‌تری می‌خورند
• با ایمنی بیشتری رانندگی می‌کنند
• الکل، تنباکو یا مواد مخدر کمتری مصرف می‌کنند
• و احتمال استفاده آنها از بهداشت بیشتر است

آیا ما می‌توانیم اثرات پیری را کُند کنیم؟
اگرچه پیری ناگزیر است، کند کردن روند برخی جنبه‌های آن امکان‌پذیر است. مردم می‌توانند این کار را با دنبال کردن عادت‌های سالم در سبک زندگی انجام دهند.
در ادامه چگونگی کند کردن پیری فهرست شده است:
• برنامه غذایی سالم داشته باشید.
• فعال باشید.
• از مصرف دخانیات خودداری کنید.
• در نوشدن الکل معتدل باشید.
• منظماً وضعیت سلامت خود را بررسی کنید.
• از تاریخچه خانوادگی خود باخبر بمانید.
• ذهن خود را فعال نگه دارید.
• کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

خلاصه
پیری احتمالاً نتیجه دلایل متعددی است. برخی نظریه‌ها بر آنند که سلول‌ها طول عمر از پیش معینی دارند، در حالی که نظریه‌های دیگری مدعی هستند که پیری نتیجه خطا و صدمه است. مابقی نیز موارد چون ژنتیک، تکامل یا واکنش‌های شیمیایی را در این مورد دخیل می‌دانند.
پیری نرمال است اما دنبال کردن یک سبک زندگی سالم به افزایش طول عمر کمک می‌کند. عادات مربوط به خوب خوردن، ورزش منظم، و استفاده از کرم ضد آفتاب می‌توانند ریسک بیمار شدن را کاهش داده و کیفیت زندگی را افزایش دهند./

چرا پیر می‌شویم؟
لورن کاستیلو، کیرستن نونز
ترجمۀ فرهنگ راد

Source:
Healthline
Why Do We Get Old?
Medically reviewed by Lauren Castiello, MS, AGNP-C —
Written by Kirsten Nunez
On March 23, 2021