سوختگی شیمیایی: علایم، تشخیص، و درمان

• لِنا بارهوم، دکتر الین کی. لیو
• ترجمه هستی فراست‎فر

سوختگی شیمیایی وقتی بروز می‎کند که فرد در تماس مستقیم با مادۀ شیمیایی یا دود و بخار متصاعد شده از آن قرار می‎گیرد.
سوختگی با مواد شیمیایی می‎تواند در همه جا و برای هر کسی اتفاق بیفتد - در خانه، محل کار، مدرسه، در فضای بیرون از خانه و در کوران جنگ.
سوختگی شیمیایی سبب برخی صدمات پوستی می‎شود اما اغلب مردم به طور کامل از عواقب جدی برای سلامت در امان می‎مانند. سوختگی شیمیایی شدید یک فوریت پزشکی است و برای پیشگیری از عواقب، که گاه می‎تواند مرگ باشد، نیازمند رسیدگی اورژانسی پزشکی است.
مطالب این مقاله:
• علل شایع سوختگی شیمیایی
• علایم
• در جستجوی مراقبت‎های پزشکی
• درمان سوختگی شیمیایی
• چه کسی در معرض خطر است؟
• دورنما

علل شایع سوختگی شیمیایی
اغلب موارد سوختگی با مواد شیمیایی بر اثر استفادۀ غلط از محصولات شیمیایی رخ می‎دهد. برخی از شایع‎ترین فرآورده‎های مربوط به محیط خانه و محل کار که با سوختگی شیمیایی مرتبطند عبارتند از:
• اسید باتری اتومبیل
• بلیچ (مواد سفیدکننده)
• آمونیاک
• مواد نظافت استخر شنا
• تمیزکننده‎های توالت
• پاک کننده‎های اجاق گاز
• کودهای شیمیای
• فلزپاک‎کن‎ها
• مخلوط بتن
• رقیق کننده‎های رنگ
بسیاری از دیگر محصولات مورد استفاده در خانه و محل کار نیز ممکن است حاوی مواد شیمیایی مسبب ایجاد سوختگی باشند.
هر کسی که به هر دلیل مواد شیمیایی نگه می‎دارد باید برای پیشگیری از ایجاد سوانح آنها را به شکل ایمن نگهداری کند. در عین حال هر یک از آنها باید برچسب مخصوص خود را داشته باشد تا دکترها در صورت بروز حادثه بدانند که با کدام‎یک از مواد شیمیایی سر و کار دارند.

علایم
سوختگی مواد شیمیایی گرایشی به ایجاد سوختگی عمیق دارد، و علایم این نوع سوختگی بسته به طیفی از عوامل است.
علایم سوختگی شیمیایی بستگی دارد به:
• چند وقت پوست در تماس با ماده شیمیایی بوده است
• آیا مادۀ شیمیایی استنشاق شده، بلعیده و یا لمس شده است
• آیا در هنگام تماس با مادۀ شیمیایی برش و شکاف پوستی وجود داشته است
• ناحیۀ تماس مادۀ شیمیایی در بدن
• مقدار و قدرت مادۀ شیمیایی
• مادۀ شیمیایی گاز، مایع یا جامد بوده است
دانستن اینکه چه نوع مادۀ شیمیایی سبب سوختگی شده مهم است. علایم بر مبنای چگونگی پاسخ ماده در تماس با پوست، چشم، یا درون بدن متفاوت است. علایم همچنین بر مبنای استنشاق یا بلعیدن مواد شیمیایی متفاوتند.
علایم عمومی و شایع تماس پوستی و چشمی با مواد شیمیایی عبارتند از:
• پوست سیاه شده یا به حالت مرده درمی‎آید
• تحریک، سرخی، یا سوزش در ناحیۀ آسیب دیده
• مور مور و درد در ناحیۀ صدمه دیده
• تغییرات بینایی یا از دست دادن بینایی در صورتی که ماده شیمیایی با چشم تماس یابد
اگر فرد مادۀ شیمیایی را استنشاق کرده یا خورده باشد، ممکن است یکی از علایم زیر یا تعداد بیشتری از آنها را تجربه کند:
• بی‎نظمی ضربان قلب یا ایست قلبی
• افت فشار خون
• تنگی نفس
• سردرد
• سرفه
• گیجی
• تشنج
• پیچش و جمع شدن عضلات

در جستجوی مراقبت‌های پزشکی
اگر فردی از ناحیۀ چشم یا پوست با مواد شیمیایی تماس پیدا کرده باشد اولین کار کندن لباس‌های آلوده شده است. فرد باید در طول بیست دقیقۀ بعدی ناحیۀ آسیب دیده را با آب شستشو دهد. اگر این کار به سرعت کافی انجام شود، از شدت سوختگی کم خواهد کرد و امکان کوتاه شدن زمان بهبود خواهد بود.
سوختگی شیمیایی اغلب اوقات نیازمند مداوای پزشکی یا مراجعه به بیمارستان است.
اگر والدین مظنون به این موضوع باشند که یک مادۀ شیمیایی توسط بچه خورده شده است، باید ابتدا با نزدیک‎ترین مرکز مسمومیت تماس بگیرند یا بدانند که چگونه می‎توان از گسترش و عمق آسیب دیدگی پیشگیری کرد.
برای موارد شدید سوختگی و تماس یا مواد شیمیایی، تماس با اورژانس پزشکی ایدۀ درستی است.
برخی مثال‎ها برای مواردی که در آنها باید به اورژانس مراجعه کرد:
• شخص احساس غش و ضعف دارد، دچار رنگ پریدگی می‎شود، پوستش کثیف به نظر می‎رسد و دچار تنفس کم‎عمق است. اینها می‎توانند علایم بروز شوک باشند.
• مادۀ شیمیایی از لایۀ رویی پوست عبور کرده و به داخل آن نفوذ یافته است یا سطح آسیب دیدگی پوست بیشتر از 8 سانتی‎متر است.
• سوختگی به چشم‌ها، دست‎ها، پاها، صورت، کشالۀ ران، کفل‎ها یا مفاصل اصلی آسیب زده است.

درمان سوختگی شیمیایی
سوختگی‎ها می‎توانند سبب تورم، تاول، زخم، درد و شوک شوند و حتی قادرند کشنده باشند. آنها در عین حال ممکن است به بروز عفونت منجر شوند. درمان سوختگی شیمیایی به علت سوختگی، شدت آن، عمق سوختگی، و سطح بافت آسیب دیده بستگی دارد.
نخستین قدم در درمان سوختگی تعیین نوع سوختگی است:
• سوختگی درجه یک به لایۀ رویی پوست آسیب می‎زند
• سوختگی درجه 2 به لایۀ میانی پوست صدمه می‎زند
• سوختگی درجه سه به عمیق‎ترین لایه‎های پوست و بافت‌های زیر آن آسیب می‎رساند
بسته به شدت سوختگی، دکترها از روش‎های متفاوتی برای درمان سوختگی شیمیایی استفاده می‎کنند که عبارتند از:
• داروهای آنتی‎بیوتیک و داروهای ضد خارش
• دادن مایعات از طریق وریدی – از دست دادن مایعات بدن در جراحات ناشی از سوختگی شایع است
• تمیز کردن و برداشتن بافت‎های مرده
• گرافت پوست – که برداشتن پوست سالم از یک ناحیۀ بدن برای پوشاندن بخش آسیب دیده در ناحیۀ دیگری از بدن است
موارد جدی‎تر سوختگی شیمیایی نیازمند نوسازی و توان‎یابی است که می‎تواند موارد زیر را شامل شود:
• جایگزینی پوست
• مدیریت درد
• جراحی پلاستیک
• کاردرمانی
• مشاوره

چه کسی در معرض خطر است؟
افراد دارای بالاترین ریسک برای دچار شدن به سوختگی شیمیایی نوزادان، خردسالان، افراد پیر، و مردم دچار انواع ناتوانی هستند زیرا این گروه‌های مردم ممکن است قادر به جابجایی و رفتار صحیح با مواد شیمیایی نباشند.
دیگر گروه‎های در معرض خطر سوختگی شیمیایی شامل آن گروه از مردم است که در صنایعی مشغول به کارند که در آنها تماس پوست با مواد شیمیایی شایع است.
سوختگی شیمیایی در محیط خانه برخی از اوقات ناشی از تماس با مواد بهداشتی آرایشی شامل چربی‎های شیمیایی و کرم‎های مخصوص آکنه است. اگرچه این انواع سوختگی کمتر مشاهده می‎شوند، آنها می‎توانند انواع جراحات جدی و عوارض ایجاد را کنند.
یک مطالعه به مورد یک مرد 38 سالۀ آسیایی تبار پرداخت که تحت درمان آکنه قرار داشت. بر اثر مشاهدۀ نتایج خوب از درمان، مرد مزبور دوز روزانۀ داروی مصرفی خود را افزایش داد.
نتیجۀ این کار در طول چند روز بروز سوختگی در لایۀ رویی پوست در بخش اعظم صورت بود. این مرد برای سوختگی شیمیایی حادث شده مورد درمان قرار گرفت، اما برای دورۀ پیگیری بیماری خود بازنگشت، که این باعث شد تا محققان از فرجام درمان وی بی‎خبر بمانند.
CDC گزارش می‎دهد که بیش از 13 میلیون آمریکایی در صنایعی مشغول به کار هستند که در آنها پوست و چشم کارکنان ممکن است در معرض تماس با مواد شیمیایی باشد. برخی از این صنایع در فهرست زیر آمده‎اند:
• کشاورزی
• صنایع
• حمل و نقل
• خدمات و تسهیلات رفاهی
• سرویس خدمات بهداشتی پزشکی
• ساخت و ساز
یک گزارش از مرکز سوختگی جوزف ام. استیل در "بیمارستان دکترها" در آگوستا، پی برده است که سوختگی شیمیایی مسؤول 16 درصد کل موارد سوختگی است. در این مرکز سوانح سوختگی، سوختگی‎های شیمیایی برای 42 درصد موارد جراحات مرتبط به کار لحاظ شده است.
بر مبنای یک مرور در مورد درمان سوختگی‎های شیمیایی شغلی در طول یک دورۀ 2 ساله در بخش اورژانس، مشخص شد که سوختگی شیمیایی بیش از دیگر انواع سوختگی مسؤول آسیب دیدن بافت‌‌ها است. محققان می‎نویسند که شدت این نوع جراحات ناشی از سمیت بالای مواد شیمیایی صنعتی و روش‎های استفاده بوده است.
سهل‎انگاری شایع‎ترین دلیل بروز جراحت در نواحی در معرض تماس بدن در محل کار بوده است. به هر جهت، محققان نوشته‎اند که پروتکل‎های ایمنی محل کار، تربیت پرسنل، و استفاده از وسایل حفاظتی به کاهش موارد سوانح، فرجام بهتر و مرگ و میر کمتر بر اثر سوختگی‎های شیمیایی منجر شده است.

دورنما
دورنما در سوختگی شیمیایی به شدت جراحت بستگی دارد. سوختگی‎های شیمیایی خفیف در صورت درمان سریع‎تر بهبود پیدا می‎کنند حال آنکه صدمات شدیدتر نیازمند صرف هزینۀ زیاد و استفاده از روش‎های درمانی پیشرفته است.

Source:
medicalnewstoday.com
Chemical burns: Symptoms, diagnosis, and treatment
Written by Lana Barhum Reviewed by Elaine K. Luo, MD
Last reviewed: Sun 25 June 2017