زردی زبان: علایم، علل، پیامدها

در این مقاله:
• علایم زردی زبان
• علل زردی زبان
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
• پیامدهای زردی زبان
• درمان زردی زبان
• پیشگیری از زردی زبان

زردی زبان اغلب بی‌ضرر است، و معمولاً به مرور زمان از بین می‌رود. فقط برخی اختلالات مسبب زردی زبان مثل یرقان مواردی جدی هستند و نیاز به درمان دارند.

زردی زبان چطور به نظر می‌رسد؟
نمای ظاهری زبان زرد شده بستگی به علت زمینه‌ای دارد. شخص ممکن است متوجه وجود لکه‌های زرد-سفید روی زبان و دیگر قسمت‌های دهان بر اثر رشد بش از حد مخمر یا قارچ شود.
ضعف بهداشت دهان و دندان و برخی اختلالات دیگر می‌توانند به انباشت زردی روی سطح زبان بر اثر ازدیاد سلول‌های مرده، باکتری، و دیگر ذرات داخل دهان منجر شوند. این وضعیت همچنین ممکن است به بوی بد دهان منجر گردد.
برخی غذاها، داروها و مواد مخدر می‌توانند به شکل موقتی قسمت‌هایی از دهان مثل زبان، لثه‌ها یا کام را رنگی کنند.
اگرچه یرقان در بین شایع‌ترین علل زردی زبان قرار ندارد، می‌تواند باعث زرد شدن کام، زبان و پوست گردد.

علل زردی زبان
علل بالقوه زردی زبان عبارتند از:

فقر بهداشت دهان و دندان
وقتی کسی دندان‌های خود را مرتب و به طور کامل مسواک نزند، سلول‌های مرده باکتری‌ها می‌توانند روی پرزهای زبان انباشته شوند. پرزها برآمدگی‌های کوچکی هستند که روی زبان و اطراف آن را مشخص می‌کنند.
باکتری‌ها رنگدانه‌هایی آزاد می‌کنند که می‌توانند زبان را به رنگ زرد دربیاورند. غذا، تنباکو، و دیگر مواد نیز ممکن است روی پرزهای زبان به دام بیفتند و باعث زردی زبان شوند.

زبان مودار سیاه
زبان مودار سیاه وضعیتی بی‌ضرر است که بر اثر رشد بیش از حد سلول‌های مرده بر روی زبان ایجاد می‌شود. این اضافه رشد باعث بیشتر شدن رشد پرزهای زبان می‌شود. باکتری‌ها، زائدات، غذا، و دیگر مواد ممکن است روی این برآمدگی‌ها جمع شوند و رنگ آنها را تغییر دهند.
اگرچه این اختلال نام "سیاه" را بر خود دارد زبان ممکن است پیش از چرخش رنگ به سیاه به رنگ زرد یا رنگ‌های دیگر درآید.
عواملی که ممکن است باعث تقویت ایجاد زبان مودار شوند عبارتند از:
• مصرف دخانیات
• مصرف زیاد قهوه
• نوشیدن الکل
• خشکی دهان
• برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مثل تتراسایکلین
• خوردن غذاهای نرم
دیگر علایم شامل موارد زیر است:
• حس سوزش زبان
• احساس قلقلک زبان
• مزه‌های غریب
• بدنفسی یا بوی بد دهان

خشکی دهان یا تنفس دهانی
خشکی دهان نتیجه فقدان بزاق کافی در دهان است. در حالت نرمال بزاق باکتری‌ها را در دهان شسته از آن خارج می‌کند که این مانع از پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. اگر دهان کسی به شکلی غیر نرمال خشک باشد انباشت باکتری می‌تواند به ایجاد لکه‌های زردرنگ روی زبان منجر شود.
عوامل تقویت کننده خشکی دهان عبارتند از:
• عوارض جانبی داروها
• بیماری‌هایی مثل سندرم سیوگرن و دیابت
• اشعه درمانی یا شیمی درمانی
• تنفس از راه دهان در موقع خواب

زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی زمانی ایجاد می‌شود که شخص جابجا پرزهای روی زبان خود را از دست می‌دهد. پزشکان علت این اتفاق را نمی‌دانند اما وضعیت مزبور گاه در خانواده‌ها ادامه می‌یابد.
این اختلال نام خود را از آنجا می‌گیرد که پاره‌های از دست رفته روی سطح زبان مثل یک نقشه جغرافیا به نظر می‌رسند. این لکه‌ها اغلب قرمز رنگ هستند اما امکان زرد رنگ شدن آنها نیز وجود دارد. آنها گاهی از اوقات آسیب زننده هستند.

داروهای حاوی بیسموت
پپتوبیسموت و دیگر داروهای حاوی زیرمجموعه سالیسیلات بیسموت می‌توانند رنگ زبان را تغییر دهند که این تغییر رنگ در طیفی از زرد تا سیاه ظاهر می‌شود. این اختلال می‌تواند به تیره رنگ شدن مدفوع نیز منجر گردد.

آنتی‌بیوتیک‌ها
مصرف آنتی‌بیوتیک می‌تواند شخص را در برابر برفک دهان، که یک عفونت مخمری در دهان است، آسیب‌پذیرتر کند. برفک دهان بر اثر اضافه رشد مخمری به نام کاندیدا البیکانس ایجاد می‌شود.
این اضافه رشد می‌تواند لکه‌های روی زبان، داخل گونه‌ها، لثه‌ها یا لب‌ها را سفید یا زرد رنگ کند.
زبان مودار سیاه نیز ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی نادر آنتی‌بیوتیک‌ها بروز کند.

دیگر داروها و مواد مخدر
برخی از دیگر داروها و مواد مخدر ممکن است تغییر رنگی متمایل به زرد یا قهوه‌ای روی زبان و دهان ایجاد کنند.
داروهایی که مسبب تغییر رنگ گهگاهی دهان شناخته می‌شوند عبارتند از:
• آهن
• داروهای سایکوتروپیک که باعث خشکی دهان می‌شوند
• داروهای ضد مالاریا
• ضد بارداری‌های خوراکی
• کلرپرومازین
• سیکلوفسفامید و بوسولفان
• داروهای شیمی درمانی
• زیدووداین
• لانسوپرازول
مصرف کوکایین نیز می‌تواند باعث تغییر رنگ مزبور گردد.

برخی دهانشویه‌ها
استفاده از دهانشویه حاوی پراکسید، نارون کوهی یا منتول می‌تواند به تغییر رنگ زبان منجر گردد. دهانشویه‌های نسخه‌ای حاوی کلرهگزیدین نیز به عنوان مواد رنگ دهنده به سطح دندان و زبان تلقی می‌شوند.

دود کردن تنباکو و جویدن آن
مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو و جویدن آن می‌توانند باعث تغییر رنگ زنگ زبان به زرد شوند. دود کردن تنباکو همچنین یک ریسک فاکتور ایجاد زبان مودار سیاه محسوب می‌شود.
در یک مطالعه موردی در سال 2018، محققان زن 36 ساله‌ای را توصیف کرده‌اند که پس از دود کردن 25 سیگارت در روز به مدت 17 سال دچار زبان مودار زرد شده بود. وی پس از بهبود عادات مربوط به بهداشت دهان و دندان و ترک دخانیات به طور کامل بهبود یافت.

رژیم غذایی
برخی غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند به شکل موقتی زبان را به رنگ زرد یا قهوه‌ای درآورند. این غذاها چای و قهوه یا غذاهایی با افزوده رنگ زرد مثل آب نبات‌ها، چیپس‌ها یا کلوچه‌ها را شامل می‌شوند. بعضی ویتامین‌ها و مکمل‌ها نیز حاوی رنگ زرد هستند.

یرقان
یرقان نوعی بیماری است که باعث می‌شود پوست و سفیده چشم‌ها به رنگ زرد درآیند. یرقان زمانی بروز می‌کند که کبد آسیب می‌بیند و نمی‌تواند به طور کامل ماده زائد بیلی‌روبین را پردازش کند. بیلی‌روبین یک رنگدانه زرد است که در زمان درهم شکستن سلول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود.
یرقان می‌تواند باعث تغییر رنگ دهان به زرد نیز بشود. بیلی‌روبین گرایشی به انباشت در امتداد کام نرم و کف دهان در نزدیکی فرنولوم، باند بافتی که زبان را به کف دهان متصل می‌کند از خود نشان می‌دهد.
یرقان از آنجا که نشان دهنده یک بیماری جدی مثل سیروز، هپاتیت، سرطان پانکراتیک، سرطان کبد و انسداد مجرای صفرا است، نیاز به درمان فوری دارد.

بیماری خودایمنی
بیماری خودایمنی موسوم به پسوریازیس باعث فلس‌وار شدن و لایه برداشتن پوست می‌شود. این بیماری همچنین می‌تواند حاشیه‌های زرد رنگ روی زبان ایجاد کند. به هر حال، پسوریازیس زبان دهان بسیار نادر است.
بر مبنای نظر نویسندگان یک مطالعه مربوط به 2019، در فاصله سال‌های 1903 تا 2009 تنها 64 مورد از این بیماری گزارش شده است.

دیابت
در یک مطالعه مربوط به 2018 منتشر شده در نشریه اپیدمیولوژی، محققان پی بردند که زردی زبان با دیابت مرتبط بوده و گرایشی به ارتباط با پیش‌دیابت در مردان و زنان ژاپنی غیر سیگاری از خود نشان داده است.

اختلالات گاستریک
گاستریت التهاب جدار داخلی معده است. گاستریک مزمن با التهاب طولانی مدت مشخص می‌شود. برخی مردم دچار گاستریت دچار یک لایه زردرنگ روی زبان می‌شوند.
در یک مطالعه، محققان پی بردند که در 440 بیمار مبتلاء به گاستریت مزمن دچار عفونت باکتریوم هلیکوباکتر پیلوری، 81.6 درصد بیماران دچار زردی زبان شده بودند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورتی که زردی زبان تنها علامت مبتلابه شخص باشد نیازی به مراجعه به پزشک نیست. اما در صورت وجود موارد زیر باید با پزشک تماس گرفت:
• شخص دچار دیگر علایم یرقان، عفونت، یا صدمه به کبد شامل این موارد باشد: درد شکم، خون در مدفوع، استفراغ، تب، به آسانی کبود شدن و خونریزی کردن
• زردی زبان پس از دو هفته از بین نرود
• پوست یا سفیده چشم‌ها نیز زرد شده باشد
• زبان دچار آسیب شده باشد

آیا پیامدهایی مطرحند؟
زردی زبان معمولاً باعث ایجاد پیامدی نمی‌شود. به هر حال، اختلالاتی که باعث یرقان می‌شوند می‌توانند به مشکلاتی مثل موارد زیر منجر گردند:
• جراحت کبد
• نارسایی کبد
• ورم پا و ورم شکم
• بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی)
• خونریزی دستگاه معده‌ای-روده‌ای
• سرطان کبد

علل زمینه‌ای زردی زبان چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
پزشک می‌تواند به تشخیص علت زرد شدن زبان کمک کند.
برای رسیدن به تشخیص پزشک زبان را معاینه کرده و پرسش‌هایی در مورد تاریخچه پزشکی شخص مطرح می‌کند. پزشک ممکن است بتواند بر مبنای علایم و نشانه‌ها علت مزبور را بیابد. اگر علت زمینه‌ای زردی زبان مشخص نباشد نیاز به آن است که تست‌های دیگری مثل آزمایش خون و تصویربرداری صورت گیرد.

درمان علل زمینه‌ای زردی زبان
برای درمان علل زمینه‌ای زردی زبان بسته به مورد رویکرد درمانی در نظر گرفته می‌شود.

چگونه از زردی زبان پیشگیری کنیم
برای کاهش تعداد باکتری و مقدار انباشت سلول در دهان که می‌توانند به زردی زبان منجر شوند نکات زیر را امتحان کنید:
• مصرف دخانیات را ترک کنید. این کار اغلب دشوار است اما پزشک می‌تواند به ایجاد یک برنامه ترک که برای شخص کارآیی داشته باشد کمک کند.
• روزی دو بار دندان‌های خود را مسواک بزنید و دستکم یک بار در روز نخ کشی دندان انجام دهید.
• از یک اسکراپ زبان برای زدودن سلول‌های مرده، غذا و دیگر مواد زائد از روی آن استفاده کنید.
• مقدار فیبر غذایی خود را افزایش دهید چون باعث کاهش تعداد باکتری در دهان می‌شود.

زردی زبان: علایم، علل، پیامدها
دکتر استیسی سمپسون، دنیل یتمن و استفانی واتسون
ترجمه فرهنگ راد

Source:
Healthline
Why Is My Tongue Yellow?
Medically reviewed by Stacy Sampson, D.O. —
Written by Daniel Yetman and Stephanie Watson —
Updated on March 11, 2022