عوارض جانبی قرص‌‌های پیشگیری از بارداری

• لوری اسمیت، دکتر هلن ویبرلی
• ترجمه هستی فراست‌فر

قرص‌های خوراکی پیشگیری از بارداری که عموماً زیر عنوان "قرص" به آنها اشاره می‌شود یک شکل هورمونی پیشگیری از بارداری هستند که فقط در سطح ایالات متحد آمریکا در حدود 12 میلیون زن برای جلوگیری از بارداری از آنها استفاده می‌کنند.
"قرص" روش بسیار مؤثری در پیشگیری از بارداری است اگر به شکل صحیح مصرف شود (در زمان مشخصی از روز)، و بر مبنای اعلام انجمن متخصصان بهداشت باروری (ARHP) در صورت استفادۀ صحیح از این قرص‌ها فقط 0.1% زنان دچار بارداری ناخواسته می‌شوند. در حدود یک درصد زنان مصرف کنندۀ قرص در طول یک سال اول استفاده از آن دچار بارداری ناخواسته می‌گردند.
به هر جهت، میزان بارداری به شکل چشمگیری در زنانی که مصرف حتی یک قرص را از یاد می‌برند افزایش پیدا می‌کند (بر مبنای اعلام ARHP این افزایش بین 30 تا 80 بار بیشتر می‌شود).
دو نوع قرص پیشگیری از بارداری وجود دارد که هر دو شامل اشکال شیمیایی هورمون‌های استروژن و پروژسترون (پروژستین) هستند. قرص‌های ترکیبی حاوی هر دو هورمون هستند در حالی که "مینی قرص" - که تحت عنوان قرص صرفاً پروژستین شناخته می‌شود - فقط حاوی هورمون پروژستین است.
قرص ممکن است در عین حال برای مقاصدی غیر از پیشگیری از بارداری و برای هدف گرفتن موارد مندرج در زیر مورد استفاده قرار گیرد:
• تنظیم پریودهای عادت ماهانه
• پریودهای نامنظم
• منوراژی (پریودهای شدید)
• دیس‌منوره (پریودهای دردناک)
• اندومتریوز
• سندرم پیش از عادت ماهانه (PMS) و اختلال دیس‌فوریک پیش از عادت ماهانه (PMDD)
• آکنه، هیرسوتیسم (رشد بیش از حد مو) و آلوپسی (ریزش مو)
• کاهش ریسک کیست‌های پستان، کیست‌های تخمدان، بیماری التهاب لگن (PID) و بارداری در لوله‌های فالوپ
قر‌ص‌های پیشگیری از بارداری خوراکی همچنین ممکن است به عنوان روشی برای پیشگیری از سرطان‌های اندومتریال و تخمدان مورد استفاده قرار گیرند. این قرص‌ها از بیماری‌های قابل انتقال جنسی پیشگیری نمی‌کنند.

عوارض جانبی شایع قرص پیشگیری از بارداری
عوارض جانبی قرص‌های خوراکی پیشگیری از بارداری عبارتند از: لکه‌بینی بین عادت ماهانه، تهوع، حساسیت پستان، سردرد، افزایش وزن، تغییرات خلقی، قطع پریود، کاهش میزان شهوت جنسی، ترشحات واژنی و تغییرات بینایی با لنزهای تماسی.

1. لکه‌بینی بین قاعدگی
در حدود 50 درصد زنان استفاده کننده از قرص در فاصلۀ بین دوره‌های عادت ماهانه دچار خونریزی می‌شوند - که به نام خونریزی غیر منتظره نیز شناخته می‌شود - که اغلب آنها در حدود نخستین 3 ماه اول آغاز استفاده از قرص بروز می‌کنند. به طور معمول در 90 درصد موارد این مشکل پس از مصرف اولین بستۀ قرص از بین می‌رود.
در طول لکه‌بینی، در صورتی که قرص به صورت صحیح مصرف شده و خوردن هیچ دوزی از آن فراموش نشده باشد، قرص همچنان مؤثر است. زنانی که در هنگام مصرف فعال قرص‌ها دچار 5 روز یا بیشتر خونریزی می‌شوند یا دارای 3 روز یا بیشتر خونریزی شدید می‌گردند باید به دکتر مراجعه کنند.
لکه‌بینی بین قاعدگی شاید به این علت بروز می‌کند که رحم در روند تنظیم خود برای داشتن یک جدار باریک‌تر اندومتریال قرار دارد یا شاید علت این باشد که بدن در حال تنظیم خود برای کنار آمدن با سطوح متفاوت هورمون‌ها بسر می‌برد.

2. تهوع
برخی از زنان در هنگام اولین بار مصرف قرص دچار تهوع خفیف می‌شوند اما علایم به طور معمول پس از مدت کوتاهی از بین می‌رود. خوردن قرص همراه غذا یا در هنگام رفتن به بستر خواب می‌تواند احتمال بروز تهوع را کاهش دهد. هر زنی که دچار تهوع مداوم یا شدید می‌شود باید به پزشک مراجعه کند.

3. حساسیت پستان
قرص‌های کنترل باردای ممکن است سبب بزرگ شدن پستان یا بروز حالت افتادگی در آن شود. این عارضۀ جانبی گرایشی به رفع شدن در فاصلۀ چند هفته پس از آغاز مصرف قرص دارد، اما هر زنی که متوجه وجود توده‌ای در پستان خود شده باشد یا هر زنی که دچار تداوم درد و حساسیت پستان یا درد شدید پستان باشد باید به پزشک مراجعه کند.
کاهش مصرف نمک و کافئین می‌تواند میزان افتادگی پستان را کاهش دهد و نیز استفاده از سینه‌بند سفت نیز می‌تواند این نقش را داشته باشد.

4. سردرد
هورمون‌های جنسی بر توسعۀ سردرد و میگرن تأثیر دارند. قرص‌های دارای انواع و دوزهای مختلف هورمون می‌توانند به انواع مختلف سردرد منجر شوند. برخی مطالعات در گذشته عنوان کرده‌اند که امکان بروز سردرد با قرص‌هایی که حاوی حداقل دوزهای هورمون‌ها هستند کمترین احتمال را دارد.
علایم سردرد احتمال دارد که به مرور زمان بهبود یابد. هر زنی که در هنگام خوردن قرص دچار دور تازه‌ای از سردرد می‌شود باید به پزشک مراجعه کند.

5. افزایش وزن
مطالعات بالینی به هیچ ارتباط پایداری میان مصرف قرص کنترل بارداری و نوسانات وزن در زنان دست نیافته‌اند. به هر جهت، بسیاری از زنان مصرف کنندۀ قرص خبر از مقداری حبس مایعات مخصوصاً در ناحیۀ پستان و ناحیۀ کفل می‌دهند.
سلول‌های چربی نیز ممکن است توسط استروژن موجود در قرص‌های کنترل بارداری تحت تأثیر قرار گیرند، اگرچه هورمون سبب می‌شود که سلول‌ها به میزان زیادی بزرگ‌تر شوند.

6. تغییرات خلق
به مردم دارای سابقۀ افسردگی توصیه می‌شود که با پزشک خود مشورت کنند و نیز به زنانی که در هنگام مصرف قرص دچار افسردگی یا تغییرات عاطفی و احساسی می‌شوند چنین توصیه‌ای ضرورری است.
یک مطالعه بر روی 90 زن که در سال 2015 در "نقشه‌برداری انسان" منتشر شد پی برد که مصرف قرص با مقیاس‌های تراکم کمتر کورتیکال در کورتکس اربیتوفرونتال لاترال و کورتکس سینگیولت پشتی مرتبط است. این نواحی مغز با پاسخ پاداش و ارزیابی محرک‌های ورودی به بدن مرتبط هستند.
نویسندگان مطالعه می‌گویند که مطالعات بیشتری نیاز است تا بتوان تأیید کرد که آیا ارتباطی میان باریک شدن کورتیکال در این نواحی از مغز، تغییرات خلقی و مصرف قرص کنترل بارداری وجود دارد یا خیر.

7. از دست دادن پریود
مواقعی وجود دارد که علی‌رغم مصرف کامل قرص پریود انجام نمی‌شود یا از دست می‌رود. چندین عامل در این مورد نقش دارند که از جملۀ آنها می‌توان به استرس، بیماری، مسافرت، و ناهنجاری‌های هورمونی یا تیروئید اشاره کرد.
اگر در صورت مصرف قرص پریود صورت نگیرد یا بسیار سبک باشد، توصیه می‌شود که پیش از مصرف بستۀ بعدی قرص یک تست بارداری انجام شود. اگر پریودهای بیشتری انجام نگیرد یا میزان خونریزی در آنها بسیار اندک باشد مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.

8. کاهش شهوت جنسی
هورمون یا هورمون‌های موجود در قرص پیشگیری از بارداری می‌توانند بر میزان شهوت جنسی در برخی زنان تأثیر بگذارند. به هر جهت، عوامل متعدد دیگری نیز قادرند تا به این کاهش میل جنسی کمک کنند. اگر کاهش شهوت جنسی مداومت داشته باشد و آزاردهنده شود، موضوع باید با پزشک مورد مشورت قرار گیرد.
به هر جهت، در برخی موارد قرص کنترل بارداری می‌تواند باعث افزایش میل جنسی شود. چنین افزایشی شاید به علت تسکین علایم دردناکی مانند گرفتگی‌های ناشی از عادت ماهانه، سندرم پیش از عادت ماهانه، اندومتریوز و فیبروئیدهای رحم باشد.

9. ترشح واژینال
برخی زنان در صورت مصرف قرص دچار تغییراتی در ترشحات واژن می‌شوند. این تغییر می‌تواند طیفی از کاهش تا افزایش ترشحات لیز کنندۀ واژن، دگرگونی در طبیعت ترشح، و تغییرات تأثیرگذار بر مقاربت جنسی را شامل شود. در هنگام کاهش لیز شدگی واژن، استفاده از لوبریکانت‏ها می‌تواند در آرامش‌بخش‌تر کردن مقاربت جنسی مؤثر باشد.
به طور معمول تغییرات ترشحات واژن چیز مضری نیست. به هر جهت هر زنی که در این مورد دچار نگرانی است، شامل آن دسته از زنان که به وجود عفونت مشکوک هستند، باید به پزشک مراجعه کنند.

10. تغییرات بینایی در صورت استفاده از لنزهای تماسی
تغییرات هورمونی ناشی از مصرف قرص پیشگیری از بارداری می‌تواند به احتباس مایعات منجر شود، که این به نوبۀ خود می‌تواند سبب ورم قرنیه یا تغییر اندازۀ آن گردد. وقتی چنین ورمی بروز می‌کند این امکان وجود دارد که دیگر لنزها درست سر جای خود قرار نگیرند.
استفاده کنندگان از لنزهای تماسی باید در صورت بروز هر گونه تغییر در بینایی خود یا کاهش تحمل در مورد لنزها در هنگام استفاده از قرص به چشم‌پزشک مراجعه کنند.
این موضوع اهمیت دارد که هر زنی که هنگام مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری دچار یکی از علایم مندرج در زیر می‌شود بلافاصله به بخش اورژانس مراجعه کند، زیرا ممکن است آنها نشانه‌ای از وجود یک بیماری جدی باشند.
عوارض جانبی قرص کنترل بارداری که باید مورد تحقیق قرار گیرند عبارتند از:
• درد شکم / معده
• درد قفسۀ سینه (همچنین تنگی نفس)
• سردردهای شدید
• مشکلات چشمی مثل تاری دید یا کاهش میزان بینایی
• ورم و درد در ناحیۀ ساق پا یا کفل (همچنین سرخی، ورم یا درد در ماهیچه‌ها یا کفل)
قرص‌های کنترل بارداری همچنین با افزایش میزان فشار خون، تومورهای خوش‌خیم کبد و افزایش جزئی در ریسک ابتلا به سرطان گردن رحم مرتبط شده‌اند.

پرهیزها و ریسک‌ها در هنگام مصرف قرص
قرص‌های ترکیبی افزایشی جزئی در ریسک عوارض جانبی قلبی عروقی مثل حملۀ قلبی، سکتۀ مغزی و لخته شدن خون ایجاد می‌کنند، که می‌توانند کشنده باشند.
بروز لخته‌های خون مورد نادری است، اما به تمامی زنان دارای سابقۀ ابتلا به لختۀ خون، حملات قلبی یا سکته مغزی توصیه می‌شود که از مصرف قرص پیشگیری از بارداری ترکیبی خودداری کنند و برای استفاده از جایگزین برای این قرص‌ها با پزشک مشورت کنند.
به خاطر سپردن این موضوع نیز مهم است که یک بارداری ناخواسته نیز عوارض جانبی خاص خود را دارد.
FDA مصرف قرص‌های ترکیبی را برای زنان 35 سال به بالا که سیگاری هستند توصیه نمی‌کند. دیگر عواملی که ریسک لخته‌های خون را افزایش می‌دهند شامل چاقی یا داشتن تاریخچۀ فامیلی بیماری قلبی است.
مصرف قرص پیشگیری هورمونی در صورتی که فرد دارای تاریخچۀ بیماری کبدی یا بیماری قلبی، سرطان رحم یا سرطان پستان، فشار خون کنترل نشده یا میگرن همراه با پیش‌تجلی باشد توصیه نمی‌شود.
قرص‌های ترکیبی در شکل پروژسترون سنتتیک موسوم به دروسپیرنون ممکن است ریسک بالاتری از بروز لخته‌های خون شامل ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریوی را به همراه داشته باشند.
در این موارد باید با متخصص مربوطه برای گرفتن راهنمایی شخصی در مورد مناسب‌ترین روش کنترل بارداری مشورت شود.

اشکال جایگزین قرص‌های ضد بارداری
روش‌های متعدد دیگری برای پیشگیری از بارداری وجود دارد که متخصصان مراقبت‌های پزشکی می‌توانند آنها را تجویز کنند، به ویژه اگر عوارض جانبی ناشی از مصرف قرص شدید باشد.
آنچه در زیر می‌آید گزیده‌ای از روش‌های جایگزین مصرف قرص برای پیشگیری از بارداری است.

کاندوم
کاندوم‌ها انواع مختلف دارند و هم برای زنان و هم برای مردان در دسترسند.
کاندوم‌ها اغلب از جنس لاتکس هستند که می‌توانند در مورد برخی از افراد محرک بروز آلرژی باشند. کاندوم‌های جایگزین برای کاندوم‌های لاتکس وجود دارد که از پلی‌اورتان یا لامبسکین (پوست بره) ساخته شده‌اند.

دیافراگم
یک وسیلۀ دارای فضای گنبدی شکل است که درون واژن برای بلوک کردن گردن رحم جاگذاری می‌شود. دیافراگم باید در کنار اسپرم‌کش‌ها، موادی شیمیایی که باعث توقف حرکت اسپرم می‌شوند و مانع تماس آنها با تخمک‌ها می‌گردند استفاده شود.
افراد استفاده کننده از دیافراگم ممکن است دچار عفونت‌های دستگاه ادراری و تحریک واژن شوند. عارضۀ جانبی اخیر می‌تواند ناشی از جنس دیافراگم یا مواد اسپرم‌کش مورد استفاده همراه دیافراگم باشد.

رینگ واژینال (حلقه واژینال)
یک حلقۀ پلاستیک است که درون واژن قرار می‌گیرد و هورمون‌هایی را برای سرکوب تخمک‌گذاری ترشح می‌کند.
رینگ واژینال می‌تواند دارای عوارض جانبی مشابه قرص کنترل بارداری شامل لکه‌بینی بین قاعدگی، سردرد و کاهش میل جنسی در زن باشد.

پیشگیری از بارداری تزریقی
تزریق‌هایی مثل دپو - پروورا می‌تواند تخمک‌گذاری را سرکوب کند و ترشحات گردن رحم را برای کاهش شانس اسپرم در رسیدن به سلول‌های تخمک کاهش دهد.
تزریق‌های مزبور می‌توانند عوارض جانبی مشابه قرص ایجاد کنند. به علاوه دپو - پروورا می‌تواند سبب کاهش تراکم مواد معدنی استخوان شود که ریسک پوکی استخوان و شکستگی آن را در مراحل بعدی زندگی افزایش می‌دهد.

ایمپلنت‌های پیشگیری از بارداری
یک میلۀ پلاستیکی کوچک است که در قسمت بالای بازو کاشته می‌شود و هورمونی ترشح می‌کند که باعث سفت شدن مخاط رحمی می‌گردد، جدار اندومتریال را باریک می‌کند و تخمک‌گذاری را سرکوب می‌نماید.
این ایمپلنت‌ها دارای عوارض جانبی مشابه قرص‌های کنترل بارداری هستند. به علاوه، ایمپلنت‌های مزبور ممکن است باعث ایجاد درد شکم یا درد پشت شوند یا ریسک ابتلا به کیست‌های غیر سرطانی تخمدان را افزایش دهند.

دستگاه‌های داخل رحمی (IUDs)
یک دستگاه کوچک از جنس پلاستیک و مس است که در داخل رحم قرار می‌گیرد. IUDs ممکن است هورمونی یا غیر هورمونی باشند. IUDs هورمونی مخاط گردن رحم را متراکم می‌کنند و تخمک‌گذاری را سرکوب می‌نمایند، در حالی که IUDs یک پاسخ التهابی در رحم ایجاد می‌کنند که برای اسپرم سمی است.
IUDs می‌توانند باعث لکه‌بینی بین قاعدگی و بی‌نظمی عادت ماهانه شود. برخی از انواع IUDs به ایجاد پریودهای شدید با گرفتگی‌های مشدد منجر می‌شوند.

وازکتومی
یک فرآیند جراحی برای عقیم‌سازی مردان است که در آن لوله‌های حامل اسپرم از بیضه‏ها به آلت تناسلی مرد مسدود یا قطع می‌شوند.
عوارض بالقوۀ وازکتومی شامل عفونت، هماتوم، ایجاد کبودی، و تشکیل گرانوماهای اسپرم است.

Source:
10 Most Common Birth Control Pill Side Effects
Last updated Thu 21 January 2016
By Lori Smith BSN MSN CRNP
Reviewed by Dr Helen Webberley