نشانه‎های اختلال دو قطبی در زنان

• مارکوس مک‌گیل، دکتر تیموتی ج. لیگ
• ترجمة هستی فراست‌فر

اختلال دوقطبی یکی از اختلالات جدی روانی است که شامل حالات افسردگی و "سرخوشی" یا "رفعت" است. حالات سرخوشی بسته به میزان شدت مانیا (جنون) یا هیپومانیا (جنون خفیف) شناخته می‌شود.
این اختلال معمولاً در سال‌های ابتدایی بزرگسالی، و اغلب در دورة جوانی و دهة 30 زندگی آغاز می‌شود. بیماری مزبور گرایشی به مادام‌العمر بودن دارد.
علت بروز اختلال دوقطبی روشن نیست، اما از آنجا که می‌تواند در میان اعضاء خانواده تداوم یابد عوامل ژنتیکی می‌توانند در آن دخیل باشند.
اختلال دوقطبی هم به مردان و هم به زنان آسیب می‌زند اما شواهدی وجود دارد که نوع بروز آن در زنان متفاوت از مردان است.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:
• تفاوت‌های علایم اختلال دوقطبی در مردان و زنان
• اثرات بارداری و هورمون‌های جنسی
• تفاوت درمان اختلال دوقطبی در زنان

تفاوت‌های علایم اختلال دوقطبی در مردان و زنان
برخی علایم اختلال دوقطبی در مردان و زنان مشابه است در حالی که بقیة علایم ویژگی جنسیتی دارد.
علایم مشترک اختلال دوقطبی در مردان و زنان شامل موارد زیر است:
- حالت سرخوشی یا برانگیختگی
- انرژی زیاد و فعالیت هدف‌محور بیشتر
- اعتماد به نفس یا خودباوری بیش از حد
- کاهش میزان خواب
- حرف زدن بیش از میزان معمول یا پرحرفی
- سرعت تکلم و سیلان ایده‌ها یا افکار رقابت‌آمیز
- به آسانی دچار حالت پریشانی شدن
- آمادگی زیاد برای لذت‌جویی‌های مخاطره‌آمیز نظیر خرید کردن یا ارتباط جنسی، بدون اندیشه در عواقب کار
علایم معمول افسردگی در مردان و زنان دچار اختلال دوقطبی اشکال شدید احساس "اُفت" یا "وادادگی" است. برخی از بیماران ممکن است علایق خود را نسبت به چیزهای مختلف شامل غذا خوردن از دست بدهند حال آنکه دیگران ممکن است از عهده‌دار شدن فعالیت‌های روزمره نیز باز بمانند.
علایم دیگر افسردگی در میان این دسته از بیماران می‌تواند شامل احساس گناه بدون توجیه عقلانی، و مشکل تمرکز باشد. برخی از افراد ممکن است دچار مشکلات خواب شوند یا به شکل غیر معمول زود از خواب بیدار گردند.
جابجایی در اشکال افسردگی و مانیا در میان بیماران مختلف متفاوت است. برخی ممکن است اغلب دچار علایم افسردگی شوند در حالی که دیگران ممکن است بیشتر حالات مانیا را تجربه کنند.
تحقیقات عنوان کرده‌اند که تجربة حالات افسردگی در میان زنان دچار اختلال دوقطبی بیشتر است. مردان ممکن است بیشتر "حالت مخلوط" را تجربه کنند که در آن هم مانیا و هم افسردگی بروز می‌کند.
از آنجا که احتمال زیادی دارد که زنان در وضعیت افسردگی به پزشک مراجعه کنند، احتمال زیادی نیز وجود دارد که در مورد آنها به غلط تشخیص ابتلاء به افسردگی انجام شود. اگر زنی مبتلاء به اختلال دوقطبی تشخیص داده شود، محتمل است که دوقطبی II باشد، که بدین معنی است که وی حالات افسردگی را با اپیزودهای جنون خفیف تجربه کرده است.
بر اساس چاپ جدید کتابچة راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، که از سوی انجمن روان‌پزشکی آمریکا منتشر شده است، زنان دچار اختلال دوقطبی II احتمال بیشتری دارد که به سرعت از یک اپیزود بیماری دچار اپیزود دیگر آن شوند.
DSM-5 همچنین می‌نویسد که زنان دچار اختلال دوقطبی احتمال بیشتری دارد که دچار اختلال مادام‌العمر مصرف الکل شوند و میزان خطر اختلال خوردن همیشگی در آنها بیشتر است.

ریسک خودکشی در زنان دچار اختلال دوقطبی
مقاله‌ای که در سال 2014 در PLOS One منتشر شد، مروری بر ریسک اقدام به خودکشی در افراد دچار اختلال دوقطبی انجام داده است.
نویسندگان مقاله به تفاوت‌هایی در مردان و زنان دچار این اختلال دست یافتند. یک پیش‌بینی کنندة ریسک خودکشی در مردان سوءمصرف مواد مخدر بود.
پیش‌بینی‌کننده‌های بیماری در زنان متفاوت و شامل موارد زیر بود:
- اپیزودهای مخلوط زیاد، یا داشتن علایم افسردگی و مانیا در زمان واحد در طول عمر
- آغاز زودهنگام‌تر مشکلات روان‌پزشکی در زندگی
- اختلال شخصیت در جوار اختلال دوقطبی
- داشتن مشکلات اجتماعی
مروری بر شواهد منتشر شده در نشریة روان‌پزشکی هند در سال 2015 می‌گوید، میزان اقدام به خودکشی در زنان دچار این بیماری بیش از مردان دچار همین اختلال است، و دو تا 3 بار بیشتر از مردان در کل جمعیت است.

اثرات بارداری و هورمون‌های جنسی
زایمان می‌تواند محرک اپیزودهای شدید بیماری برای زنان دچار اختلال دوقطبی باشد. این اپیزودها به نام اپیزودهای پسازایمان شناخته می‌شوند.
مطالعه‌ای که در نشریة JAMA منتشر شد دریافته است که زایمان، ریسک اپیزودهای شدید را قویاً در زنان افزایش می‌دهد.
زنان دارای سابقة زایمان نسبت به دیگر زنان 23 بار بیشتر محتمل است که برای بیماری‌‌های روانی شدید شامل اختلال دوقطبی در بیمارستان بستری شوند.
همان مطالعه می‌نویسد که نوپدر شدن دارای ریسک بالاتری برای بیماری روانی شدید نیست.
دقیقاً مشخص نیست که زایمان چگونه باعث تحریک اپیزود دوقطبی می‌شود. علل محتمل شامل تغییرات هورمونی، اختلالات خواب، و دیگر تغییراتی است که در پی زایمان روی می‌دهند.
زنان دچار اختلال دوقطبی باید با پزشک خود در مورد اثرات بارداری و عوارض انواع داروها مشورت کند.

عادت ماهانه
هورمون‌ها ممکن است در تحریک اپیزود دوقطبی بعد از وضع حمل نقش داشته باشند، و علایم خلقی محتمل است که با چرخة عادت ماهانه بدتر شوند. در هر حال، شواهد مبنی بر وجود ارتباط در مورد اخیر کمتر از مورد زایمان است.
هورمون‌های موجود در پیرامون قاعدگی ممکن است به میزان جزئی اثر لیتیم، دارویی را که برای درمان اختلال دوقطبی تجویز می‌شود، تغییر دهند، و این ممکن است بر میزان اثر دارو تأثیرگذار باشد.
دکتر لورا میلر / Laura Miller، مدیر بخش بهداشت روان در بیمارستان بریگهام و زنان در مقاله‌ای که در «ادوار روان‌پزشکی» منتشر شده است می‌گوید، یائسگی نیز ممکن است در این مورد تأثیر داشته باشد.
تغییرات هورمونی و دیگر تغییرات در پیرامون زمان یائسگی به این معنی است که زنان در سنین 45 تا 55 سال احتمال بیشتری دارد که اپیزودهای افسردگی را تجربه کنند.

تفاوت‌های درمان در مورد زنان
بر مبنای یافته‌های یک مطالعه بر روی 7000 بیمار، زنان دچار اختلال دوقطبی ممکن است نسبت به مردان درمان‌های متفاوتی داشته باشند.
مطالعه‌ای که در سال 2015 در نشریة "اختلالات عاطفی" منتشر شده است، تفاوت‌های جنسیتی قابل ملاحظه‌ای در درمان بالینی اختلال دوقطبی در سوئد مشاهده می‌کند.
زنان دچار اختلال دوقطبی در مقایسه با مردان بیشتر محتمل است که داروهای ضد افسردگی دریافت کنند، اما امکان درمان مردان با لیتیوم در مقایسه با زنان بیشتر است.
زنان نیز احتمال بیشتری داشته که در مقایسه با مردان برای درمان اختلال دوقطبی الکتروشوک‌درمانی (ECT)، لاموتریگین، بنزودیازپین، و روان‌درمانی دریافت کنند.
از آنجا که هیچ دلیل بالینی برای استفاده از درمان‌های متفاوت بر مبنای جنسیت وجود نداشته است، نویسندگان چنین جمع‌بندی می‌کنند که پزشکان تعصبات جنسیتی نشان داده‌اند.
مقاله خاطرنشان می‌کند که زنان در کل، و نه فقط زنان مبتلاء به اختلال دوقطبی، در مقایسه با مردان بیشتر در معرض گرفتن داروهای ضد افسردگی و درمان‌های ترکیبی قرار دارند.

درمان اختلال دوقطبی و ریسک‌های آن برای زنان باردار
خود بارداری به نظر نمی‌رسد که بر اختلال دوقطبی اثر بگذارد، اما برخی از درمان‌های رایج برای اختلال دوقطبی ممکن است کودک نازاده را در معرض خطر قرار دهند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- بنزودیازپین‌ها
- کاربامازپین
- لاموتریگین
- لیتیوم
- پاروکستین
- والپروات
در موارد شدید امکان استفاده از الکتروشوک‌درمانی وجود دارد، اما این درمان عموماً به عنوان "آخرین گزینه" درمانی تلقی می‌شود.
زنان دچار اختلال دوقطبی که در صدد بارداری هستند باید در مورد برنامة ‌درمانی خود با دکتر مشورت کنند. بعضی از زنان ممکن است مایل به قطع مصرف دارو در طول دوران بارداری باشند، اما هر تغییری در درمان باید با پزشک مورد مشورت قرار گیرد./