داروهای استروئیدی - کاربردها، و عوارض جانبی

• دکتر ماینیش ختری
• ترجمه محمدمقاسم رافعی

استروئید معناهای مختلفی دارد. استروئیدها مواد شیمیایی و اغلب هورمون‎هایی هستند که بدن انسان به طور طبیعی آنها را تولید می‎کند. این هورمون‎ها به دستگاه‎های بدن، بافت‎ها و سلول‌ها کمک می‎کنند تا کارشان را انجام دهند. انسان برای رشد و حتی تولید مثل نیاز به وجود سطح متعادلی از آنها در بدن خویش دارد. "استروئیدها" در عین حال به داروهای ساخت انسان نیز اشاره دارند. دو نوع اصلی این داروها شامل کورتیکوستروئیدها و استروئیدهای آنابولیک - اندروژنیک (یا به صورت خلاصه آنابولیک‎ها) است.

کورتیکوستروئیدها چیستند؟
کورتیکوستروئیدها داروهایی هستند که می‎توانند سریعاً با التهاب موجود در بدن مقابله کنند. این استروئیدهای تولید شده در محیط آزمایشگاهی همانند کورتیزول عمل می‏‌کنند که توسط غدد فوق کلیوی انسان ساخته می‎شود. کورتیزول مانع از ایجاد موادی می‎شود که باعث التهاب می‎گردند. داروهای کورتیکوستروئیدی مثل پردنیزون به طرق مشابهی کار می‎کنند. آنها فرآیند سیستم ایمنی را که موجب التهاب می‎شود متوقف می‎کنند.

کورتیکوستروئیدها چه چیزی را درمان می‎کنند؟
این داروها اختلالاتی را که سبب بروز حالت تحریک‌پذیری و ورم می‌شوند درمان می‎کنند. داروهای مزبور می‌توانند علایم موارد مندرج در زیر را برطرف کنند:
ارتریت روماتوئید
• آسم
• بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
• لوپوس و دیگر اختلالات خودایمنی
• مالتیپل اسکلروزیس (MS)
• راش‎ها و اختلالات پوستی مثل اگزما
پزشکان در عین حال ممکن است این داروها را به صورت کوتاه مدت برای درمان واکنش‌های آلرژیک، مثل موارد مسمومیت ناشی از پیچک سمی تجویز کنند.

این داروها چگونه مصرف می‎شوند؟
اشکال متفاوتی از داورهای کورتیکوستروئیدی وجود دارد. نوع داروی تجویز شده از سوی دکتر به علت تجویز و محلی از بدن که دارو برای آن تجویز می‌شود بستگی دارد. دارو ممکن است در اشکال زیر تجویز گردد:
• قرص یا مایع
• استنشاقی
• اسپری بینی
• تزریقی
• کرم پوستی
• تزریق داخل وریدی

عوارض جانبی کورتیکوستروئیدها
عوارض جانبی این داروها به دوز مصرف و مدت زمان مصرف آنها بستگی دارد. عوارض مصرف کوتاه مدت کورتیکوستروئیدها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• افزایش وزن
• پف کردن صورت
• تهوع
• نوسانات خلقی
• مشکلات خواب
در عین حال احتمال بروز عوارض جانبی زیر نیز وجود دارد:
• نازک شدن پوست
• آکنه
• رشد غیر معمول مو
• خیزش قند خون
• فشار خون
از آنجا که کورتیکوستروئیدها سیستم ایمنی را تضعیف می‎کنند در صورت مصرف آنها احتمال ابتلا به عفونت افزایش پیدا می‎کند.

اثرات درازمدت مصرف کورتیکوستروئیدها
مصرف درازمدت داروهای کورتیکوستروئیدی می‎تواند سبب ایجاد عوارض جانبی جدی شود. استفاده از این داروها به مدت بیش از 3 ماه می‎تواند سبب شکنندگی استخوان‎ها (استئوپوروزیس) گردد. کودکانی که برای مدت‎های طولانی از این داروها مصرف می‎کنند دچار کندی در رشد می‎شوند. دیگر عوارض جانبی مصرف درازمدت کورتیکوستروئیدها شامل موارد زیر است:
• ضعف
• مشکلات بینایی (شامل آب مروارید)
• افزایش ریسک ابتلا به دیابت

آنابولیک‎ها برای چه مواردی استفاده می‎شوند؟
آنابولیک‎ها ورسیون‎های ساخت انسان تستوسترون هستند، یک هورمون جنسی مردانه که به ساخت عضلات بزرگ کمک می‎کند. این داروها به شکل خوراکی یا تزریق عضلانی در دسترس هستند. دکتر ممکن است آنها را در صورت عدم تولید تستوسترون کافی در بدن برای فرد تجویز کند. یک مثال در این مورد شامل پسربچه‌های دچار تأخیر در بلوغ است. دکترها همچنین این داروها را برای مردان دچار کمبود تستوسترون و مردمی که بر اثر سرطان دچار کاهش تودۀ عضلانی می‎شوند، بیماران مبتلا به ایدز، و دیگر اختلالات سلامت تجویز می‎کنند.

کاربرد نادرست آنابولیک‎ها
کارآیی این داروها - و قدرت تقویت عضلانی آنها - منجر به استفادۀ نادرست گسترده از داروهای مزبور شده است. سوء مصرف کنندگان گرایشی به استفاده از دوزهای بسیار بالای این داروها از خود نشان می‎دهند. برخی از این افراد تا دوزهایی 100 بار بیشتر از دوزهای مورد استفاده برای درمان‎های پزشکی را مصرف می‎کنند.

عوارض جانبی داروهای آنابولیک
این داروهای استروئیدی می‎توانند سبب ایجاد آکنه‎های شدید و احتباس آب در بدن شوند. استفاده از این داروها در درازمدت می‎تواند مانع از تولید تستوسترون توسط بدن شود. در مردان، آنابولیک‎ها بــاعث کوچک‎تر شدن بیضه‌ها، ناباروری، و رشد پستان می‎شوند. زنان دارای مصرف درازمدت داروهای مزبور ممکن است دچار الگوهای طاسی مردانه، رشد مو در ناحیۀ صورت، توقف یا تغییر الگوهای پریود، و بم شدن صدا شوند. نوجوانانی که از داروهای آنابولیک در درازمدت استفاده می‎کنند ممکن است دچار کندی رشد استخوان و کاهش قد شوند. دوزهای بالای داروهای مزبور به ایجاد نوسانات خلقی، خشم، و حالت پرخاشگری موسوم به "خشم سرگردان" منجر می‎شوند.

اثرات درازمدت داروهای آنابولیک
مصرف درازمـدت داروهای آنابولیک به ویژه در دوزهای بالا می‎تواند به کبد، کلیه‎ها، و قلب صدمه برساند. احتباس شدید مایعات در بدن می‎تواند سبب بروز تورم و نارسایی قلبی شود. این داروها در عین حال می‎توانند سبب افزایش کلسترول LDL یا کلسترول "بد" در بدن شوند، که این می‎تواند باعث افزایش یافتن احتمال حملات قلبی و سکته مغزی در هر سنی گردد.

چگونه مصرف استروئیدها را متوقف کنیم
توقف ناگهانی مصرف استروئیدها ایدۀ خوبی نیست. این کار می‎تواند محرک بروز نوسانات خلقی، خستگی مزمن، بی‎قراری، درد عضلات، و افسردگی شود. توقف مصرف آنابولیک‎ها می‎تواند باعث لطمه خوردن به میل جنسی فرد گردد. اگر کسی از داروهای استروئیدی برای درمان بیماری استفاده می‎کرده است، در عین حال امکان برگشت علایم بیماری نیز وجود خواهد داشت. ایمن‎تر آن است که دوز مصرف دارو به تدریج کاهش یابد. دکتر می‎تواند در مورد چگونگی انجام این کار توضیحات لازم را ارائه دهد. در این حالت علایمی که فرد تجربه خواهد کرد از شدت کمتری برخوردار خواهند بود./

Source:
Steroids
Reviewed by Minesh Khatri, MD
on November 13, 2017