چرک چیست؟ و چرا ایجاد می‌شود؟

• کریستین نوردکویست، دکتر سوزان فالک
• ترجمه محمدقاسم رافعی

چرک مایعی زرد رنگ، متمایل به سفید یا قهوه‌ای، یا زرد غنی از پروتئین موسوم به لیکور پوریس است که در محل بروز عفونت انباشته می‌شود.
چرک حاوی تجمعی از سلول‌های مردۀ سفید خون است که در پاسخ سیستم ایمنی بدن به عفونت شکل می‌گیرد.
وقتی این تجمع در نزدیکی سطح پوست صورت می‌گیرد پوسچول یا دمل نامیده می‌شود. انباست چرک در یک فضای محصور آبسه نامیده می‌شود.

مطالب این مقاله:
• علل بروز چرک
• چرک پس از عمل جراحی
• چرا چرک زردرنگ است؟
• درمان چرک

علل چرک
چرک نتیجۀ پاسخ خودکار سیستم ایمنی طبیعی بدن به عفونت است که معمولاً بر اثر باکتری یا قارچ ایجاد می‌شود.
لکوسیت‎ها یا سلول‌های سفید خون در مغز استخوان تولید می‎شوند. لکوسیت‎ها به ریزذرات (ارگانیسم‌های) مسبب ایجاد عفونت حمله می‌کنند.
نوتروفیل‌ها که نوعی از سلول‌های سفید خون محسوب می‎شوند، وظیفۀ مشخص حمله به باکتری‎ها یا قارچ‎های مضر را بر عهده دارند.
به همین دلیل چرک در عین حال حامل باکتری‎های مرده است.
ماکروفاژها که نوع دیگری از لکوسیت‎ها هستند، اجرام بیگانه را کشف کرده و یک سیستم هشدار به شکل مولکول‎های پروتئینی پیام‌رسان سلولی به نام سیتوکین ایجاد می‌کنند.
سیتوکین‌ها به نوتروفیل‌ها هشدار می‎دهند و این نوتروفیل‌ها از جریان خون به داخل ناحیۀ آسیب دیده فیلتر می‎شوند.
انباشت سریع نوتروفیل‌ها در نهایت به ایجاد چرک منجر می‌شود.

چرک پس از عمل جراحی
چرک یک نشانۀ وجود عفونت است.
چرک پس از عمل جراحی نشان دهندۀ آن است که عارضه‎ای به شکل عفونت پس از انجام عمل جراحی وجود دارد.
مردمی که پس از انجام عمل جراحی متوجه وجود ترشحی چرکی می‎شوند باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.
در بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی، این سیستم ممکن است قادر به پاسخگویی درست به وضعیت نباشد. احتمال بروز عفونت بدون هر گونه چرک وجود دارد.
این وضعیت امکان بروز خواهد داشت اگر:
• بیمار در حال انجام شیمی درمانی باشد
• بیمار در حال دریافت داروهای سرکوب کنندۀ ایمنی پس از پیوند عضو باشد
• بیمار دچار HIV مثبت باشد
• بیمار دچار دیابت با کنترل ضعیف باشد.
دکتر احتمالاً برای بیمار آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند، که معمولاً به شکل پماد برای استفادۀ موضعی خواهد بود.
آنتی‌بیوتیک‎ها کمک می‌کنند تا سلول‌های سفید خون به عفونت حمله کنند. این کار به سرعت گرفتن فرآیند التیام کمک کرده و از عوارض همراه عفونت پیشگیری می‌کند.
اگر آبسه‎ای وجود داشته باشد ممکن است نیاز به تخلیۀ آن باشد و نیز ممکن است یک برنامۀ مخصوص مراقبت از محل برش جراحی مورد نیاز باشد.

چرا چرک زرد رنگ است؟
رنگ زرد متمایل به سفید، زرد متمایل به قهوه‌ای و سبزنمای چرک نتیجۀ انباشت نوتروفیل‌های مرده است.
چرک گاهی ار اوقات ممکن است سبز رنگ باشد زیرا برخی سلول‌های سفید خون یک پروتئین ضد باکتریایی سبز رنگ موسوم به میلوپراکسیداز تولید می‌کنند.
یک باکتری به نام پسودوموناس آئروجینوزا (پی. آئروجینوزا) یک رنگدانۀ سبز رنگ به نام پیوسیانین ایجاد می‌کند.
چرک ناشی از عفونت ایجاد شده توسط پی. آئروجینوزا مشخصاً دارای بوی زننده‎ای است.
اگر خون به درون ناحیۀ آسیب دیده راه یابد، رنگ سبز یا زرد در عین حال ممکن است ته‎رنگی از قرمز به خود بگیرد.

درمان‎ چرک
دلیل زیربنایی ایجاد چرک هدف اصلی درمان است و راهکار درمانی در مورد چرک به علت بروز آن بستگی دارد.

درمان‌ خانگی
اگر چرک در نواحی نزدیک به سطح پوست، مثل مورد دمل شکل گرفته باشد، مداخلۀ پزشکی در این مورد نیاز نیست. چرک را می‎توان در محیط خانه تخلیه کرد.
خیساندن حوله در آب گرم و فشار دادن آن به مدت 5 دقیقه در ناحیۀ دچار چرک باعث کاهش ورم و سر باز کردن دمل یا آبسۀ پوستی می‌شود که این به فرآیند التیام سرعت می‎بخشد.

مداخلات بالینی
بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‎اند و متوجه وجود ترشح چرک در خود می‎شوند نباید از کرم‎های آنتی‌بیوتیک غیر نسخه‎ای، الکل یا پراکسید استفاده کنند.
این بیماران باید برای رفع مشکل با پزشک یا جراح خود تماس بگیرند.
آبسه‌های بزرگ یا آنهایی که دارای دسترسی مشکل هستند نیز باید توسط متخصصان بالینی مورد درمان قرار گیرد.
دکتر تلاش خواهد کرد تا برای خروج چرک معبری ایجاد کند. در عین حال احتمال نیاز به استفاده از دارو مطرح است.
درمان برای خارج کردن چرک ممکن است در موارد فهرست زیر ضروری باشد:
اتیت مدیای برگشت کننده، یا التهاب گوش میانی: این اختلال می‎تواند به تجمع برگشت کنندۀ مایع در گوش میانی منجر شود. متخصص گوش ممکن است یک گرامت را برای کمک به خروج چرک درون گردۀ گوش فرو ببرد.
گرامت‎ها لوله‌های پلاستیکی کوچکی هستند که به درون گوش داخل می‎شوند.
همپای تخلیۀ مایع، گرامت‎ها همچنین این امکان را ایجاد می‌کنند که هوا در پشت پرده گوش جریان یابد، که این امر باعث کاهش ریسک تجمع بعدی مایع در گوش می‌شود.
آبسه‌ها: داروهای آنتی‌بیوتیک ممکن است بتوانند آبسه‌های کوچک‎تر را درمان کنند، اما در برخی موارد این داروها مؤثر نیستند.
دکتر ممکن است نیاز به آن داشته باشد که برای کمک به تخلیۀ سریع چرک یک مجرای تخلیه در گوش ایجاد کند.
احتمال استفاده از تخلیه به روش جراحی برای کمک به خارج کردن چرک وجود دارد.
این شامل یک ساختار شبه لوله است که ممکن است به یک دستگاه ساکشن یا مکش متصل شود یا نشود.
ارتریت عفونی: اگر عفونت در یک مفصل توسعه پیدا کند، یا اگر از یک بخش دیگر بدن به مفصل راه پیدا کرده باشد، چرک و التهاب فراگیر امکان بروز در این مفصل را خواهند داشت.
پس از شناسایی باکتری مسبب عفونت مزبور دکتر در مورد استفاده از یک دوره آنتی‌بیوتیک داخل وریدی تصمیم خواهد گرفت. این کار ممکن است به هفته‎ها زمان نیاز داشته باشد.
تخلیۀ مفصل برای خارج کردن چرک ممکن است مورد نیاز باشد.
یک لولۀ انعطاف‎پذیر مجهز به دوربین ویدیویی در سر آن که ارتروسکپ نام دارد از طریق یک برش کوچک جراحی داخل مفصل می‌شود.
این دستگاه به دکتر کمک می‌کند تا ساکشن و لوله‌های مخصوص تخلیۀ چرک را وارد کرده و مایع سینوویال عفونی را از بدن خارج کند.
ارتروسنتز اقدام متفاوتی است. این کار شامل خارج کردن مایع عفونی با یک سوزن مخصوص است. مایع استخراج شده برای تعیین باکتری مورد بررسی قرار می‌گیرد، و عمل ارتروسنتز روزانه تکرار می‌شود تا اینکه باکتری دیگری درون مایع باقی نمانده باشد./

Source:
Medical News Today
What is pus?
Last updated Wed 21 June 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Suzanne Falck, MD, FACP