انواع عفونت؛ ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، پریون‌ها و… - آنچه دانستنش ضروری است

• کریستین نوردکویست، دکتر مایکل چارلز
• ترجمۀ فرهنگ راد

عفونت زمانی بروز می‌کند که یک ارگانیسم یا ریزذرۀ خارجی وارد بدن شخص شده باعث بروز مشکل می‌شود.
ارگانیسم مزبور از بدن فرد برای حفظ، تکثیر و محل سکونت خود استفاده می‌کند. این ریزذرات عفونی زیر عنوان پاتوژن شناخته می‌شوند. مثال‌هایی از پاتوژن‌ شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‎ها، و پریون‌ها است. پاتوژن‌ها می‌توانند به سرعت تکثیر شوند و با محیط انطباق پیدا کنند.
برخی عفونت‌ها خفیف بوده و به ‎زحمت قابل توجه هستند اما دیگران شدید بوده و تهدید کنندۀ زندگی محسوب می‌شوند، و برخی از عفونت‌ها نیز در برابر درمان مقاوم هستند. عفونت از طرق گوناگون قابل انتقال است.
این طرق انتقال شامل تماس پوستی، مایعات بدن، تماس با مدفوع، ذرات هوارو، و لمس اشیاء مورد تماس فرد عفونی است. چگونگی گسترش عفونت و اثرات آن در بدن انسان به نوع عامل عفونی بستگی دارد.
سیستم ایمنی حایل مؤثری در برابر عوامل عفونی است اما کلنی‌های پاتوژن‌ها ممکن است بیش از آن بزرگ شوند که مقابله با آنها برای سیستم ایمنی میسر باشد. در این مرحله عفونت‌ها سویۀ مضر خود را نشان می‌دهند.
بسیاری از پاتوژن‌ها موادی سمی رها می‌کنند که محرک پاسخ‌های منفی از سوی بدن می‌شود.

[مطالب این مقاله:]
• انواع عفونت
• علل عفونت
• علایم عفونت
• پیشگیری از عفونت

انواع عفونت
انواع باکتری، ویروس، قارچ، پروتوزآ، انگل‌، و پریون اشکال مختلف پاتوژن هستند. آنها در اندازه، شکل، نوع عملکرد، محتوی ژنتیک، و چگونگی عمل بر روی بدن تفاوت دارند.
برای مثال ویروس‌ها از باکتری‎ها کوچک‌ترند، و می‌توانند وارد میزبان شده و بر سلول‎ها غلبه کنند. به هر جهت، باکتری‌ها می‌توانند بدون داشتن میزبان به زندگی ادامه دهند.
درمان پاتوژن به نوع آن بستگی دارد. این مقاله بر شایع‌ترین انواع و نیز انواع کشندۀ عفونت شامل عفونت‎‌های باکتریایی، ویروسی، قارچی، و پریونی تمرکز می‌کند.

عفونت‎های ویروسی
عفونت‌های ویروسی بر اثر ویروس ایجاد می‌شوند. گمان می‌رود که میلیون‎ها نوع ویروس وجود داشته باشد اما فقط 5000 نوع آنها شناسایی شده‌اند. ویروس‌ها دارای یک قطعۀ کوچک کُد ژنتیکی هستند. آنها با یک غلاف از جنس پروتئین و چربی محافظت می‌‏شوند.
ویروس‌ها به میزبان هجوم برده و خودشان را به یک سلول می‌چسبانند. وقتی ویروس وارد سلول می‌شود می‌تواند مواد ژنتیکی خود را ترشح کند. مواد ژنتیکی ویروس برای تکثیر سلول را تحت فشار قرار می‌دهند، و ویروس تکثیر می‌شود. وقتی سلول می‌میرد، ویروس‌های جدیدی رها می‌شود و این ویروس‌ها راه خود را در راستای عفونی کردن دیگر سلول‌ها ادامه می‌دهند.
تمامی ویروس‌ها سلول میزبان خود را از بین نمی‌برند. برخی از آنها باعث تغییر عملکرد سلول مزبور می‌شوند. به این طریق، ویروس‌هایی مثل پاپیلوماویروس انسانی (HPV) یا ویروس اپشتین - بار (EBV) می‌توانند از طریق تحت فشار قرار دادن سلول‌‌ها برای تکثیر خارج از کنترل به سرطان منجر شوند.
آنها در عین حال می‌توانند برخی گروه‎های سنی مثل نوزادان و کودکان خردسال را هدف قرار دهند.
ویروس می‌تواند پیش از تکثیر مجدد دوره‌ای از نهفتگی را سپری کند. فرد دچار ویروس ممکن است چنین به نظر برسد که بهبود پیدا کرده است اما با دوباره فعال شدن ویروس علایم ناخوشی دوباره در فرد ظاهر می‌شود.
در اینجا مثال‌هایی در مورد عفونت‌های ویروسی ارائه شده است:
• سرماخوردگی که عموماً بر اثر راینوویروس، کوروناویروس و ادنوویروس ایجاد می‌شود
• انسفالیت و مننژیت که بر اثر انتروویروس‌ها و ویروس‎‌های هرپسی ایجاد می‌شوند
• عفونت‌های پوستی و زگیل‌ها که بر اثر پاپیلوماویروس انسانی و ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شوند.
• گاستروانتریت که بر اثر نوواویروس ایجاد می‌شود
دیگر اختلالات ویروسی عبارتند از:
• زیکا ویروس
• ویروس کمبود ایمنی انسانی (HIV)
• هپاتیت C
• فلج اطفال
• آنفولانزا
• تب دنگ (دنگی)
• ویروس آنفولانزای خوکی (H1N1)
• ابولا
• سندرم تنفسی خاور میانه (MERS-CoV)

در برخی موارد داروهای ضد ویروسی کمک کننده هستند. آنها می‌توانند از راه پیشگیری از بازتولید ویروس یا تقویت سیستم ایمنی میزبان ویروس مفید باشند.
آنتی‎بیوتیک‌‌ها در مورد ویروس‌ها تأثیری ندارند. استفاده از آنتی‌بیوتیک در مورد ویروس تأثیری بر متوقف کردن ویروس ندارد و این ‎کار در عمل می‌تواند باعث تشدید مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک شود.
اغلب درمان‌ها در مورد ویروس‌ها با هدف تخفیف علایم به یاری داروها در شرایطی که سیستم ایمنی بر ضد ویروس‌ها می‌جنگند، تمرکز می‌کنند.

عفونت‌های باکتریایی
باکتری‌ها میکروارگانیسم‌های تک سلولی هستند که به عنوان پروکاریوت شناخته می‌شوند.
تخمین زده می‌شود که دستکم یک نانیلیون باکتری‎ در کره زمین وجود داشته باشد. نانیلیون عددی است که با عدد 1 در کنار 30 صفر تشکیل می‌شود. بیشتر تودۀ زیستی در کره زمین از باکتری‌ها ساخته شده است.
باکتری سه شکل اصلی به خود می‎گیرد:
• اسفریکال: اینها معمولاً ساده‌‌ترین اشکال باکتری برای درمان محسوب می‌شوند و به کوکسی معروفند.
• میله‌ای شکل: این دسته از باکتری‌ها باسیلی نامیده می‌شوند.
• اسپیرال: باکتری‎های مارپیچی شکل اسپیریلا نامیده می‎شوند. اگر مارپیچ اسپیریلوس مشخصاً تنگ باشد زیر عنوان اسپیروکت شناخته می‌شوند.
باکتری‌ها تقریباً قادرند تا در هر نوع محیطی، از نواحی بسیار گرم تا نواحی شدیداً سرد، به زندگی ادامه دهند و برخی از آنها حتی قادرند تا در میان ضایعات رادیواکتیو نیز به بقاء خود ادامه دهند.
تریلیون‌ها نوع باکتری وجـود دارد و فقط تعداد اندکی از آنها در انسان بیماری ایجاد می‌کنند. برخی از باکتری‌ها بدون ایجاد هیچ ضرری درون بدن انسان زندگی می‌کنند، که برای مثال می‌توان از روده یا راه‌‌های هوایی نام برد. برخی باکتری‌های "خوب" به باکتری‌های "بد" حمله می‌‌کنند و آنها را از ایجاد بیماری بازمی‌دارند.
به هر جهت برخی بیماری‌های باکتریایی کشنده هستند که از جملۀ آنها می‌توان موارد زیر را نام برد:
• وبا
• دیفتری
• دیسنتری یا اسهال خونی
• طاعون خیارکی
• پنومونی
• سل
• تیفوئید
• تیفوس
برخی مثال‎ها در مورد عفونت‌های باکتریایی شامل موارد زیر است:
• مننژیت باکتریایی
• اتیت مدیا
• پنومونی
• سل
• عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی
• گاستریت
• مسمومیت غذایی
• عفونت‌‎های چشم
• سینوزیت
• عفونت‌های دستگاه ادراری
• عفونت‌های پوست
• بیماری واگیردار جنسی
عفونت‌های باکتریایی را می‌توان با داروهای آنتی‌بیوتیک درمان کرد اما برخی نژادهای باکتری نسبت به دارو مقاوم شده‌اند و می‌توانند در مقابل درمان مقاومت کنند.

عفونت قارچی
قارچ اغلب اوقات یک انگل چند سلولی است که می‌تواند تجزیه شود و سپس مادۀ ارگانیک را با استفاده از یک آنزیم جذب کند.
آنها تقریباً در تمام موارد از طریق گسترش اسپورهای تک سلولی بازتولید می‌شوند، و ساختار قارچ‏‌ها به طور معمول دراز و به حالت سیلندری با فیلامنت‌های کوچک است که از بدنۀ اصلی منشعب می‌شوند. این ساختار زیر عنوان هیفا شناخته می‌شود.
در حدود 52 میلیون نوع قارچ وجود دارد.
بسیاری از عفونت‌های قارچی در لایه‌های رویی پوست ظاهر می‌شوند و برخی از آنها به سمت لایه‌های عمقی پیشروی می‌کنند. استنشاق هاگ‌های قارچ می‌تواند به بروز عفونت‌های سیستمیک قارچی مثل برفک، یا کاندیدیازیس منجر شود. بیماری‌های سیستمیک به کل بدن آسیب می‌زنند.
بدن به طور معمول دارای یک جمعیت متشکل از باکتری‌های "خوب" است که به حفظ تعادل میکروارگانیسم‌ها در روده، واژن، و دیگر قسمت‌های بدن کمک می‌کنند.
اگر باکتری‌های "خوب" به میزانی قابل ملاحظه‌، برای مثال از طریق مصرف بیش از حد آنتی‎بیوتیک‌ها، از بین بروند، امکان رشد قارچ و ایجاد مشکلاتی برای میزبان آنها وجود دارد.
افراد در معرض ریسک بالاتر ابتلا به عفونت قارچی شامل موارد زیرند:
• افرادی که به مدت طولانی از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌‎کنند
• افراد دچار ضعف سیستم ایمنی، برای مثال بر اثر ابتلاء به HIV یا ایدز، دیابت، درمان‌های شیمی درمانی و افرادی که پیوند اعضاء داشته‌اند، زیرا این گروه از مردم داروهایی برای پیشگیری از پس زده شدن عضو پیوندی مصرف می‌کنند که باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شوند
مثال‌هایی از عفونت‌های قارچی شامل موارد زیر است:
• تب دره یا کوکسی‌دیومیکوزیس
• پای ورزشکار
• کرم حلقوی
• برخی عفونت‌های چشم
بروز راش روی پوست می‌تواند نشان دهندۀ عفونت قارچی پوست باشد.

بیماری پریون (بیماری پریونی)
پریون، پروتئینی است که حامل هیچ مادۀ ژنتیکی نیست. پریون به طور معمول بی‌ضرر است، اما اگر به شکل غیر نرمالی پیچش پیدا کند، می‌تواند به عاملی سرکش تبدیل شده و به ساختار مغز یا دیگر قسمت‌های سیستم عصبی آسیب برساند.
پریون‌ها تکثیر نمی‌شوند و نیز از میزبان تغذیه نمی‌کنند اما باعث ایجاد رفتارهای غیر نرمال در سلول‌های بدن و پروتئین‌ها می‌شوند.
بیماری‌های پریون نادر است اما این بیماری‌ها به سرعت پیشرفت می‌کنند و در حال حاضر تمامی آنها کشنده محسوب می‌شوند.
پریون‎ها می‌توانند سبب ایجاد بیماری‌هایی با پیامد انحطاط مغز شامل موارد زیر شوند:
• انسفالالوپاتی اسفنجی شکل بوواین (BSE) که به نام بیماری جنون گاوی نیز شناخته می‌‌شود.
• بیماری کروتزفلد - جاکوب (CJD)
محققان برخی موارد بیماری آلزایمر را به عفونت پریونی مرتبط دانسته‌اند.

دیگر عفونت‌ها
در حالی که اشکال ذکر شده در بالا انواع اصلی عفونت محسوب می‌شوند، عفونت‌های دیگری هم وجود دارند که می‌توانند بر بدن انسان تأثیر بگذارند.
یک ارگانیسم تک سلولی با یک هسته می‌تواند سبب عفونت پروتوزوآن شود. پروتوزوآن معمولاً ویژگی‌های مشابه حیوانات مثل تحرک نشان می‌دهند و می‌تواند در خارج از بدن زنده بماند. آنها بیشترین میزان شیوع را از طریق تماس با مدفوع دارند.
وقتی پروتوزوا‎ وارد بدن می‌شود، می‌تواند عفونت نیز ایجاد کند. اسهال آمیبی یک مثال از عفونت پروتوزوآیی است.
هلمینت‌ها ارگانیسم‌‌های چند سلولی هستند که گرایشی به قابل رویت بودن با چشم مسلح در صورت رشد کامل در آنها دیده می‌شود. این نوع انگل شامل کرم‌‌های تخت و کرم‌های حلقوی است. اینها همگی قدرت آلوده کردن انسان را دارند.
در نهایت، اکتوپارازیت‌هایی مثل هیره‌ها، کک‌ها، شپش‌‏ها، و کنه‌ها می‌توانند از طریق چسبیدن به پوست یا نقب زدن در آن باعث ایجاد بیماری شوند.
این اصطلاح می‌تواند شامل ارتروپادهای مکندۀ خون مثل پشه نیز باشد که از طریق خوردن خون انسان بیماری را منتقل می‎کنند.

علل
علت عفونت وابسته به نوع ارگانیسمی است که به بدن هجوم می‎آورد. برای مثال یک ویروس خاص علت عفونت ویروسی خواهد بود.
اثرات عفونت مثل تورم یا آبریزش بینی، به عنوان نتیجۀ مقابلۀ سیستم ایمنی با ارگانیسم مهاجم بروز می‎کنند. برای مثال یک زخم پر از چرک وقتی بروز می‎کند که سلول‎های سفید خون به نقطۀ محل جراحت هجوم می‎برند تا با باکتری‎های بیگانه مقابله کنند.

علایم عفونت
علایم عفونت به ارگانیسم مسؤول ایجاد عفونت و نیز محل ایجاد عفونت بستگی دارد.
ویروس‌ها سلول‌های خاصی مثل سلول‎های ناحیۀ تناسلی یا سلول‌های دستگاه تنفسی فوقانی را هدف قرار می‌دهند. برای مثال ویروس هاری سیستم عصبی را هدف می‌گیرد. برخی ویروس‌ها سلول‌های پوست را هدف قرار داده زگیل ایجاد می‌کنند. مابقی طیف گسترده‌تری از سلول‌ها را دنبال کرده به بروز علایم مختلفی منجر می‌شوند. ویروس آنفولانزا می‌تواند سبب آبریزش بینی، درد عضلات و آشوب معده شود.
فرد دچار عفونت باکتریایی اغلب اوقات دچار حالت سرخی و احساس گرما، تورم، تب، درد در محل ایجاد عفونت، و تورم گره‌های لنفی خواهد شد. یک عفونت باکتریایی کمتر محتمل است که نسبت به عفونت ویروسی سطح گسترده‌ای از بدن را مبتلا کند.
بروز راش می‌تواند علامتی از یک عفونت قارچی بر روی پوست باشد.
علایم شایع بیماری‌های پریون شامل آسیب مغزی، کاهش حافظه، و مشکلات شناختی است. آنها همچنین می‌توانند محرک ایجاد پلاک در مغز شده سبب اتلاف آن شوند.

پیشگیری از عفونت
هیچ راه منفرد خاصی برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی وجود ندارد، اما موارد زیر می‌توانند در کاهش ریسک انتقال این بیماری‌ها مؤثر باشند:
• شستشوی منظم دست به ویژه پیش از غذا خوردن و پس از رفتن به دستشویی
• تمیز نگه داشتن سطوح و اجتناب از ترک دمای اتاق در هنگام پخت و پز
• انجام واکسیناسیون لازم و به روز نگه داشتن این موضوع
• استفاده از آنتی‌بیوتیک تنها در صورت تجویز پزشک و رعایت دستورالعمل مصرف آنها به طور کامل.
• ضد عفونی بخش‌هایی از خانه مثل آشپزخانه و حمام برای پیشگیری از تمرکز و تجمع باکتری‌‏ها.
• اقدام به سکس ایمن و بررسی منظم بیماری‌های واگیردار جنسی، استفاده از کاندوم
• اجتناب از استفادۀ مشترک از اقلام شخصی مثل مسواک، برس، ریش‌تراش، لیوان آبخوری و ظروف آشپزخانه
• پیروی از دستورالعمل‌های پزشکی در مورد مسافرت یا حضور در محیط کار در هنگام بیماری، زیرا امکان ابتلا دیگران به بیماری شما وجود دارد.
داشتن سبک زندگی سالم و فعال می‌تواند به قدرت گرفتن بیشتر سیستم ایمنی منجر شود و نیز قادر است تا از بدن در برابر انواع مختلف عفونت محافظت نماید./

Source:
Medical News Today
Everything you need to know about infections
Last updated Tue 22 August 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Michael Charles, MD