واژینوزیس باکتریایی یا شایع‎ترین علت بروز عفونت در واژن – علایم، علل، و درمان

• کریستین نوردکویست
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز - شیکاگو
• ترجمه هستی فراست‌فر

واژینوزیس باکتریایی (واژینوز باکتریایی) که به نام باکتریوزیس واژینال نیز شناخته می‌شود شایع‎ترین علت بروز عفونت واژن زنان در سنین باروری است.
این عفونت مکرراً پس از ارتباط جنسی با یک شریک جنسی جدید بروز می‌کند و بروز آن در زنانی که هرگز مقاربت جنسی نداشته‌اند نادر است.
واژینوزیس باکتریایی خطر ابتلا به عفونت واگیردار جنسی (STI) را افزایش می‎دهد. به هر جهت، واژینوزیس باکتریایی خود به عنوان عفونت واگیردار جنسی تلقی نمی‎شود.
واژینوزیس باکتریایی نوعی عفونت واژن است که زنان در سنین 15 تا 44 سال بیشتر در معرض احتمال ابتلا به آن قرار دارند.

مطالب این مقاله:
• علایم
• علل
• درمان
• تشخیص
• مداوای خانگی
• نکات راهنما

علایم
واژینوزیس باکتریایی ممکن است وجود داشته اما فاقد علامت باشد، ولی اگر علایم بروز کنند شامل ترشح واژن، سوزش و خارش هستند.
ترشح واژن ممکن است دارای مشخصات زیر باشد:
• آبکی و رشته مانند باشد
• از نظر رنگ سفید یا خاکستری باشد
• دارای بوی قوی و نامطبوع باشد که عموماً به عنوان بوی ماهی توصیف می‌شود
در موارد کمتر شایع واژینوزیس باکتریایی ممکن است:
• با حس سوزش در طول ادرار کردن همراه باشد
• با احساس خارش در اطراف ناحیۀ بیرون واژن همراه باشد
در حدود 50 تا 75 درصد زنان دچار واژینوزیس باکتریایی هیچ نوع علامتی ندارند. واژینوزیس باکتریایی به تنهایی مضر تلقی نمی‎شود اما امکان بروز برخی عوارض وجود دارد.

عوارض
عوارض مرتبط به واژینوزیس باکتریایی شامل افزایش ریسک ابتلا به موارد زیر است:
• عفونت HIV، زیرا واژینوزیس باکتریایی میزان آسیب‌پذیری در برابر این ویروس را افزایش می‎دهد
• عفونت‎های واگیردار جنسی مثل ویروس هرپس سیمپلکس، کلامیدیا، سوزاک، و پاپیلوماویروس انسانی (HPV)
• عفونت‎های پس از انجام جراحی، برای مثال، پس از ترمینیشن یا هیسترکتومی
پیامدهای محتمل واژینوزیس باکتریایی در طول بارداری شامل موارد زیر است:
• زایمان یا وضع حمل زودرس (پیش از ترم)
• از دست دادن بارداری
• ترکیدن پیش از موقع کیسۀ مایع آمنیوتیک
• اندومتریوز پس از زایمان، تحریک یا التهاب جدار رحم پس از وضع حمل
• ناباروری عامل لولۀ رحمی، که بر اثر آسیب دیدن لوله‌های فالوپ ایجاد می‎شود، که عامل اتصال تخمدان‌ها به رحم است
• کوریوامنیونیتیس، التهاب غشاء اطراف جنین، که به نام کوریون و امنیون شناخته می‎شود
کوریوامنیونیتیس به شکل قابل ملاحظه‎ای ریسک زایمان زودرس را افزایش می‎دهد. اگر نوزاد زنده باقی بماند، ریسک بالایی برای فلج مغزی گریبانگیر وی خواهد بود.
باروری در محیط آزمایشگاهی در زنان دچار واژینوزیس باکتریایی با موفقیت کمتری همراه خواهد بود.
واژینوزیس همچین ریسک بیماری التهابی لگن (PID) را افزایش می‎دهد، عفونت و التهابی در دستگاه تناسلی فوقانی زنان که می‎تواند عواقب شدید شامل ناباروری به دنبال داشته باشد.

علل
واژینوزیس باکتریایی بر اثر عدم تعادل فلور باکتریایی طبیعی، که به طور معمول در واژن وجود دارد، ایجاد می‎شود. علت بروز این معضل روشن نیست.
این عدم تعادل از کاندیدیازیس، یک عفونت مخمری، یا تریکوموناس واژینالیس (تی. واژینالیس)، یا تریکومونیازیس، که به نام تریک نیز شناخته می‎شود، متفاوت است. اینها بر اثر باکتری ایجاد نمی‎شوند.

نقش باکتری
تمامی قسمت‎های بدن باکتری دارند، اما برخی از این باکتری‎ها مفیدند در حالی که مابقی آنها مضر محسوب می‎شوند. وقتی تعداد باکتری‎های مضر بیش از حد زیاد باشد، مشکل امکان بروز دارد.
واژن غالباً حامل باکتری‎های "خوب" و برخی باکتری‎های مضر است. واژینوزیس باکتریایی وقتی بروز می‎کند که میزان باکتری‌های مضر در واژن افزایش پیدا می‎کند.
واژن باید حاوی باکتری‌هایی به نام لاکتوباسیلی باشد. این باکتری‌ها اسید لاکتیک تولید می‎کنند، که باعث می‌شود تا محیط واژن اندکی اسیدی شود. این اسیدی بودن محیط مانع از آن می‎شود که باکتری‎های دیگر در واژن رشد کنند.
کاهش میزان لاکتوباسیلی می‎تواند باعث شود که محیط واژن کمتر اسیدی شود. اگر واژن به میزان لازم اسیدی نباشد این وضعیت شانسی برای رشد و تکثیر باکتری‎ها در درون واژن ایجاد می‌کند. به هر جهت، اینکه دقیقاً این باکتری‌های مضر با واژینوزیس باکتریایی مرتبط هستند شناخته شده نیست.

ریسک فاکتورها
هر زنی ممکن است دچار واژینوزیس باکتریایی اما برخی رفتارها یا فعالیت‎ها می‎تواند خطر ابتلا به واژینوزیس را افزایش دهد. این موارد عبارتند از:
• دوش واژینال، یا استفاده از آب یا محلول‎های طبیعی برای تمیز کردن واژن
• حمام کردن با مایعات ضد عفونی کننده
• داشتن شریک جنسی جدید
• داشتن چندین شریک جنسی
• استفاده از حمام کف معطر، دئودورانت‎های واژینال، و برخی صابون‎های عطردار
• سیگار کشیدن
• شستشوی لباس زیر با شوینده‎های قوی
واژینوزیس باکتریایی از طریق نشیمن‌گاه توالت، بستر خواب، استخر شنا، یا لمس اشیاء منتقل نمی‎شود.

درمان
واژینوزیس باکتریایی اغلب اوقات بدون درمان برطرف می‎شود، اما زنان دارای علایم و نشانه‎های آن باید برای پیشگیری از بروز عوارض به پزشک مراجعه کنند.
در صورت فقدان هر گونه علامت نیازی به انجام درمان نیست. برخی از اوقات واژینوزیس باکتریایی بدون هر گونه دلیل مشخصی ایجاد شده و رفع می‌گردد.
اگر ترشحات واژنی غیر نرمال وجود داشته باشد، مراجعه به پزشک در اسرع وقت اهمیت دارد. دکتر می‎تواند واژینوزیس باکتریایی را تشخیص دهد و دیگر عفونت‎ها مثل سوزاک یا تریک را از تشخیص خارج کند.
واژینوزیس باکتریایی درمان نشده نیز می‎تواند به بروز عوارض به ویژه در دورۀ بارداری منجر شود.
برخی پزشکان توصیه می‎کنند که تمامی زنان پیش از انجام هیسترکتومی یا ترمینیشن، قبل از انجام عمل و صرف‎نظر از علایم مورد درمان واژینوزیس باکتریایی قرار گیرند.
شرکاء جنسی مرد معمولاً نیازی به درمان ندارند اما آنان می‎توانند واژینوزیس باکتریایی را به شرکاء جنسی مؤنث خود منتقل کنند.

درمان با آنتی‎بیوتیک
آنتی‎بیوتیک‎ها در 90 درصد موارد مؤثر هستند، اما امکان بازگشت واژینوزیس باکتریایی در طول فقط چند هفته وجود دارد.
مترونیدازول رایج‌ترین آنتی‎بیوتیک مورد استفاده در مورد واژینوزیس باکتریایی است.
مترونیدازول در اشکال زیر در دسترس است:
• قرص: به صورت خوراکی، دو بار در روز به مدت 7 روز استفاده می‎شود. مترونیدازول به عنوان مؤثرترین درمان برای واژینوزیس شناخته می‌شود و در صورت شیرده یا باردار بودن زن، درمان ترجیحی محسوب می‎شود.
• قرص با دوز واحد: به صورت خوراکی و فقط در یک وعده استفاده می‎شود. در مقایسه با دورۀ درمان 7 روزه، در این نوع درمان احتمال بازگشت واژینوزیس باکتریایی بیشتر است.
• ژل: روزانه یک بار و به مدت 5 روز بر روی واژن مالیده می‎شود.
مترونیدازول در مقابل الکل واکنش می‎دهد. ترکیب این دو ممکن است سبب ایجاد ناخوشی شدید در بیمار شود. افراد مصرف کنندۀ مترونیدازول نباید دستکم تا 48 ساعت پس از مصرف دارو مشروب الکلی مصرف کنند.
کلیندامایسین یک آنتی‎بیوتیک جایگزین است. این دارو در صورت غیر مؤثر بودن مترونیدازول یا در صورت برگشت عفونت مورد استفاده قرار می‎گیرد.
در هنگام مصرف کلیندامایسین روش‎های پیشگیری از بارداری بر مبنای ایجاد حائل مثل کاندوم‎های لاتکس، دیافراگم و کلاهک تناسلی ممکن است کمتر مؤثر باشند.
تاینیدازول آنتی‎بیوتیک دیگری است که گاهی از اوقات و در صورت ناکارآیی مترونیدازول یا برگشت واژینوزیس باکتریایی برای درمان آن به کار می‎رود. این دارو از طریق خوراکی استفاده و به صورت دوز واحد می‎شود. در هنگام مصرف داروی مزبور باید از مصرف مشروب الکلی اجتناب شود.
در صورت بروز اتفاقات مندرج در زیر نیاز به انجام تست‎های بیشتر وجود دارد:
• مداومت علایم
• علایم برطرف شده اما دوباره برمی‎گردند
• بیمار باردار باشد
اگر علایم پس از کامل کردن یک دوره درمان با آنتی‎بیوتیک رفع شوند، زن مجبور نیست که دوباره برای واژینوزیس تست دهد.

برگشت علایم
در حدود 30 درصد زنانی که علایم در آنها ناپدید می‎شود حتی در صورت درمان در یک بازۀ زمانی 3 ماهه با برگشت علایم مواجه می‎شوند، و 50 درصد آنان در طول 6 ماه با این مشکل مواجه می‎گردند.
این برگشت بیماری را می‎توان با استفاده از یک دورۀ 7 روزۀ مصرف مترونیدازول یا کلیندامایسین خوراکی یا واژینال درمان کرد. اگر درمان قبلی به صورت مصرف داروی خوراکی بوده باشد، در این صورت احتمال دارد که درمان واژینال در بار دوم کارآیی بیشتری نشان دهد، و اگر درمان در بار نخست از راه واژینال صورت گرفته باشد، درمان پیگیری باید از راه داروی خوراکی انجام شود.
اگر در طول 12 ماه بیش از 3 دور عفونت بروز کند، این احتمال وجود دارد که دکتر یک ژل واژینال مترونیدازول را برای استفاده به مدت 3 تا 6 ماه و هر هفته دو بار تجویز کند.

تشخیص
دکتر می‎تواند واژینوزیس باکتریایی را بر مبنای توصیف علایم از سوی بیمار و یک معاینۀ فیزیکی تشخیص دهد. پزشک در معاینۀ بالینی در جستجوی بوی ناخوش و وجود یک رشتۀ باریک ترشح سفید یا خاکستری رنگ خواهد بود.
اگر بیمار از نظر جنسی فعال بوده و شانسی برای بروز عفونت واگیردار تناسلی وجود داشته باشد، دکتر ممکن است انجام برخی تست‎های تشخیصی را در دستور کار قرار دهد.
برای نمونه‌گیری از سلول‎های دیوارۀ واژن احتمال استفاده از سواب وجود دارد. در عین حال ممکن است تعادل اسیدیته (pH) واژن برای ارزیابی سطح اسیدیته اندازه‎گیری شود.

مداوای خانگی
هیچ داروی غیر نسخه‎ای برای واژینوزیس باکتریایی مورد تأیید نیست، اما شواهد روایتی در مورد کمک کننده بودن پروبیوتیک‎ها در درمان واژینوزیس باکتریایی وجود دارد.
یک مرور بر مطالعات که در 2014 منتشر شد چنین جمع‌بندی کرده است:
"اگرچه نتایج مطالعات مختلف متناقض هستند، اغلب مطالعات از پروبیوتیک‎ها در پیشگیری یا درمان واژینوزیس باکتریایی حمایت کرده، و موردی از عوارض جانبی گزارش نشده است. بنابراین، ممکن است توصیۀ مصرف روزانۀ محصولات پروبیوتیک برای بهبود سلامت عمومی در میان زنان مفید باشد."
به هر جهت، برای تأیید اثربخشی پروبیوتیک‎ها مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
برخی مداواهای خانگی دیگر نیز مطرح شده‌اند اما از آنجا که واژینوزیس باکتریایی می‎تواند به عوارض جدی منجر شود، هر زن دچار علایم این بیماری باید به پزشک مراجعه کند.

نکات مربوط به پیشگیری
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از واژینوزیس باکتریایی وجود ندارد زیرا علل دقیق بروز آن ناروشن است. به هر جهت، برخی موارد برای پیشگیری از آن مفیدند:
• داشتن سکس ایمن
• نداشتن شرکاء جنسی متعدد
• عدم مبادرت به دوش واژینال
CDC می‎نویسد که زنان فاقد ارتباط جنسی به ندرت به واژینوزیس باکتریایی مبتلا می‎شوند./

در مورد واژن بیشتر بخوانیم:

دوش واژینال - آیا فایده‌ای هم دارد؟

Source:
What is bacterial vaginosis?
Last updated Thu 23 November 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine