• کریستین نوردکویست
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلینویز - شیکاگو
• ترجمه هستی فراستفر
واژینوزیس باکتریایی (واژینوز باکتریایی) که به نام باکتریوزیس واژینال نیز شناخته میشود شایعترین علت بروز عفونت واژن زنان در سنین باروری است.
این عفونت مکرراً پس از ارتباط جنسی با یک شریک جنسی جدید بروز میکند و بروز آن در زنانی که هرگز مقاربت جنسی نداشتهاند نادر است.
واژینوزیس باکتریایی خطر ابتلا به عفونت واگیردار جنسی (STI) را افزایش میدهد. به هر جهت، واژینوزیس باکتریایی خود به عنوان عفونت واگیردار جنسی تلقی نمیشود.
واژینوزیس باکتریایی نوعی عفونت واژن است که زنان در سنین 15 تا 44 سال بیشتر در معرض احتمال ابتلا به آن قرار دارند.
مطالب این مقاله:
• علایم
• علل
• درمان
• تشخیص
• مداوای خانگی
• نکات راهنما
علایم
واژینوزیس باکتریایی ممکن است وجود داشته اما فاقد علامت باشد، ولی اگر علایم بروز کنند شامل ترشح واژن، سوزش و خارش هستند.
ترشح واژن ممکن است دارای مشخصات زیر باشد:
• آبکی و رشته مانند باشد
• از نظر رنگ سفید یا خاکستری باشد
• دارای بوی قوی و نامطبوع باشد که عموماً به عنوان بوی ماهی توصیف میشود
در موارد کمتر شایع واژینوزیس باکتریایی ممکن است:
• با حس سوزش در طول ادرار کردن همراه باشد
• با احساس خارش در اطراف ناحیۀ بیرون واژن همراه باشد
در حدود 50 تا 75 درصد زنان دچار واژینوزیس باکتریایی هیچ نوع علامتی ندارند. واژینوزیس باکتریایی به تنهایی مضر تلقی نمیشود اما امکان بروز برخی عوارض وجود دارد.
عوارض
عوارض مرتبط به واژینوزیس باکتریایی شامل افزایش ریسک ابتلا به موارد زیر است:
• عفونت HIV، زیرا واژینوزیس باکتریایی میزان آسیبپذیری در برابر این ویروس را افزایش میدهد
• عفونتهای واگیردار جنسی مثل ویروس هرپس سیمپلکس، کلامیدیا، سوزاک، و پاپیلوماویروس انسانی (HPV)
• عفونتهای پس از انجام جراحی، برای مثال، پس از ترمینیشن یا هیسترکتومی
پیامدهای محتمل واژینوزیس باکتریایی در طول بارداری شامل موارد زیر است:
• زایمان یا وضع حمل زودرس (پیش از ترم)
• از دست دادن بارداری
• ترکیدن پیش از موقع کیسۀ مایع آمنیوتیک
• اندومتریوز پس از زایمان، تحریک یا التهاب جدار رحم پس از وضع حمل
• ناباروری عامل لولۀ رحمی، که بر اثر آسیب دیدن لولههای فالوپ ایجاد میشود، که عامل اتصال تخمدانها به رحم است
• کوریوامنیونیتیس، التهاب غشاء اطراف جنین، که به نام کوریون و امنیون شناخته میشود
کوریوامنیونیتیس به شکل قابل ملاحظهای ریسک زایمان زودرس را افزایش میدهد. اگر نوزاد زنده باقی بماند، ریسک بالایی برای فلج مغزی گریبانگیر وی خواهد بود.
باروری در محیط آزمایشگاهی در زنان دچار واژینوزیس باکتریایی با موفقیت کمتری همراه خواهد بود.
واژینوزیس همچین ریسک بیماری التهابی لگن (PID) را افزایش میدهد، عفونت و التهابی در دستگاه تناسلی فوقانی زنان که میتواند عواقب شدید شامل ناباروری به دنبال داشته باشد.
علل
واژینوزیس باکتریایی بر اثر عدم تعادل فلور باکتریایی طبیعی، که به طور معمول در واژن وجود دارد، ایجاد میشود. علت بروز این معضل روشن نیست.
این عدم تعادل از کاندیدیازیس، یک عفونت مخمری، یا تریکوموناس واژینالیس (تی. واژینالیس)، یا تریکومونیازیس، که به نام تریک نیز شناخته میشود، متفاوت است. اینها بر اثر باکتری ایجاد نمیشوند.
نقش باکتری
تمامی قسمتهای بدن باکتری دارند، اما برخی از این باکتریها مفیدند در حالی که مابقی آنها مضر محسوب میشوند. وقتی تعداد باکتریهای مضر بیش از حد زیاد باشد، مشکل امکان بروز دارد.
واژن غالباً حامل باکتریهای "خوب" و برخی باکتریهای مضر است. واژینوزیس باکتریایی وقتی بروز میکند که میزان باکتریهای مضر در واژن افزایش پیدا میکند.
واژن باید حاوی باکتریهایی به نام لاکتوباسیلی باشد. این باکتریها اسید لاکتیک تولید میکنند، که باعث میشود تا محیط واژن اندکی اسیدی شود. این اسیدی بودن محیط مانع از آن میشود که باکتریهای دیگر در واژن رشد کنند.
کاهش میزان لاکتوباسیلی میتواند باعث شود که محیط واژن کمتر اسیدی شود. اگر واژن به میزان لازم اسیدی نباشد این وضعیت شانسی برای رشد و تکثیر باکتریها در درون واژن ایجاد میکند. به هر جهت، اینکه دقیقاً این باکتریهای مضر با واژینوزیس باکتریایی مرتبط هستند شناخته شده نیست.
ریسک فاکتورها
هر زنی ممکن است دچار واژینوزیس باکتریایی اما برخی رفتارها یا فعالیتها میتواند خطر ابتلا به واژینوزیس را افزایش دهد. این موارد عبارتند از:
• دوش واژینال، یا استفاده از آب یا محلولهای طبیعی برای تمیز کردن واژن
• حمام کردن با مایعات ضد عفونی کننده
• داشتن شریک جنسی جدید
• داشتن چندین شریک جنسی
• استفاده از حمام کف معطر، دئودورانتهای واژینال، و برخی صابونهای عطردار
• سیگار کشیدن
• شستشوی لباس زیر با شویندههای قوی
واژینوزیس باکتریایی از طریق نشیمنگاه توالت، بستر خواب، استخر شنا، یا لمس اشیاء منتقل نمیشود.
درمان
واژینوزیس باکتریایی اغلب اوقات بدون درمان برطرف میشود، اما زنان دارای علایم و نشانههای آن باید برای پیشگیری از بروز عوارض به پزشک مراجعه کنند.
در صورت فقدان هر گونه علامت نیازی به انجام درمان نیست. برخی از اوقات واژینوزیس باکتریایی بدون هر گونه دلیل مشخصی ایجاد شده و رفع میگردد.
اگر ترشحات واژنی غیر نرمال وجود داشته باشد، مراجعه به پزشک در اسرع وقت اهمیت دارد. دکتر میتواند واژینوزیس باکتریایی را تشخیص دهد و دیگر عفونتها مثل سوزاک یا تریک را از تشخیص خارج کند.
واژینوزیس باکتریایی درمان نشده نیز میتواند به بروز عوارض به ویژه در دورۀ بارداری منجر شود.
برخی پزشکان توصیه میکنند که تمامی زنان پیش از انجام هیسترکتومی یا ترمینیشن، قبل از انجام عمل و صرفنظر از علایم مورد درمان واژینوزیس باکتریایی قرار گیرند.
شرکاء جنسی مرد معمولاً نیازی به درمان ندارند اما آنان میتوانند واژینوزیس باکتریایی را به شرکاء جنسی مؤنث خود منتقل کنند.
درمان با آنتیبیوتیک
آنتیبیوتیکها در 90 درصد موارد مؤثر هستند، اما امکان بازگشت واژینوزیس باکتریایی در طول فقط چند هفته وجود دارد.
مترونیدازول رایجترین آنتیبیوتیک مورد استفاده در مورد واژینوزیس باکتریایی است.
مترونیدازول در اشکال زیر در دسترس است:
• قرص: به صورت خوراکی، دو بار در روز به مدت 7 روز استفاده میشود. مترونیدازول به عنوان مؤثرترین درمان برای واژینوزیس شناخته میشود و در صورت شیرده یا باردار بودن زن، درمان ترجیحی محسوب میشود.
• قرص با دوز واحد: به صورت خوراکی و فقط در یک وعده استفاده میشود. در مقایسه با دورۀ درمان 7 روزه، در این نوع درمان احتمال بازگشت واژینوزیس باکتریایی بیشتر است.
• ژل: روزانه یک بار و به مدت 5 روز بر روی واژن مالیده میشود.
مترونیدازول در مقابل الکل واکنش میدهد. ترکیب این دو ممکن است سبب ایجاد ناخوشی شدید در بیمار شود. افراد مصرف کنندۀ مترونیدازول نباید دستکم تا 48 ساعت پس از مصرف دارو مشروب الکلی مصرف کنند.
کلیندامایسین یک آنتیبیوتیک جایگزین است. این دارو در صورت غیر مؤثر بودن مترونیدازول یا در صورت برگشت عفونت مورد استفاده قرار میگیرد.
در هنگام مصرف کلیندامایسین روشهای پیشگیری از بارداری بر مبنای ایجاد حائل مثل کاندومهای لاتکس، دیافراگم و کلاهک تناسلی ممکن است کمتر مؤثر باشند.
تاینیدازول آنتیبیوتیک دیگری است که گاهی از اوقات و در صورت ناکارآیی مترونیدازول یا برگشت واژینوزیس باکتریایی برای درمان آن به کار میرود. این دارو از طریق خوراکی استفاده و به صورت دوز واحد میشود. در هنگام مصرف داروی مزبور باید از مصرف مشروب الکلی اجتناب شود.
در صورت بروز اتفاقات مندرج در زیر نیاز به انجام تستهای بیشتر وجود دارد:
• مداومت علایم
• علایم برطرف شده اما دوباره برمیگردند
• بیمار باردار باشد
اگر علایم پس از کامل کردن یک دوره درمان با آنتیبیوتیک رفع شوند، زن مجبور نیست که دوباره برای واژینوزیس تست دهد.
برگشت علایم
در حدود 30 درصد زنانی که علایم در آنها ناپدید میشود حتی در صورت درمان در یک بازۀ زمانی 3 ماهه با برگشت علایم مواجه میشوند، و 50 درصد آنان در طول 6 ماه با این مشکل مواجه میگردند.
این برگشت بیماری را میتوان با استفاده از یک دورۀ 7 روزۀ مصرف مترونیدازول یا کلیندامایسین خوراکی یا واژینال درمان کرد. اگر درمان قبلی به صورت مصرف داروی خوراکی بوده باشد، در این صورت احتمال دارد که درمان واژینال در بار دوم کارآیی بیشتری نشان دهد، و اگر درمان در بار نخست از راه واژینال صورت گرفته باشد، درمان پیگیری باید از راه داروی خوراکی انجام شود.
اگر در طول 12 ماه بیش از 3 دور عفونت بروز کند، این احتمال وجود دارد که دکتر یک ژل واژینال مترونیدازول را برای استفاده به مدت 3 تا 6 ماه و هر هفته دو بار تجویز کند.
تشخیص
دکتر میتواند واژینوزیس باکتریایی را بر مبنای توصیف علایم از سوی بیمار و یک معاینۀ فیزیکی تشخیص دهد. پزشک در معاینۀ بالینی در جستجوی بوی ناخوش و وجود یک رشتۀ باریک ترشح سفید یا خاکستری رنگ خواهد بود.
اگر بیمار از نظر جنسی فعال بوده و شانسی برای بروز عفونت واگیردار تناسلی وجود داشته باشد، دکتر ممکن است انجام برخی تستهای تشخیصی را در دستور کار قرار دهد.
برای نمونهگیری از سلولهای دیوارۀ واژن احتمال استفاده از سواب وجود دارد. در عین حال ممکن است تعادل اسیدیته (pH) واژن برای ارزیابی سطح اسیدیته اندازهگیری شود.
مداوای خانگی
هیچ داروی غیر نسخهای برای واژینوزیس باکتریایی مورد تأیید نیست، اما شواهد روایتی در مورد کمک کننده بودن پروبیوتیکها در درمان واژینوزیس باکتریایی وجود دارد.
یک مرور بر مطالعات که در 2014 منتشر شد چنین جمعبندی کرده است:
"اگرچه نتایج مطالعات مختلف متناقض هستند، اغلب مطالعات از پروبیوتیکها در پیشگیری یا درمان واژینوزیس باکتریایی حمایت کرده، و موردی از عوارض جانبی گزارش نشده است. بنابراین، ممکن است توصیۀ مصرف روزانۀ محصولات پروبیوتیک برای بهبود سلامت عمومی در میان زنان مفید باشد."
به هر جهت، برای تأیید اثربخشی پروبیوتیکها مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
برخی مداواهای خانگی دیگر نیز مطرح شدهاند اما از آنجا که واژینوزیس باکتریایی میتواند به عوارض جدی منجر شود، هر زن دچار علایم این بیماری باید به پزشک مراجعه کند.
نکات مربوط به پیشگیری
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از واژینوزیس باکتریایی وجود ندارد زیرا علل دقیق بروز آن ناروشن است. به هر جهت، برخی موارد برای پیشگیری از آن مفیدند:
• داشتن سکس ایمن
• نداشتن شرکاء جنسی متعدد
• عدم مبادرت به دوش واژینال
CDC مینویسد که زنان فاقد ارتباط جنسی به ندرت به واژینوزیس باکتریایی مبتلا میشوند./
در مورد واژن بیشتر بخوانیم:
دوش واژینال - آیا فایدهای هم دارد؟
Source:
What is bacterial vaginosis?
Last updated Thu 23 November 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine
نظرات (0)