جینجیویت یا التهاب لثه - انواع، علل، و درمان

• کریستین نوردکویست، دکتر کریستین فرانک
• ترجمۀ فرهنگ راد

جینجیویت [جینجیوایتیس] به معنی التهاب لثه یا جینجیوا است. جینجیویت عموماً بر اثر انباشت رشته‎های پلاک یا باکتری روی دندان ایجاد می‎شود.
جینجیویت نوع غیر ویرانگری از بیماری پریودونتال است، اما در صورت عدم درمان جینجیویت به پریودونتیت [پریودونتایتیس] منتهی می‎شود. بیماری اخیر جدی‎تر بوده و در نهایت به از دست دادن دندان‎ها ختم می‎شود.
نشانه‌های جینجیویت شامل سرخ و پف‌دار شدن لثه‎ها است، که در هنگام مسواک زدن به آسانی به خونریزی لثه منجر می‎شود.
جینجیویت اغلب با رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان مثل مسواک زدن مکرر و استفاده از نخ دندان رفع می‎شود. به علاوه استفاده از دهانشویه‎های ضد عفونی کننده در این مورد مفید است.
در موارد خفیف جینجیویت بیماران حتی متوجه ابتلاء خود به آن نمی‎شوند، زیرا علایم بیماری بسیار خفیفند. به هر حال، این اختلال باید جدی گرفته شود و بلافاصله تحت بررسی و مراقبت پزشکی قرار گیرد.

[مطالب این مقاله:]
• انواع
• علل
• نشانه‎ها و علایم
• تشخیص
• درمان
• پیامدها

انواع جینجیویت
دو دسته‌بندی اصلی در بیماری‎های جینجیوال وجود دارد:
بیماری جینجیوال ناشی از پلاک دندانی: این بیماری بر اثر پلاک دندان، عوامل سیستمیک، داروها یا سوء تغذیه ایجاد می‎شود.
ضایعات جینجیوال ناشی از عوامل غیر پلاکی: این نوع ممکن است بر اثر انواع خاصی از باکتری، ویروس یا قارچ ایجاد شود. در عین حال احتمال بروز آن بر اثر عوامل ژنتیکی، اختلالات سیستمیک (شامل واکنش‌های آلرژیک و برخی بیماری‎ها)، زخم‎ها، یا واکنش‎ نسبت به اجرام خارجی مثل مواد دندان‎پزشکی وجود دارد. در برخی مواقع هیچ علت خاصی برای بیماری نمی‎توان مشخص کرد.

علل جینجیویت
شایع‌ترین علت جینجیویت انبـاشت پلاک باکتریایی بین دندان‎ها و پیرامون آنها است. پلاک باعث تحریک یک پاسخ ایمنی می‎شود که به نوبۀ خود در نهایت می‎تواند به تخریب جینجیوال یا لثه یا بافت منجر شود. این در عین حال می‏تواند نهایتاً به ایجاد پیامدهای گسترده‎تر شامل از دست دادن دندان منتهی گردد.
پلاک دندان یک بیوفیلم است که به طور طبیعی روی دندان انباشته می‎شود. پلاک دندان معمولاً با تجمع باکتری‎هایی ایجاد می‎شود که سعی دارند تا به سطح صیقلی دندان بچسبند.
این باکتری‎ها می‎توانند به محافظت از دندان در برابر میکروارگانیسم‎های مضر کمک کنند، اما پلاک دندانی در عین حال می‎تواند سبب فساد دندان شود، و مشکلات پریودونتال مثل جینجیویت و پریودونتیت مزمن، که نوعی عفونت لثه است، بر اثر آن ایجاد شود.
وقتی پلاک به شکل متناسب از دندان جدا نشود می‎تواند در قسمت پایۀ دندان، نزدیک لثه‌ها سفت شده (کلکولوس) رسوب کند. این پلاک رنگ زردی دارد. برداشتن کلکولوس از روی دندان یک کار حرفه‎ای دندان‎پزشکی است.
پلاک و رسوب در نهایت باعث تحریک لثه‎ها شده سبب بروز التهاب لثه در اطراف پایه دندان‎ها می‎گردنند. این بدان معنی است که لثه‌ها به آسانی دچار خونریزی می‎شوند.

دیگر علل و ریسک فاکتورها
تغییرات هورمونی: این تغییرات ممکن است در طول بلوغ، یائسگی، چرخۀ عادت ماهانه، و بارداری بروز کنند. در طول تغییرات مزبور احتمال حساس‎تر شدن جینجیوا وجود دارد که این موضوع باعث افزایش میزان خطر التهاب می‎شود.
برخی بیماری‎ها: سرطان، دیابت، و HIV با افزایش ریسک بروز جینجیویت مرتبط شده‌اند.
داروها: برخی داروها می‎توانند بر سلامت دهان و دندان تأثیر منفی بگذارند به ویژه اگر باعث کاهش میزان جریان بزاق شوند. دیلانتین که یک داروی ضد شوک است و برخی داروهای ضد آنژیِن می‎توانند سبب رشد توده غیر نرمال بافت لثه شوند.
دخانیات: در مقایسه با افراد غیر سیگاری آنانی که منظماً سیگار می‎کشند در ریسک بالاتری برای ابتلاء به جینجیویت قرار دارند.
سن: با بالا رفتن سن ریسک ابتلاء به جینجیویت در مردم افزایش می‎یابد.
فقر تغذیه: برای مثال کمبود ویتامین C با بیماری لثه مرتبط شده است.
تاریخچه خانوادگی: مردمی که پدر یا مادر یا هر دوی آنها دچار جینجیویت بوده‎اند خود نیز در ریسک بالاتری برای ابتلاء به این بیماری قرار دارند. گمان می‎رود که علت در این موارد همانا باکتری‎هایی باشد که در دورۀ ابتدایی زندگی از سوی والدین به فرزندان منتقل می‎شوند.

نشانه‎ها و علایم جینجیویت
در موارد خفیف جینجیویت، ممکن است هیچ‎گونه ناراحتی یا علایم قابل توجه وجود نداشته باشد.
نشانه‌ها و علایم جینجیویت می‎تواند شامل موارد زیر باشد:
• قرمز روشن یا بنفش رنگ شدن لثه‌ها
• فروافتادگی لثه که ممکن است در لمس دردناک باشد
• خونریزی لثه در هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان
• هالیتوز یا بوی بد نفس
• التهاب یا ورم لثه‎ها
• از بین رفتن لثه
• نرم شدن لثه

تشخیص جینجیویت
دندان‎پزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان علایم، مثل پلاک یا رسوب، را در حفرۀ دهانی مورد بررسی قرار می‎دهد.
بررسی نشانه‎های پریودونتیت نیز ممکن است توصیه شود. این کار معمولاً با استفاده از عکسبرداری اشعه X یا کاوش پریودونتال انجام می‎شود (که مستلزم استفاده از ابزاری است که عمق بسته اطراف دندان را اندازه‎گیری می‎کند).

درمان جینجیویت
اگر تشخیص به صورت زودهنگام انجام شود، و درمان به شکل صحیح و کامل انجام گیرد جینجیویت با موفقیت رفع خواهد شد.
درمان باید توسط متخصص دندان‎پزشکی انجام شود و اقدامات پیگیرانه را می‎توان توسط خود بیمار در محیط خانه دنبال کرد.

مراقبت تخصصی از دندان
پلاک و رسوب دندان زدوده می‎شوند. این کار به جرم‎گیری معروف است. عمل مزبور ممکن است با ایجاد ناراحتی برای فرد توأم باشد به ویژه اگر مقدار تجمع رسوب زیاد بوده یا لثه‎ها بیش از حد حساس باشند.
متخصص دندان اهمیت بهداشت دهان و چگونگی مسواک زدن و نخ کشیدن دندان به شکل مؤثر را برای بیمار تشریح خواهد کرد.
مراجعات پیگیری و در صورت نیاز تمیز کردن مکرر توصیه می‎شود.
کار بر روی دندان‌های آسیب دیده نیز می‎تواند باعث تقویت بهداشت دهان و دندان شود.
برخی مشکلات دندانی مثل کج بودن دندان‌ها، تاج‎ها یا بریج‎های بد جاگذاری شده نیز ممکن است باعث شوند تا زدودن پلاک و رسوب دشوارتر گردد. آنها در عین حال می‎توانند باعث تحریک لثه‎ها شوند.

مراقبت در محیط خانه
به مردم توصیه می‎شود:
• دندان‎ها را حداقل دو بار در روز مسواک کنند.
• از مسواک الکتریکی استفاده کنند.
• دستکم یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنند
• به طور منظم برای آبکشی دندان و دهان از دهانشویه‎ ضد عفونی کننده استفاده کنند
دندان‎پزشک می‎تواند مسواک و دهانشویه مناسب هر فرد را به وی توصیه کند.

پیامدهای جینجیویت
درمان جینجیویت و پیگیری دستورالعمل‎های حرفه‎ای بهداشت دهان و دندان به طور معمول می‎تواند از بروز عوارض پیشگیری نماید.
به هر حال در صورت عدم درمان بیماری لثه می‎تواند گسترش یافته و به بافت، دندان‎ها و استخوان‎ها آسیب برساند.
پیامدها در این مورد شامل موارد زیر است:
• بروز آبسه یا عفونت در جینجیوا یا استخوان فک
• پریودونتیت، که اختلال جدی‎تری است و می‎تواند به از دست رفتن استخوان و دندان منجر شود
• برگشت جینجیویت
• حفره دهانی که در آن عفونت باکتریایی به زخم‌دار شدن لثه‎ها منجر می‎شود
چندین مطالعه بیماری‎های لثه‌ مثل پریودونتیت را با بیماری‎های قلبی عروقی شامل حمله قلبی یا استروک مرتبط دانسته‎اند. مطالعات دیگری از چنین ارتباطی در مورد ریسک بیماری ریوی گزارش داده‌اند./

Source:
Causes and treatment of gingivitis
Last updated Fri 5 January 2018
By Christian Nordqvist
Reviewed by Christine Frank, DDS