واکنش‌های انتقال خون (واکنش‌های تزریق خون) - علایم، علل، و عوارض

• ریچل نل
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز - شیکاگو
• پرسش و پاسخ از: دکتر دنیل میورل
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

اگر کسی دچار مشکل از دست دادن مقدار زیادی خون شده باشد، انتقال خون می‌تواند در تجدید ذخیره خون از دست رفته کمک کند. این، اقدامی روتین است که در آن خون اهدایی به خون خود فرد افزوده می‌شود. انتقال خون می‌تواند نجات‌بخش زندگی باشد. به هر حال، این موضوع مهم است که خون مورد استفاده با نوع خون خود گیرنده سازگاری کامل داشته باشد. اگر نوع خون همخوان نباشد، فرد ممکن است دچار واکنش‌های انتقال خون شود. این واکنش‌ها نادرند اما برای کلیه‌ها و ریه‌ها مضر هستند. در برخی موارد واکنش‌های مورد بحث می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند.

[مطالب این مقاله:]
• فرآیند انتقال خون
• علایم
• علل
• عوارض
• کاهش میزان خطر
• درمان

فرآیند انتقال خون چیست؟
پزشک ممکن است در صورتی که فرد مقدار قابل توجهی خون از دست داده یا قادر به تولید خون کافی نباشد، انتقال خون را توصیه کند. این رویکرد ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
• بیماری
• جراحی
• سرطان
• عفونت
• سوختگی
• جراحت
• دیگر اختلالات پزشکی
انتقال خون در اغلب اوقات برای اجزاء مختلف خون مثل گلبول‌های قرمز خون، پلاکت‌ها یا پلاسما انجام می‌شود. پیش از انتقال خون یک متخصص خدمات پزشکی نمونه خون فرد را می‌گیرد. این نمونه برای نوع‌شناسی خون و انجام کروس‌ماچ به آزمایشگاه ارسال می‌شوند. نوع‌شناسی خون به معنی تعیین نوع یا گروه خون توسط آزمایشگاه است. کروس‌ماچ کردن خون تستی است که برای تعیین سازگاری خون فرد با خونی از همان نوع انجام می‌شود.
انواع مختلفی از خون شامل موارد زیر وجود دارد:

• A⁺

• A^-

• O⁺

• O^-

• B⁺

• B^-

• AB⁺

• AB^-

آگاهی از نوع خون برای مردم مهم است زیرا سلول‌های قرمز خون حامل آنتی‎ژن‌ها یا مارکرهای پروتئین هستند، که با این انواع خون متناظرند. اگر آزمایشگاه نوع خون فرد را اشتباه اعلام کند، سیستم ایمنی بدن هر نوع پروتئین بیگانه را بر روی سلول‌های قرمز خون نوع خون خطا کشف کرده و به نابود کردن آنها اقدام می‌کند.
بانک خون دارای فرآیندهای آزمایشی کاملی برای اطمینان از ایمنی و صحت نوع خون مورد استفاده برای نیازمندان است.

علایم بالقوه واکنش انتقال خون
اغلب واکنش‌های انتقال خون در زمان دریافت خون یا کمی پس از آن بروز می‌کنند. یک پزشک یا پرستار در زمان انجام انتقال خون در کنار فرد می‌ماند. وی نشانه‌های حیاتی فرد را برای بررسی علایم همراه واکنش زیر نظر می‌گیرد.
علایم واکنش انتقال خون عبارتند از:
• درد پشت
• تیره رنگ شدن ادرار
• لرز
• غش کردن یا سرگیجه
• تب
• درد پهلوها
• گرگرفتگی پوست
• تنگی نفس
• خارش
به هر حال در برخی موارد واکنش‌های انتقال خون چند روزی پس از انتقال خون بروز می‌کنند. پس از انجام انتقال خون فرد باید بدن خود را از نزدیک تحت نظر قرار داده و در صورت مشاهده علامتی غیر عادی با پزشک تماس بگیرد.

چه چیز سبب واکنش انتقال خون می‌شود
این احتمال وجود دارد که در صورت ناسازگاری خون فرد گیرنده با خون دهنده خون گیرنده به خون دهنده حمله کند. اگر سیستم ایمنی به سلول‌های قرمز خون دهنده حمله‎ور شود، این وضعیت واکنش همولیتیک نامیده می‌شود.
فرد ممکن است در عین حال دچار اکنش آلرژیک به انتقال خون نیز باشد. این علایم کهیر و خارش را شامل می‌گردد. این نوع واکنش اغلب اوقات با استفاده از داروهای آنتی‎هیستامین برطرف می‌شود.
یک نوع دیگر واکنش انتقال خون انتقال مرتبط به آسیب‌دیدگی حاد ریه (TRALI) است. این واکنش هنگامی ایجاد می‌شود که پلاسمای خون دهنده حامل آنتی‌بادی‌هایی باشد که باعث آسیب دیدن سلول‌های ایمنی در ریه‌ها می‌شوند. این آسیب دیدگی در ریه به انباشت مایع در ریه‌ها منجر شده و می‎تواند باعث ایجاد محدودیت شدید در توانایی ریه‌ها در فراهم کردن اکسیژن برای بدن باشد. این واکنش معمولاً به فاصله شش ساعت پس از انتقال خون بروز می‎کند.
در موارد نادر امکان وجود باکتری در خون دهنده مطرح است. انتقال این خون آلوده به گیرنده می‌تواند به بروز عفونت، شوک، و مرگ منجر شود.
واکنش انتقال خون در عین حال ممکن است بر اثر دریافت خون بیش از حد رخ دهد. این وضعیت زیر عنوان بیش‌بار گردش خون مرتبط به انتقال خون (TACO) شناخته می‌شود. داشتن خون بیش از حد می‌تواند به ایجاد بیش‌بار در قلب منجر شود و قلب را به برای پمپاژ خون به سراسر بدن به کار سخت‌تر وادارد که نتیجه آن تجمع مایع در ریه‌ها خواهد بود.
در عین حال این امکان وجود دارد که فرد بر اثر وجود آهن زیاد در خون دهنده با مشکل اُورلود (بیش‌بار) آهن مواجه شود. این وضعیت می‌تواند در پی انتقال خون متعدد به آسیب دیدگی قلب و کبد منجر شود.

عوارض محتمل در واکنش انتقال خون
واکنش‌های انتقال خون در تمامی موارد جدی نیستند. به هر حال، برخی از این واکنش‎ها می‎توانند تهدیدی برای زندگی باشند. عوارض جدی شامل موارد زیر است:
• نارسایی حاد کلیوی
• آنمی
• مشکلات ریه (ادم پولمونری)
• شوک - اختلالی مهلک که بر اثر فقدان جریان مناسب خون بروز می‌کند.

کاهش دادن ریسک انتقال خون
بانک خون هر کوشش لازم برای غربالگری و تست خون را انجام می‎دهد. اغلب برای اطمینان از وجود سازگاری، یک نمونه از خون گیرنده با یک نمونه از خون دهنده بالقوه مخلوط می‎شود.
پیش از تزریق خون به فرد گیرنده، برچسب خون و هویت فرد گیرنده به طور کامل بررسی می‌شود. این موضوع باعث ایجاد اطمینان از بابت درست بودن روند انتقال خون دهنده به گیرنده می‌شود.

واکنش انتقال خون چگونه درمان می‌شود
اگر فرد گیرنده خون یا کارکنان بخش بهداشت متوجه بروز علایم واکنش انتقال خون شوند، روند تزریق خون باید بلافاصله متوقف شود. نماینده آزمایشگاه باید بیاید و خون گیرنده و دهنده را برای بررسی مجدد در مورد سازگار بودن آنها به آزمایشگاه ببرد.
واکنش‌های انتقال خون از نظر شدت متفاوتند. برخی از علایم ممکن است خفیف باشند و بتوان آنها را با استفاده از استامینوفن درمان کرد که باعث کاهش درد یا تب مبتلابه گیرنده خون می‌شود.
در عین حال ممکن است پزشک تزریق داخل وریدی مایعات یا داروها را برای کاهش احتمال بروز نارسایی کلیه یا شوک تجویز کند.

پرسش:
روند ریکاوری پس از انتقال خون چگونه است؟ آیا تب خفیف پس از انتقال خون نرمال است یا باید این تب را نشانه‌های محتمل از واکنش انتقال خون تلقی کرد؟
پاسخ:
پس از انتقال خون فرد نباید هیچ‌گونه علامتی احساس کند یا اینکه باید در خود انرژی بیشتری ببیند. پزشک تا مدتی پس از پایان انتقال خون فرد را زیر نظر قرار می‌دهد تا مطمئن شود که واکنشی ایجاد نمی‌شود. در هر حال اگر گیرنده خون دچار هر گونه عارضه‎ای مثل تب، سرگیجه، تنگی نفس، یا درد خفیف پشت شود، باید بلافاصله کارکنان بخش بهداشت حاضر را از موضوع باخبر سازد، چرا که علایم مزبور می‌تواند نشانه‌ای از واکنش انتقال خون باشند./

Source:
Healthline
Transfusion Reactions
Medically reviewed by University of Illinois-Chicago, College of Medicine
on October 11, 2016 —
Written by Rachel Nall
Q & A: Daniel Murrell, MD