عفونت انگلی ژیاردیا (ژیاردیازیس) - علل و درمان

• علایم عفونت ژیاردیا
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• علل عفونت ژیاردیا
• ریسک فاکتورهای عفونت ژیاردیا
• پیامدهای عفونت ژیاردیا
• پیشگیری از عفونت ژیاردیا
• تشخیص عفونت ژیاردیا
• درمان عفونت ژیاردیا

ژیاردیازیس [جایاردایاسیس یا عفونت ژیاردیا] یک عفونت روده‌ای است که با کرامپ شکم، نفخ، تهوع و دوره‌های طغیان اسهال آبکی مشخص می‌شود. عفونت ژیاردیا توسط یک انگل (پارازیت) میکروسکپی ایجاد می‌گردد که در سراسر جهان به ویژه در نواحی دچار فقر بهداشتی و فاقد آب سالم، یافت می‌شود.
عفونت ژیاردیا یکی از شایع‌ترین علل بیماری قابل انتقال توسط آب در سطح ایالات متحد آمریکا است. این انگل‌ها در آبراهه‌های مناطق روستایی و دریاچه‌ها یافت می‌شوند اما در عین حال در سیستم آبرسانی شهر، استخرهای شنا، تالاب‌ها و چاه‌ها نیز وجود دارند. عفونت ژیاردیا می‌تواند از طریق غذا و تماس شخص به شخص منتقل شود.
عفونت ژیاردیا به طور معمول در طول چند هفته از بین می‌رود. اما شخص ممکن است تا مدت‌ها پس از دفع انگل دچار مشکلات روده باشد. چند دارو عموماً در برابر انگل‌های ژیاردیا مؤثرند اما تمامی بیماران به این داروها جواب نمی‌دهند. پیشگیری بهترین دفاع در برابر این بیماری است.

علایم عفونت ژیاردیا
برخی از مردم دچار عفونت ژیاردیا هرگز نشانه‌ها و علایم آن را تجربه نمی‌کنند اما کماکان می‌توانند حامل انگل باشند و آن را از طریق مدفوع به دیگران انتقال دهند. در مورد آنانی که بیمار می‌شوند نشانه‌ها و علایم معمولاً به فاصله 1 تا 3 هفته پس از تماس بروز می‌کنند و شامل موارد زیرند:
• اسهال آبکی و گاه بدبو که ممکن است به مدفوع روغنی و نرم تبدیل شود
• خستگی مفرط یا کسالت
• کرامپ شکم و نفخ
• گاز یا باد شکم
• تهوع
• کاهش وزن
نشانه‌ها و علایم عفونت ژیاردیا ممکن است 2 تا 6 هفته ادامه یابد اما در برخی از مردم مدت بیشتری ادامه یافته یا برگشت می‌کند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورتی که شخص به مدت بیش از یک هفته دچار مدفوع شل و ول و آبکی، نفخ شکم و تهوع باشد، یا اگر دچار دهیدراسیون شود باید به پزشک مراجعه نماید. مردم باید در صورت قرار داشتن در معرض خطر ابتلاء به عفونت ژیاردیا موضوع را به پزشک اطلاع دهند. داشتن بچه‌ای که در مهد کودک یا شیرخوارگاه نگهداری می‌شود، سفر اخیراً انجام شده به مناطق دچار همه‌گیری یا خوردن آب از دریاچه یا رودخانه باعث افزایش خطر ابتلاء به بیماری مورد بحث می‌شود.

علل عفونت ژیاردیا
انگل‌های ژیاردیا در روده انسان و حیوانات زندگی می‌کند. پیش از دفع توسط مدفوع، این انگل‌ها در غلافی سخت به نام کیست محصور می‌شوند که به انگل امکان می‎دهد تا در محیط خارج روده تا ماه‌ها زنده بماند. وقتی این کیست‌ها در محیط داخل میزبان قرار دارند کیست‌ها حل شده و انگل‌ها رها می‌گردند.
عفونت زمانی بروز می‌کند که شخص به شکل تصادفی این کیست‌های انگلی را می‎خورد. این ممکن است بر اثر مصرف آب آلوده، خوردن غذای آلوده یا از طریق تماس شخص به شخص صورت گیرد.

خوردن آب آلوده
شایع‌ترین راه انتقال عفونت توسط ژیاردیا خوردن آب آلوده است. انگل‌های ژیاردیا در دریاچه‌ها، تالاب‌ها، رودخانه‌ها و نهرها در سراسر جهان و همچنین در تأسیسات آبرسانی شهری، چاه‌ها، آب انبارها، استخرهای شنا، آب موجود در پارک‌ها و غیره وجود دارند. آب‌های زیرزمینی و سطحی ممکن است بر اثر تفاله‌های کشاورزی، تخلیه فاضلاب یا مدفوع حیوانات آلوده شوند. کودکان دارای پوشک و مردم مبتلاء به اسهال ممکن است به شکل تصادفی استخرها و چشمه‌های آب معدنی را آلوده کنند.

خوردن غذای آلوده
انگل‌های ژیاردیا ممکن است از طریق غذای آلوده منتقل شوند، که این انتقال یا بر اثر جابجایی غذای آلوده به ژیاردیا توسط کسانی که دست‌های خود را درست نمی‌شویند یا شستشو و آبکشی محصولات خام توسط آب آلوده صورت می‌گیرد. از آنجا که پختن غذا باعث کشته شدن ژیاردیا می‌شود غذا، به ویژه در کشورهای صنعتی، کمتر از آب منبع شایع انتقال این بیماری محسوب می‌شود.

تماس شخص به شخص
مردم ممکن است در صورت آلودگی دستشان به مدفوع دچار ژیاردیازیس شوند. والدینی که پوشک بچه را عوض می‌کنند به ویژه در معرض خطر قرار دارند. به همین شکل کارگران شاغل در تشکیلات نگهداری کودکان و خود کودکان در این مراکز که در آنها شیوع بیماری به شکل روزافزون دیده می‌شود در خطرند. انگل ژیاردیا همچنین ممکن است از طریق سکس مقعدی منتقل شود.

ریسک فاکتورهای عفونت ژیاردیا
انگل ژیاردیا یک انگل روده‌ای بسیار شایع است. اگرچه هر کسی ممکن است دچار انگل ژیاردیا شود برخی از مردم به ویژه در معرض خطرند:
• کودکان. عفونت ژیاردیا در کودکان به مراتب بیش از بزرگسالان است. کودکان بیشتر محتمل است که با مدفوع تماس پیدا کنند، به ویژه اگر پوشک‌پوش باشند، در حال یادگیری استفاده از توالت بوده یا زمانی را در مراکز نگهداری کودکان بگذرانند. مردمی که با کودکان خردسال زندگی یا با آنها کار می‌کنند نیز در ریسک بالاتری برای ابتلاء به عفونت ژیاردیا قرار دارند.
• مردم فاقد دسترسی به آب آشامیدنی سالم. ژیاردیازیس در تمامی مناطقی که فاقد دسترسی به آب سالم یا شرایط بهداشتی مناسبند به وفور دیده می‎شود. مردم در صورت سفر به چنین مناطقی به ویژه در صورت عدم مراقبت از خود در مورد غذا و آب در معرض خطر قرار خواهند داشت. این خطر در مناطق روستایی یا حیات وحش به بیشترین حد خود می‌رسد.
• مردم دارای سکس مقعدی. داشتن سکس مقعدی بدون استفاده از کاندوم خطر عفونت ژیاردیا و همچنین عفونت‌های واگیردار جنسی را افزایش می‌دهد.

پیامدهای عفونت ژیاردیا
عفونت ژیاردیا در کشورهای صنعتی تقریباً هیچ‌گاه کُشنده نیست اما می‌تواند سبب ایجاد علایم درازمدت و عواقب جدی به ویژه در نوزادان و کودکان شود. شایع‌ترین پیامدها در این مورد عبارتند از:
• دهیدراسیون. در اغلب موارد اسهال شدید دهیدراسیون بروز می‌کند.
• نارسایی رشد. اسهال مزمن ناشی از عفونت ژیاردیا می‌تواند به سوءتغذیه و آسیب رساندن به رشد جسمانی و ذهنی کودکان منجر شود.
• عدم تحمل لاکتوز. بسیاری از مردم مبتلاء به عفونت ژیاردیا دچار عدم تحمل لاکتوز می‌شوند که ناتوانی در گوارش کامل قند شیر است. این مشکل ممکن است تا مدت‌ها پس از رفع عفونت ادامه پیدا کند.

پیشگیری از عفونت ژیاردیا
هیچ دارو یا واکسنی قادر به پیشگیری از عفونت ژیاردیا نیست. اما پرهیزهای متعارف می‌توانند در کاهش شانس ابتلاء به این بیماری یا سرایت عفونت به دیگران بسیار مؤثر باشند. این پرهیزها عبارتند از:
• شستشوی کامل دست‌ها.
• تصفیه کردن آب‌های سالم‌سازی نشده از طریق جوشاندن آب حداقل به مدت 10 دقیقه در دمای 70 درجه سانتی‌گراد.
• بسته نگه داشتن دهان در هنگام شنا در استخر یا دریاچه و رودخانه.
• استفاده از آب بطری شده در هنگام سفر.
• داشتن سکس ایمن.

تشخیص عفونت ژیاردیا
برای کمک به تشخیص ژیاردیازیس پزشک احتمالاً تست نمونه مدفوع را در دستور کار قرار خواهد داد. برای دقت تست شخص باید چند نمونه مدفوع را در طول یک دوره چند روزه جمع‌آوری کند نمونه‌ها در آزمایشگاه برای وجود انگل مورد بررسی قرار می‌گیرند. تست مدفوع در عین حال ممکن است برای بررسی اثربخشی درمان‌های دریافتی استفاده شود.

درمان عفونت ژیاردیا
کودکان و بزرگسالان دچار عفونت بدون علایم ژیاردیا به طور معمول نیاز به درمان ندارند مگر اینکه احتمال انتقال بیماری آنان به دیگران وجود داشته باشد. بسیاری از مردم دچار مشکلات ناشی از این بیماری اغلب خود به خود و در طول چند هفته بهبود می‌یابند.
در صورت شدید بودن علایم و نشانه‌ها یا ادامه عفونت پزشکان به طور معمول ژیاردیازیس را با داروهایی نظیر موارد فهرست شده در زیر درمان می‌کنند:
• مترونیدازول (فلاژیل). مترونیدازول رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک مورد استفاده برای درمان عفونت ژیاردیا است. اثرات جانبی این دارو شامل تهوع و بروز مزه فلز در دهان می‌شود. مردم باید در زمان استفاده از این دارو از خوردن الکل خودداری کنند.
• تینیدازول (تینداماکس). تینیدازول به خوبی مترونیدازول کارآیی دارد و بسیاری از عوارض جانبی دو دارو یکسان است اما این دارو را می‌توان در یک دوز واحد به بیمار داد.
• نیتازوکسانید (الینیا). از آنجا که این دارو به شکل مایع عرضه می‌شود، ممکن است قورت دادن آن برای کودکان راحت‌تر باشد. عوارض جانبی نیتازوکسانید شامل تهوع، گوزیدن، زرد شدن چشم و رنگ‌پریدگی ادرار است.
هیچ دارویی که برای ژیاردیازیس در بارداری توصیه شود وجود ندارد زیرا هر دارویی می‌تواند بر نوزاد نازاده اثرات جانبی منفی داشته باشد. اگر علایم بیماری در زن باردار خفیف باشند، پزشک انجام درمان را تا پس از سه ماهه اول بیماری به تعویق خواهد انداخت. در صورت ضروری بودن درمان زن باردار، مردم باید در مورد گزینه‌های در دسترس با پزشک خود مشورت کنند./

• مایو کلینیک
• ترجمه هامیک رادیان

Source:
Mayo Clinic
Giardia infection (giardiasis)
Oct. 23, 2018