سرگیجه موقع دراز کشیدن چه علتی دارد؟

• علل سرگیجه موقع دراز کشیدن
• علایم سرگیجه موقع دراز کشیدن
• تشخیص سرگیجه موقع دراز کشیدن
• درمان سرگیجه موقع دراز کشیدن
• دورنما و پیام همراه

یک علت شایع سرگیجه در هنگام دراز کشیدن ورتیگوی وضعیتی تشنجی خوش‌خیم است، اختلالی که در آن کریستال‌های ریزی که به حس گرانش (جاذبه) در یک بخش از گوش کمک می‌کنند به اشتباه وارد بخشی از گوش داخلی می‌شوند که حرکت سر را تشخیص می‌دهد.
مردم دچار ورتیگوی تشنجی وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) دوره‌های خوش‌خیم، یا فاقد تهدید برای زندگی، تشنجی، یا ناگهانی و کوتاه مدت را تجربه می‌کنند. ورتیگو (دوار سر) یک نوع سرگیجه است که در آن چنین به نظر می‌رسد که محیط گویی در حال چرخش است.
علایم BPPV معمولاً با بروز تغییراتی در وضعیت یا حرکت سر بروز می‌کند.

علل BPPV
در بسیاری موارد چنین به نظر می‌رسد که BPPV به شکل تصادفی ایجاد می‌شود. به هر حال، برخی اختلالات شامل موارد زیر می‌توانند علت BPPV بوده یا بر آن تأثیرگذار باشند:
• صدمات سر
• عفونت‌ها یا بیماری‌های گوش داخلی
• دراز کشیدن طولانی مدت
• استئوپوروزیس
• دیابت
• لوله‌گذاری (انتوباسیون در اتاق عمل)
• کاهش جریان خون
• انسداد شریان وستیبولار خلفی
• جراحی گوش
• میگرن
BPPV معمولاً زمانی بروز می‌کند که کریستال‌های کلسیم کربونات، یا اتوکونیا، که در در قسمتی حساس به جاذبه در گوش به نام ارتیکل جایگیر شده است مسدود می‌شود. سپس این کریستال‌ها به کانال‌های نیم-دایره‌ای حساس به حرکت پر از مایع وارد می‌شوند.
اگر اتوکونیا به مقدار کافی در هر یک از این کانال‌ها انباشته شود، می‌تواند باعث مختل کردن حرکت مایع مورد استفاده برای کشف حرکت سر شود.
کانال‌های نیم-دایره معمولاً به گرانش (جاذبه) واکنش نشان نمی‌دهند. به هر جهت، اتوکونیا به همراه جاذبه حرکت می‌کند. در نتیجه، وقتی توده‌های اتوکونیا در مجراهای نیم‌دایره انباشته می‌شوند، آنها می‌توانند در زمانی که نیاز نیست باعث حرکت مایع حساس به حرکت شوند. این روند باعث ارسال یک پیام ناصحیح به مغز می‌شود که بر مبنای آن سر در حال حرکت تلقی می‌شود.
وقتی مغز این پیام‌های خطا از گوش داخلی را با اطلاعات رسیده از دیگر حس‌ها و دستگاه‌ها مقایسه می‌کند، قادر به تلفیق آنها نمی‌شود، بنابراین پیام مزبور را به عنوان حس دوار سر شناسایی می‌کند.
این خطا سبب نیستاگموس می‌شود، اختلالی که در آن چشم‌ها به حالتی فاقد کنترل به سمت طرفین یا بالا و پایین حرمت می‌کنند، و وضعیتی پدید می‌آید چنان که گویی شخص در حال چرخیدن یا دوران است.

علایم BPPV
مردم مبتلاء به BPPV دچار ورتیگو می‌شوند، حسی ناگهانی در این مورد که انگار همه چیز دور سر آنها در حال چرخیدن است، حال آنکه چنین نیست. مردم دچار ورتیگو بر اثر مشکلات گوش، به طور معمول دچار نیستاگموس یا حرکت غیر قابل کنترل چشم نیز می‌شوند.
مردم دچار BPPV ممکن است حس خاصی از ورتیگو را به اشکال مختلف تجربه کنند. آنها همچنین ممکن است تجربه متفاوتی از آن داشته باشند، که این به حرکت محرک علایم بستگی دارد.
حس دوار یا چرخش ورتیگو می‌تواند گردنده باشد، احساسی شبیه به این که فرد تازه از چرخ و فلک پیاده شده است. ورتیگو همچنین می‌تواند چنین احساس شود که گویی زمین در حال نوسان به سمت بالا و پایین است، احساسی مشابه به آنچه در هنگام نشستن در قایق به شخص دست می‌دهد.
توصیف دیگری از وریتگو می‌تواند این باشد که باعث می‌شود تا مردمی که در حال تلاش برای برخاستن از بستر هستند چنین احساس می‌کنند که گویی به عقب و داخل بستر می‌افتند، و نیز مردم در شرایط دراز کشیدن در بستر چنین احساس ‌کنند که دارند از آن بیرون می‌افتند.
در اغلب موارد BPPV فقط پس از برخی انواع حرکت یا عمل که باعث می‌شوند تا سر در پیوند با جاذبه تغییر حالت دهد، محرک ورتیگو می‌شود، که از جملۀ آنها می‌توان موارد زیر را نام برد:
• دراز کشیدن
• برخاستن پس از دراز کشیدن، به ویژه برای زمانی طولانی
• غلت زدن در بستر
• انجام حرکات سریع سر
• نگاه کردن به سمت بالا
• داخل شدن به بستر و خارج شدن از آن
• خم شدن به جلو
اغلب مردمی که با ورتیگو از خواب بیدار می‌شوند زمینه ابتلاء به BPPV در آنها دیده می‌شود. نوع ناشی از ورتیگو BPPV به طور معمول یک دقیقه یا کمتر ادامه پیدا می‌کند. برخی از مردم دچار BPPV در فاصله بین حملات سرگیجه فاقد علامتند، اما دیگران کماکان در تمام مدت یا بیشتر مواقع در حالت فقدان حس تعادل باقی می‌مانند.
ورتیگو علامت اولیه ایجاد شده توسط BPPV است. به هر جهت، احساس ناراحت کننده ورتیگو می‌تواند باعث بروز سایر علایم، مثل موارد زیر، شود:
• احساس عدم تعادل
• سرگیجه
• تهوع و استفراغ
• دشواری راه رفتن یا حرکت کردن

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
به طور معمول BPPV یک اختلال جدی نیست. جدی‌ترین خطر در مورد آن آسیب رساندن به خود بر اثر افتادن یا عدم تعادل است.
در هر حال، مردم باید در مورد دوره‌های ورتیگو پس از تغییر حالت قرارگیری سر با پزشک مشورت کنند. همچنین در صورتی که دوره‌های ورتیگو بیش از یک تا دو دقیقه ادامه داشته باشد مردم باید به پزشک مراجعه کنند.
مردم دچار علایم اضافی نامرتبط به BPPV، مثل موارد فهرست شده در زیر، باید تحت مراقبت اورژانسی قرار گیرند:
• سرگیجه یا ورتیگو به شکل مداوم
• غش کردن
• کاهش شنوایی یا تغییر شنوایی
• سردرد شدید
• تب
• کاهش بینایی یا دوبینی
• بی‌حسی یا مور مور
• ضعف دست یا پا
• احساس سوز سوزن شدن
• مشکلات تکلم
• مشکلات حفظ تعادل در حرکت
• درد قفسه سینه

تشخیص BPPV
دکتر ممکن است تشخیص این اختلال را با از تشخیص خارج کردن تمامی اختلالات ممکن قلبی عروقی، سر، مغز و اعصاب و گردن شروع کند.
در مرحله بعد امکان ارجاع بیمار به متخصصان خاص مثل متخصص گوش، حلق و بینی و پزشک یا درمانگر متخصص توان‌یابی وستیبولار وجود دارد.
این متخصص برای مشاهده حرکات مسبب علایم از شخص خواهد خواست تا سرش را در جهات مختلف حرکت دهد.
وقتی کسی دچار ورتیگو باشد، متخصص نیستاگموس شخص را در جستجوی الگوهای موجب تأیید تشخیص BPPV به دقت بررسی خواهد کرد. این کار همچنین کمک می‌کند تا پزشک تأیید کند که اتوکونیا از کدام گوش و کدام مجرا بروز می‌کند.
بر مبنای برخی برآوردها در حدود 60 تا 90 درصد تمامی موارد BPPV شامل مجرای نیم‎دایره‌ای خلفی است.
برای درمان کامل BPPV، پزشک در عین حال نیاز به آن دارد که بداند شخص به کدام نوع BPPV مبتلاء است. این ممکن است از نوع کانالیتیازیس یا کوپولولیتیازیس باشد.
کانالیتیازیس شایع‌ترین نوع BPPV است و شامل اتوکونیایی است که آزادانه در مایع کانال گوش حرکت می‌کند.
کوپولولیتیازیس بسیار کمتر از نوع دیگر بروز می‌کند و شامل اتوکونیایی است که به بسته عصبی که حرکت مایع را در گوش حس می‌کند متصل می‌شود.

درمان BPPV
علایم BPPV گرایشی به تخفیف در گذر زمان از خود نشان می‌دهند زیرا مغز خود را با اطلاعات نادرست منتشر شده از گوش داخلی انطباق می‌دهد. در برخی موارد BPPV به شکل تصادفی در طول چند روز تا چند هفته برطرف می‌شود.

مانور تجدید حالت کانالیت
وقتی پزشک بداند که اتوکونیای مسدود شده در کجا قرار دارد، و اینکه شخص دچار کانالیتیازیس یا کوپولولیتیازیس است، آنگاه ممکن است درمان BPPV با استفاده از مانور تجدید حالت کانالیت یا CRM انجام شود.
CRM یک سری حرکات مخصوص سر است که امکان آن را ایجاد می‌کند که جاذبه اتوکونیا را به جایی در گوش داخلی هدایت کند که در آن می‌تواند آنها را بازجذب کند.
روش‌های متفاوتی از CRM وجود دارد و درمان مورد استفاده برای هر شخص به تشخیص خاص مربوط به وی بستگی دارد.

مانور ایپلی
مانور ایپلی روشی است که برای درمان کانالیتیازیس استفاده می‌شود. برای انجام این مانور پزشک یا متخصص:
• از شخص می‌خواهد که روی تخت معاینه بنشیند و در حالی که چشم‌هایش باز است سر خود را 45 درجه به راست بچرخاند
• در شرایط حمایت پشت سر، پزشک سپس از شخص خواهد خواست تا به سرعت به پشت دراز بکشد و در حالت استراحت قرار بگیرد در حالی که سر به حالت 20 درجه از انتهای تخت معاینه بیرون قرار گرفته است.
• سر 90 درجه به چپ گردش کند
• 30 ثانیه توقف کند
• سر 90 درجه دیگر به چپ بچرخد در حالی که از شخص خواسته می‌شود تا او نیز سرش را 30 درجه به چپ بچرخاند
• 30 ثانیه منتظر بماند.
• از فرد خواسته می‌شود تا به سمت چپ از تخت برخیزد یا بنشیند.
اگر بیمار دچار BPPV پس از انجام مانور ایپلی در مورد علایم تسکین نیابد، پزشک یا درمانگر این مانور را تا زمان نتیجه‌بخش بودن آن تکرار خواهد کرد.

مانور لیبراتوری
کوپولولیتیازیس ممکن است با استفاده از مانور لیبراتوری بهبود یابد. این تکنیک شامل حرکت سریع سر در سطح کانال آسیب دیده گوش در تلاش برای خلاص کردن اتوکونیای تغییر مکان داده است.
وقتی اتوکونیا آزاد باشد، مانور مزبور با استفاده از یک روش دیگر CRM آنها را به بیرون کانال گوش و به عقب، داخل محفظه درست آنها هدایت می‌کند.

درمان‌ها چقدر مؤثرند؟
برای برطرف کردن کامل BPPV با استفاده از روش‌های CRM به چند جلسه درمانی نیاز است، اما اغلب مردم به بهبود کامل دست می‌یابند. بر مبنای برخی برآوردها تا 90 درصد تمامی موارد BPPV پس از حدود یک تا سه جلسه درمان CRM برطرف می‎شود.
اما موارد مربوط به کوپولولیتیازیس ممکن است برای درمان موفق به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
حتی پس از آنکه ورتیگو خود به خود برطرف شده باشد، بسیاری از مردم در حال بهبود از BPPV کماکان نسبت به حرکت و عدم پایداری احساس حساسیت دارند. دکتر یا درمانگر به طور معمول تمریناتی خانگی را برای این دسته از افراد توضیح می‌دهند که می‌توانند این حس باقی مانده را به سرعت برطرف کنند.

دورنما و پیام همراه
موارد BPPV ممکن است به سرعت برطرف شود، و متخصص مرتبط نیز می‌تواند برخی روش‌های CRM را روی شخص دچار BPPV که سبب سرگیجه در هنگام دراز کشیدن می‌شود انجام دهد.
به هر حال در حدود 50 درصد مردم در فاصله 5 سال از بهبود با بازگشت علایم مواجه می‌شوند. هر قدر درمان BPPV سریع‌تر انجام شود دورنمای درازمدت در مورد آن بهتر خواهد بود.
اگر کسی مکرراً دچار نوع واحدی از BPPV در یک مجرای واحد شود، پزشک یا درمانگر ممکن است به شخص چگونگی انجام CRM در محیط خانه را آموزش دهد./

• جنیفر هوآیزن، دکتر دِبرا سولیوان
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

Source:
Medical News Today
What causes dizziness when lying down?
Last reviewed Tue 30 April 2019
By Jennifer Huizen
Reviewed by Debra Sullivan, PhD, MSN, RN, CNE, COI