سنگ مثانه - درد، علایم، درمان، و موارد دیگر

• دکتر سوزان فالک، بریندلس لی میکن، ماتیو سالِن
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

 سنگ‌های مثانه مواد معدنی کریستالیزه شده هستند که هنگامی شکل می‎گیرند که ادرار غلیظ پس از ادرار کردن در مثانه سفت می‎شود.
بیش از 90 درصد ادرار آب است. 10 درصد باقی مانده حاوی مواد معدنی مثل نمک، و مواد زائد مثل پروتئین است. ادرار غلیظ می‎تواند طیف رنگی متنوعی از زرد کهربایی تا قهوه‎ای داشته باشد که این رنگ به انواع مواد زائد و معدنی موجود در ادرار بستگی دارد.
غلیظ شدن ادرار اغلب نتیجه دهیدراسیون یا ناتوانی در تخلیه کامل مثانه است. این مشکل ممکن است بر اثر بزرگ شدن پروستات، مشکلات مثانه یا عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) ایجاد شود. در صورت عدم درمان سنگ مثانه می‎تواند به انواع عفونت و دیگر عوارض منجر شود.

[در این مقاله:]
• علایم سنگ مثانه
• ریسک فاکتورهای سنگ مثانه
• تشخیص سنگ مثانه
• درمان سنگ مثانه
• دورنما

علایم سنگ مثانه کدامند؟
علایم متعارف سنگ مثانه عبارتند از:
• تکرر ادرار به ویژه در طول شب
• درد زیر شکم
• احساس سوزش یا درد در مجرای ادرار هنگام ادرار کردن
• ادرار خونی یا کف‌آلود
• بی‎اختیاری ادراری یا ناتوانی در کنترل مثانه

چه کسی در خطر ابتلاء به سنگ مثانه قرار دارد؟
اکثریت مبتلایان به سنگ مثانه را مردان به ویژه مردان سالمند دچار مشکلات پروستات تشکیل می‎دهند. مردان در سال‌های 80 زندگی خود در مقایسه با مردان جوان‎تر در ریسک بالاتری قرار دارند. به هر حال، مردان ساکن کشورهای صنعتی حتی در سال‎های 30 زندگی ممکن است به سنگ مثانه مبتلاء شوند. مردم ساکن این مناطق بیشتر محتمل است که دارای رژیم غذایی پر از چربی و قند باشند.
کودکانی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‎کنند نیز در برابر سنگ مثانه آسیب‌پذیر هستند. این کودکان اغلب به آب کافی برای سیراب کردن بدن دسترسی ندارند و از فقر غذایی رنج می‎برند.

چه چیزی سبب سنگ مثانه می‎شود؟
شکل‌گیری سنگ مثانه می‎تواند یک علامت ثانویه یک مشکل زیربنایی در دستگاه ادراری باشد. اختلالاتی که می‎توانند باعث تقویت بروز سنگ مثانه شوند عبارتند از:

عفونت
باکتری‌ها و دیگر ارگانیسم‌ها می‎توانند سبب ایجاد عفونت‌ها یا التهاب مثانه شوند. عفونت‌های دستگاه ادراری یک علت شایع سنگ مثانه محسوب می‎شوند.
اگرچه مردان بیش از زنان دچار سنگ مثانه می‎شوند، میزان عفونت مثانه در زنان بیش از مردان است. مجرای ادرار در زنان کوتاه‌تر است بنابراین باکتری‎ها برای ورود به مثانه راه کمتری پیش رو دارند.

مجرای ادرار آسیب دیده
مجرای ادرار ممکن است بر اثر ناخوشی، بیماری یا تروما آسیب ببیند. مجرای ادرار امکان دارد که به علت عفونت و انسداد جریان ادرار موجود در بدن باریک شود.

بزرگ شدن غده پروستات
غده پروستات مجرای ادرار را احاطه کرده است. مجرای ادرار لوله باریکی است که ادرار را از مثانه به خارج بدن انتقال می‎دهد. وقتی غده پروستات بزرگ می‎شود، این وضعیت می‎تواند باعث فشار آمدن بر مجرای ادرار شده و در جریان ادرار اختلال ایجاد کند.

مثانه نوروژنیک
مثانه نوروژنیک اختلالی است که در عصب‌های انتقال دهنده پیام از مغز به عضلات مثانه مشکل ایجاد می‎کند. آسیب دیدن یا جراحت این عصب‎ها ممکن است باعث ممانعت مغز از رساندن پیام مغز به عضلات مثانه برای انقباض و انبساط در راستای ادرار کردن شود. این می‎تواند سبب باقی ماندن ادرار در مثانه و تشکیل سنگ مثانه گردد.

مثانه ضعیف
دیواره مثانه ممکن است در برخی قسمت‎ها ضعیف شده و در آن کیسه‎هایی تشکیل شود که به سمت بیرون توده می‎شوند. ادرار ممکن است در این کیسه‎ها جمع و ذخیره شود.

سنگ کلیه
امکان ایجاد سنگ‎های کوچک در کلیه‎ها و در ادامه حرکت آنها به داخل حالب‎ها وجود دارد. حالب‎ها دو لوله باریک هستند که ادرار را از کلیه‎ها به مثانه انتقال می‎دهند. این وضعیت می‎تواند به بروز مشکلات مثانه منجر شود.
اگرچه سنگ‎های کلیه از نظر شکل‎گیری متفاوتند این امکان وجود دارد که آنها وقتی به مثانه می‎رسند به سنگ مثانه تبدیل شوند.
این احتمال هست که سنگ‎ کلیه کوچک بدون ایجاد درد به همراه ادرار خارج شوند اما برخی از آنها ممکن است آنقدر بزرگ باشند که امکان دفع آنها توسط ادرار وجود نداشته باشد و به ناچار باید توسط پزشک از بدن خارج گردند.

سنگ مثانه چگونه تشخیص داده می‎شود؟
اگر کسی دچار مشکلاتی در ادرار کردن بوده یا به هر یک از علایم مرتبط به سنگ مثانه مبتلاء باشد، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک پیش از اقدام به استفاده از تست‎های تشخیصی یک معاینه بالینی انجام می‎دهد. اگر فرد مرد باشد، معاینه مورد اشاره شامل بررسی وضعیت پروستات نیز خواهد بود.
تست‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:

آنالیز ادرار
این تست برای بررسی ادرار جهت تشکیل کریستال‎ها، عفونت، و دیگر ناهنجاری‌ها استفاده می‎شود.

CT اسکن اسپایرال
این نوع CT اسکن برای بررسی عوارض در مثانه یا دیگر قسمت‎های بدن مورد استفاده قرار می‎گیرد. CT اسکن اسپایرال سریع‌تر و دقیق‎تر از CT اسکن متعارف است.

اولتراسوند (سونوگرافی)
اولتراسوند ناحیه لگن از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از داخل بدن استفاده می‎کند. این تصاویر به پزشک کمک می‎کنند تا وجود سنگ‎ها را در مثانه تشخیص دهد.

اشعه X و پایلوگرام داخل وریدی
اشعه X داخل مثانه و اغلب ناهنجاری‎های احتمالاً موجود در آن را نشان می‏دهد.
در طول پایلوگرام داخل وریدی، یک رنگ به درون وریدها تزریق می‎شود که از طریق جریان خون به مثانه می‎رسد. رنگ مزبور باعث برجسته شدن ساختارهای نامعمول شده و سپس تصاویر اشعه X از نتایج برجسته شده مورد اشاره تهیه می‎شود.
اشعه‌های X قادر به نشان دادن همه نوع سنگ در مثانه نیستند و به همین علت اکنون از این تست‎های تشخیصی اغلب در مورد مثانه استفاده نمی‎شود.

سنگ مثانه چگونه درمان می‎شود؟
اگر دکتر ابتلاء بیمار به سنگ مثانه را تشخیص دهد، ممکن است به سیستولیتولاپکسی اقدام کند. در این اقدام پزشکی، از انرژی لیزر یا امواج صوتی برای شکستن و خرد کردن سنگ‎های مثانه استفاده می‎شود.
در صورتی که سیستولیتولاپکسی قادر به خرد کردن سنگ‎های مورد بحث نباشد در این صورت برای خارج کردن این سنگ‎ها به عمل جراحی نیاز خواهد بود.

دورنما
دورنما در درمان سنگ مثانه مثبت است. پس از درمان مردم می‎توانند از طریق نوشیدن مقادیر فراوان آب (دستکم 8 لیوان در طول روز) از بروز مشکلات مثانه پیشگیری کنند. همچنین، مردم باید در صورت دچار شدن به عفونت‎های دستگاه ادراری یا دیگر اختلالات دستگاه مزبور تحت درمان کامل قرار گیرند./

Source:
Healthline
Bladder Stones: Pain, Symptoms, Treatments, and More
Medically reviewed by Suzanne Falck, MD
on March 20, 2018 —
Written by Brindles Lee Macon and Matthew Solan