• مایو کلینیک
• ترجمه هامیک رادیان
کاتاراکت (آب مروارید) کدر یا تار شدن عدسی‌های چشم است که به صورت طبیعی شفافند. برای مردم دچار آب مروارید، دیدن چیزها از پشت عدسی‌های تار کمی شبیه به تماشای بیرون از پشت پنجره‌ای است که شیشه آن را بخار یا مه پوشانده باشد. تاری دید ناشی از کاتاراکت می‌تواند باعث دشوارتر شدن مطالعه، رانندگی (به ویژه در شب) یا مشخصات ظاهری چهرۀ یک دوست شود.
در اغلب موارد کاتاراکت به تدریج شکل می‌گیرد و در اوایل ایجاد خود اختلالی در بینایی ایجاد نمی‌کند. اما به مرور زمان کاتاراکت در نهایت باعث ایجاد اختلال در بینایی فرد مبتلاء می‌شود.
در ابتدا استفاده از نور قوی‌تر و عینک می‌توانند به مدارای بیمار با کاتاراکت کمک کند. اما اگر اختلال بینایی با فعالیت‌های روزمره بیمار تداخل یابد، در این صورت شخص نیاز به انجام عمل جراحی کاتاراکت خواهد داشت. خوشبختانه عمل جراحی کاتاراکت عموماً عملی ایمن و مؤثر است.
[مطالب این مقاله:]
• علایم کاتاراکت
• علل کاتاراکت
• تشخیص کاتاراکت
• درمان کاتاراکت
علایم کاتاراکت
نشانه‌ها و علایم کاتاراکت عبارتند از:
• دید تار، کدر و مبهم
• افزایش مشکلات بینایی در شب
• حساسیت نسبت به نور و روشنایی شدید
• نیاز به نور بیشتر برای خواندن و انجام دیگر فعالیت‌ها
• دیدن "هاله" در اطراف منابع نور
• تغییرات مکرر نمره عینک یا لنزهای تماسی تجویزی
• رنگ باختگی یا زرد شدن رنگ‌ها
• بروز دوبینی در یک چشم
در ابتدا کدر شدن بینایی بر اثر کاتاراکت ممکن است فقط به بخش کوچکی از عدسی‌های چشم لطمه بزند و فرد ممکن است متوجه کاهش دید چشم خود نشود. همچنان که کاتاراکت گسترش پیدا می‌کند، باعث کدر شدن بیشتر عدسی چشم شده و در عبور نور از این عدسی‌ها اختلال ایجاد می‌کند. این وضعیت می‌تواند به ملموس‌تر شدن علایم بیماری منجر گردد.
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورت بروز هر گونه تغییر ملموس در بینایی مردم باید به پزشک مراجعه کنند. اگر کسی دچار تغییرات ناگهانی در میزان بینایی مثل دوبینی یا فلاش زدن نورها، درد ناگهانی چشم، یا سردرد ناگهانی شده باشد باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند.
علل کاتاراکت
اغلب موارد کاتاراکت در زمان پیر شدن مردم یا تغییرات ناشی از جراحت بافت تشکیل دهنده عدسی چشم رخ می‌دهد.
برخی اختلالات ژنتیکی ارثی که باعث بروز مشکلات سلامت دیگری می‌شوند می‌توانند خطر بروز کاتاراکت را افزایش دهند. کاتاراکت در عین حال ممکن است بر اثر سایر اختلالات چشم، جراحی قبلی بر روی چشم یا بیماری‌هایی مانند دیابت ایجاد شود. استفاده درازمدت از داروهای استروئیدی نیز می‌تواند به عنوان علت ایجاد آب مروارید مطرح باشد.
کاتاراکت چگونه شکل می‌گیرد
عدسی‌های چشم که کاتاراکت در آنها ایجاد می‌شود در پشت قسمت رنگی چشم یا عنبیه قرار دارند. این عدسی‌ها نوری را که وارد چشم می‌شود متمرکز کرده تصاویری شفاف و دقیق بر روی قرنیه ایجاد می‌کنند که غشایی حساس به نور در چشم است که عملکردی مشابه نوار فیلم در دوربین دارد.
وقتی مردم پا به سن می‌گذارند عدسی‌های مزبــور مقداری از انعطاف‌پذیری و شفافیت خود را از دست می‌دهند و ضخیم‌تر می‌شوند. اختلالات مرتبط به افزایش سن و دیگر اختلالات پزشکی باعث می‌شوند تا بافت عدسی‌های مزبور به همدیگر پیوسته به حالت توده درآیند و نواحی کوچک محدودۀ عدسی‌ها را تار یا کدر سازند.
همچنان که کاتاراکت پیشرفت می‌کند کدری مورد بحث متراکم‌تر شده و بخش بزرگ‌تری از عدسی‌ها را درگیر می‌کند. کاتاراکت باعث انکسار و انسداد نوری می‌شود که از عدسی‌های چشم‌ها می‌گذرد و در نتیجه مانع از رسیدن تصاویر شفاف و دقیق به قرنیه می‌شود. در نتیجۀ این روند بینایی فرد دچار کاتاراکت تار می‌شود.
کاتاراکت‌ها به طور معمول هر دو چشم را درگیر می‌کنند اما این اتفاق همیشه رخ نمی‌دهد. کاتاراکت ممکن است در یک چشم بیش از دیگری تشدید شود که این موضوع سبب ایجاد تفاوت در میزان بینایی دو چشم خواهد شد.
انواع کاتاراکت
کاتاراکت شامل موارد زیر است:
• کاتاراکت‌های آسیب زننده به مرکز عدسی‌های چشم (کاتاراکت هسته‌ای). کاتاراکت هسته‌ای یا کانونی ممکن است در ابتدا سبب نزدیک‌بینی بیشتری شده یا حتی در بینایی مربوط به خواندن فرد بهبود موقتی ایجاد کند. اما با گذشت زمان عدسی‌ها به تدریج زمخت‌تر و زردنما شده و به تاری بیشتر دید منجر می‌شوند.
از آنجا که آب مروارید پیشرفتی تدریجی دارد، عدسی‌ها ممکن است حتی به رنگ قهوه‌ای درآیند. زرد یا قهوه‌ای رنگ شدن پیشرفته عدسی‌ها می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در تشخیص تاریک و روشن رنگ‌ها ایجاد کند.
• کاتاراکت آسیب زننده به حاشیۀ عدسی‌ها (کاتاراکت‌های کورتیکال). کاتاراکت کورتیکال به صورت نوعی کدری قلمی شکل سفید رنگ یا رگه‌هایی در حاشیه خارجی قشر لنزها آغاز می‌شود. همچنان که کاتاراکت به پیشرفت کُند خود ادامه می‌دهد رگه‌های مزبور به سمت مرکز گسترش پیدا کرده و در عبور نور از مرکز عدسی‌ها اختلال ایجاد می‌کنند.
• کاتاراکت‌هایی که به بخش پشتی عدسی‌ها آسیب می‌زنند (کاتاراکت‌های تحت کپسولی خلفی). این نوع کاتاراکت به صورت یک ناحیۀ مات آغاز می‌شود که به طور معمول نزدیک پشت عدسی‌های چشم و درست در مسیر نور ایجاد می‌شوند. کاتاراکت کپسولی خلفی اغلب در بینایی لازم برای مطالعه اختلال ایجاد کرده و میزان بینایی را در روشنی نور کاهش داده و باعث ایجاد تلألو یا هاله در اطراف نورهای شبانه می‌شود. کاتاراکت مورد بحث گرایشی به رشدی سریع‌تر از انواع دیگر کاتاراکت از خود نشان می‌دهد.
• کاتاراکت مادرزادی. برخی از مردم با بیماری کاتاراکت متولد شده یا در دوران کودکی به آن دچار می‌شوند. این نوع کاتاراکت می‌تواند ژنتیکی بوده یا نتیجۀ ابتلاء به نوعی تروما یا عفونت در دوران جنینی باشد.
کاتاراکت در عین حال ممکن است به علت برخی اختلالات مثل دیستروفی میوتونیک، گالاکتوزمومی، نوروفیبروماتوزیس نوع 2 یا سرخک رخ دهد. کاتاراکت‌های مادرزادی همیشۀ اوقات باعث لطمه دیدن بینایی نمی‌شوند اما اگر سبب بروز اختلالات بینایی گردند در فاصلۀ اندکی از تشخیص به طور معمول با عمل جراحی برطرف می‌شوند.
در همین زمینه بیشتر بخوانیم:
گلوکوما (گلوکوم) یا آب سیاه
ریسک فاکتورهای کاتاراکت
عواملی که باعث افزایش ریسک ابتلاء به کاتاراکت می‌شوند عبارتند از:
• افزایش سن
• دیابت
• قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور آفتاب
• مصرف دخانیات
• چاقی
• بالا بودن فشار خون (هیپرتانسیون)
• جراحت یا التهاب قبلی چشم
• سابقۀ جراحی چشم
• مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکوستروئیدی
• نوشیدن مقادیر زیاد مشروب الکلی
پیشگیری از کاتاراکت
هیچ مطالعه‌ای با نتایج اثبات شده در مورد راه‌های پیشگیری از بروز کاتاراکت یا کُند کردن روند پیشرفت آن وجود ندارد. اما پزشکان معتقدند راهکارهای فهرست زیر در این راستا کمک کننده هستند:
• داشتن معاینات منظم چشم. معاینه‌های منظم چشم می‌تواند به تشخیص کاتاراکت و مشکلات مختلف چشم در مراحل اولیه کمک کنند.
• ترک مصرف دخانیات. ترک مصرف دخانیات در پیشگیری از ابتلاء به کاتاراکت مفید است. مردم برای ترک دخانیات باید با پزشک مشورت کنند. داروهای مختلف، مشاوره و دیگر رویکردها در این مورد در دسترس است.
• مدیریت دیگر اختلالات پزشکی. اگر کسی دچار دیابت یا دیگر بیماری‌هایی است که ریسک ابتلاء به کاتاراکت را افزایش می‌دهند باید برنامۀ درمانی خود را در مورد آن بیماریها پیگیری کند.
• تغذیۀ سالم غنی از میوه و سبزیجات. افزودن طیفی از میوه‌ها و سبزیجات رنگی به رژیم غذایی بدن را از نظر ویتامین‌ها و مواد مغذی تأمین می‌کند. میوه‌ها و سبزیجات دارای مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدان هستند که به حفظ سلامت چشم کمک می‌کنند.
مطالعات این نکته را اثبات نکردهاند که آنتی‌اکسیدها به شکل قرص می‌توانند مانع از بروز کاتاراکت شوند. اما یک مطالعه در مقیاس کلان اخیراً نشان داده است که رژیم غذایی سرشار از ویتامین و مواد معدنی با کاهش ریسک ابتلاء به کاتاراکت همراه است.
• استفاده از عینک آفتابی. نور ماوراء بنفش آفتاب می‌تواند باعث تقویت احتمال بروز کاتاراکت شود. مردم در هنگام حضور در فضای بیرون و زیر نور آفتاب باید از عینک آفتابی بلوک کنندۀ اشعه ماوراء بنفش B یا UVB استفاده کنند.
• کاهش میزان مصرف مشروب الکلی. مصرف زیاد مشروب الکلی می‌تواند خطر ابتلاء به کاتاراکت را افزایش دهد.
تشخیص کاتاراکت
برای تعیین علت ابتلاء به کاتاراکت پزشک به گرفتن شرح حال پزشکی و علایم اقدام کرده و معاینۀ بالینی انجام می‌دهد. پزشک ممکن است برای تشخیص این بیماریها از چند تست شامل موارد زیر استفاده کند:
• تست دقت بینایی. این تست از یک نمودار چشم برای اندازه‌گیری میزان توانایی خواندن یک سری حروف استفاده می‌کند. معاینه در شرایطی انجام می‌شود که برای تست از یک چشم استفاده شده و چشم دیگر پوشانیده می‌شود. با استفاده از نمودار یا دستگاه مرور با حروف کوچک‌تر شونده پزشک می‌تواند تعیین کند که آیا بینایی فرد در حد 20/20 است یا بینایی فرد دچار اختلالاتی است.
• معاینه اسیلت - لامپ. اسلیت - لامپ به چشم‌پزشک امکان می‌دهد تا ساختارهای جلو چشم را زیر جریان مغناطیسی بررسی کند. میکروسکپ مورد استفاده اسلیت - لامپ نامیده می‌شود زیرا از یک خط نوری شدید برای تحریک قرنیه، عنبیه، عدسی‌های چشم و فضای بین عنبیه و قرنیه استفاده می‌کند. اسلیت این امکان را ایجاد می‌کند که پزشک ساختارهای مزبور را در زوایای کوچک آنها مورد بررسی قرار دهد و در نتیجه کشف هر گونه ناهنجاری کوچکی را نیز ممکن می‌سازد.
• معاینه شبکیه. برای آماده شدن جهت معاینه شبکیه دکتر از قطره‌های چشمی برای اتساع مردمک‌های چشم استفاده می‌کند. این کار باعـــث می‌شود تا معاینۀ شبکیه آسان‌تر شود. استفاده از اسیلیت لامپ یا دستگاه مخصوصی به نام افتالموسکپ به پزشک امکان می‌دهد تا عدسی‌های چشم را در جستجوی نشانه‌های کاتاراکت بررسی کند.
درمان کاتاراکت
وقتی عینک‌های تجویز شده نتوانند به شفافیت بینایی فرد منجر شوند، تنها راه مؤثر برای درمان کاتاراکت عمل جراحی خواهد بود.
چه هنگامی باید عمل جراحی کاتاراکت را در نظر قرار دهیم
بیماران باید در مورد مناسب بودن یا نبودن عمل جراحی با پزشک مشورت کنند. بیشتر چشم‌پزشکان عمل جراحی کاتاراکت را هنگامی در دستور کار قرار می‌دهند که کاتاراکت باعث لطمه دیدن کیفیت زندگی بیمار شده یا در توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزمره نرمال مثل خواندن متون یا رانندگی در شب اختلال ایجاد کرده باشد.
تعیین زمان مناسب برای عمل جراحی کاتاراکت تصمیمی است که با مشارکت پزشک و بیمار اتخاذ می‌شود. در مورد اغلب مردم هیچ عجله‌ای برای برداشتن کاتاراکت نیست زیرا در اغلب موارد کاتاراکت‌ها لطمه‌ای به چشم نمی‌زنند. اما کاتاراکت‌ها در مردم دچار دیابت سریع‌تر رو به وخامت می‌گذارند.
به تأخیر انداختن عمل جراحی عموماً بر میزان بهبود بینایی تأثیر نمی‌گذارد و همین موضوع در مورد تأخیر انجام عمل کاتاراکت مصداق دارد. مردم باید برای تعیین فواید و مضرات عمل جراحی کاتاراکت زمان کافی را برای مشوزت با پزشک در نظر بگیرند.
اگر فردی تصمیم بگیرد که در حال حاضر عمل جراحی کاتاراکت انجام ندهد، چشم‌پزشک انجام معاینات دوره‌ای چشم را برای بررسی میزان پیشرفت کاتاراکت توصیه خواهد کرد. فواصل زمانی مراجعه به پزشک در این مورد به وضعیت شخص بستگی دارد.
عمل جراحی کاتاراکت
عمل جراحی کاتاراکت شامل برداشتن عدسی‌های کدر شده چشم و جایگزینی آنها با لنزهای مصنوعی است. عدسی‌های مصنوعی موسوم به لنزهای اینترااکولار در همان محل لنزهای طبیعی چشم قرار می‌گیرند. این لنزهای مصنوعی پس از جایگذاری به بخشی دایمی از چشم فرد تبدیل می‌شوند.
در مورد برخی از مردم، وجود دیگر مشکلات چشم مانع از استفاده از لنزهای مصنوعی می‌شود. در این موارد وقتی کاتاراکت پس از عمل جراحی برداشته می‌شود بینایی با استفاده از عینک یا لنزهای تماسی اصلاح می‌گردد.
جراحی کاتاراکت معمولاً بر مبنای تنظیمات عمل جراحی سرپایی انجام می‌شود که بدین معنی است که بیمار نیازی ندارد تا پس از پایان عمل در بیمارستان بستری باشد. در طول عمل جراحی کاتاراکت جراح از بی‌حسی موضعی برای بی‌حس کردن ناحیۀ اطراف چشم استفاده می‌کند اما بیمار معمولاً در طول عمل بیدار خواهد بود.
جراحت کاتاراکت عموماً عملی ایمن است اما در عین حال ریسک عفونت و خونریزی نیز در آن مطرح خواهد بود. عمل جراحی کاتاراکت خطر انفصال شبکیه‌ای را افزایش می‌دهد.
پس از پایان عمل فرد تا چند روزی دچار برخی ناراحتی‌ها خواهد بود. التیام پس از عمل به طور معمول به حدود 8 هفته زمان نیاز دارد.
اگر کسی نیاز به عمل کاتاراکت برای هر دو چشم خود داشته باشد، پزشک زمان‌بندی عمل جراحی را به گونه‌ای انجام می‌دهد که عمل جراحی چشم دوم پس از التیام چشم نخست انجام گیرد.
سبک زندگی و مداوای خانگی
برای مقابله با علایم کاتاراکت تا زمان تصمیم‌گیری و آماده شدن برای انجام عمل جراحی کاتاراکت مردم می‌توانند موارد زیر را در مد نظر قرار دهند:
• از این موضوع اطمینان حاصل کنید که نمره عینک یا لنزهای تماسی تجویز شده برای شما دقیق هستند
• در صورت نیاز به وسایل کمکی برای مطالعه از ذره‌بین استفاده کنید
• میزان نور موجود در فضای خانه را افزایش دهید
• وقتی در اوقات روز از خانه خارج می‌شوید، از عینک آفتابی و کلاه برای کاهش میزان تشعشع ورودی به چشم استفاده کنید
• میزان رانندگی در تاریکی شب را کاهش دهید
موازین مربوط به مراقبت شخصی تا مدتی می‌توانند کارآیی داشته باشند اما وقتی کاتاراکت پیشرفت کرده باشد میزان تخریب بینایی افزایش خواهد یافت. وقتی میزان کاهش بینایی به حدی می‌رسد که باعث اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی می‌شود، فرد باید انجام عمل جراحی کاتاراکت را در دستور کار قرار دهد./
نظرات (0)