شکم هورمونی چیست و چرا ایجاد می‌شود؟

در این مقاله:
• هورمون‌های تیروئید
• کورتیزول
• لپتین
• علل شکم هورمونی در مردان
• علل شکم هورمونی در زنان
• چگونه چربی شکم را کاهش دهیم
• خلاصه

طیفی از اختلالات می‌توانند باعث ایجاد عدم تعادل هورمونی شوند. این اختلال می‌تواند به شکم هورمونی منجر گردد، که افزایش وزن در ناحیه اطراف معده است.
گاهی از اوقات چربی اضافی اطراف شکم ناشی از هورمون است. هورمون‌ها به تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن شامل متابولیسم، استرس، گرسنگی و میل جنسی کمک می‌کنند. اگر کسی در مورد برخی هورمون‌ها دچار کمبود باشد این می‌تواند به افزایش وزن در ناحیه شکم منجر شود که زیر عنوان شکم هورمونی شناخته می‌شود.

هورمون‌های تیروئید
تیروئید هورمون‌هایی ترشح می‌کند که به کنترل متابولیسم کمک می‌کنند که راه مصرف انرژی توسط بدن است. در نتیجه هورمون‌های مورد اشاره بر هر ارگانی در بدن تأثیر می‌گذارند.
هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید اختلالی است که زمانی بروز می‌کند که غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی را به میزان کافی تولید نمی‌کند. وقتی چنین اتفاقی رخ می‌دهد بسیاری از عملکردهای بدن دچار افت می‌شوند.
بر مبنای اعلام "انستیتو ملی بیماری‌های دیابت و گوارش و کلیه" (NIDDK)، یک علامت شایع کم‌کاری تیروئید افزایش وزن است که اغلب در ناحیه شکم خود را نشان می‌دهد.
"انجمن تیروئید آمریکا" می‌گوید که افزایش وزن ضرورتاً به علت انباشت چربی نیست بلکه ممکن است نتیجه انباشت نمک و آب باشد.

درمان
پزشک می‌تواند برای کم‌کاری تیروئید لووتیروکسین تجویز کند، دارویی که عملکرد هورمون‌های تیروئیدی طبیعی را تقلید می‌کند.
شخص می‌تواند از دست رفتن کمتر از 10 درصد وزن بدن خود را انتظار داشته باشد زیرا بیشتر افزایش وزن همراه هیپوتیروئیدیسم انباشت نمک و آب است.
به هر حال، وقتی سطح تیروئید شخص در محدوده متعارف باشد توانایی وی در وزن‌گیری و کاهش وزن مشابه زمانی است که دچار هیپوتیروئیدیسم نیست.

کورتیزول
کورتیزول به بدن و ذهن در مدیریت استرس کمک کرده و نقشی کلیدی در پاسخ بجنگ-یا-دررو ایفاء می‌کند. وقتی کسی دچار احساس نگرانی یا استرس می‌شود بدن اغلب وارد حالت بقاء می‌گردد.
وقتی چنین اتفاقی رخ می‌دهد، غدد ادرنال کورتیزول بیشتری تولید می‌کنند که محرک ذخیره چربی بیشتر توسط بدن می‌گردد. بدن اغلب این چربی را در ناحیه شکم، قفسه سینه و صورت توزیع می‌کند.
به هر حال بر مبنای NIDDK اگر بدن به تولید کورتیزول در مقادیر بالا در مدت زمانی طولانی ادامه دهد این می‌تواند به اختلالات شدید مثل سندرم کوشینگ، اختلالات قلب، فشار خون بالا و کلسترول بالا منجر شود.
سندرم کوشینگ می‌تواند مشکلی بسیار جدی باشد و شامل علایم زیر است:
• ایجاد گوژ یا کوهان چربی بین شانه‌های شخص
• افزایش چربی در اطراف پایه گردن
• لاغری دست و پا
• به سهولت کبود شدن
• ضعف عضلات
• بروز علایم کشیدگی بنفش رنگ در امتداد شکم، مفصل ران، زیر بازوها، و پستان‌ها
برخی داروها به ویژه گلوکوکورتیکوئیدها ممکن است باعث ایجاد این بیماری شوند. تومورهای هیپوفیز نیز می‌توانند سندرم کوشینگ ایجاد کنند.

درمان
درمان سندرم کوشینگ به علت آن بستگی دارد. اگر کسی دچار این بیماری باشد درمان ممکن است شامل تغییرات دارویی یا عمل جراحی برای خارج کردن تومور شود. به هر حال، اگر میزان کورتیزول بر اثر استرس افزایش یابد، شخص می‌تواند برخی روش‌های طبیعی را برای کاهش آن امتحان کند.

لپتین
سلول‌های چربی هورمونی به نام لپتین ترشح می‌کنند. لپتین سلول‌های عصبی در مغز و مشخصاً هیپوتالاموس را هدف قرارد داده محرک احساس پر بودن یا سیری می‌شود.
بر مبنای یک مطالعه قدیمی سطح لپتین در بدن با مقدار چربی ذخیره شده توسط بدن پیوستگی دارد. بالاتر رفتن میزان لپتین به مغز می‌گوید که شخص به اندازه کافی چربی ذخیره کرده است و این محرک احساس سیری پس از غذا خوردن می‌شود.
افراد دچار اضافه وزن گرایشی به داشتن مقدار زیادی چربی بدن در سلول‌ها و مقادیر بالای لپتین دارند. از لحاظ نظری، مغز باید بداند که بدن به مقدار کافی چربی ذخیره کرده است.
به هر حال اگر پیام‌رسانی بین لپتین و مغز مختل گردد امکان بروز مقاومت به لپتین وجود دارد.
پزشکان به طور کامل علل ایجاد مقاومت لپتین را نمی‌دانند، اگرچه جهش‌های ژنتیکی و تغییرات شیمی مغز ممکن است در این مورد نقش داشته باشند.

درمان
برخی تحقیقات عنوان می‌کنند که التهاب ممکن است باعث ایجاد مقاومت لپتین شود.
به همین دلیل، پزشکان مداخلات مربوط به سبک زندگی مثل ورزش یا خوردن غذاهای ضد التهابی را برای کاهش التهاب توصیه می‌کنند.
در هر حال، تحقیق بر روی مقاومت لپتین نسبتاً جدید است، بنابراین هیچ گونه درمان اختصاصی برای رفع این علامت اطمینان قطعی ایجاد نمی‌کند.

علل شکم هورمونی در مردان
برخی علل شکم هورمونی در مردان موارد زیر را شامل می‌شود:

پایین بودن میزان تستوسترون
اگرچه زنان نیز تستوسترون تولید می‌کنند این هورمون مهم‌ترین هورمون جنسی مردانه محسوب می‌شود. تستوسترون هورمونی است که به تعیین صفات معمول مردانه مثل موی بدن و صورت کمک می‌کند.
تستوسترون همچنین باعث تقویت رشد عضله در هر دو جنس می‌شود. بر مبنای اعلام "بنیاد مراقبت ارولوژی" تستوسترون هورمونی است که با افزایش سن مردان تولید آن با افت مواجه می‌شود. این کمبود می‌تواند به ضعف رشد عضلات و افزایش وزن منجر گردد.
یک مطالعه به این نتیجه رسیده است که 30 درصد مردان دچار چاقی با کمبود میزان تستوسترون مواجه هستند.
کمبود تستوسترون ممکن است بر اثر برخی بیماری‌ها مثل سندرم نونان بروز کند. این کمبود در عین حال ممکن است بر اثر آسیب‌دیدگی یا برداشتن بیضه‌ها ایجاد شود.
علل دیگر عفونت، بیماری خودایمنی، شیمی درمانی، و بیماری غده هیپوفیز را شامل می‌شود.
در کنار افزایش وزن، کمبود تستوسترون می‌تواند علایم زیر را ایجاد کند:
• اختلال نعوظ
• ریزش موی بدن
• خستگی مفرط
• افسردگی
• کاهش میل جنسی
• از دست دادن توده عضلانی

درمان
پزشک ممکن است مکمل‌های هورمونی تجویز یا تغییرات سبک زندگی مثل ورزش بیشتر و رژیم غذایی کم‌کالری توصیه کند.

سطح استروژن
سه نوع استروژن در بدن وجود دارد:
• استرادیول
• استریول
• استرون
بر مبنای یک مقاله مربوط به سال 2016، در مردان، استرادیول برای تنظیم شهوت جنسی، تولید اسپرم، و اختلال نعوظ حیاتی است.
پایین بودن میزان استروژن می‌تواند باعث کاهش میل جنسی و چربی اضافی در اطراف شکم شود.
به هر حال، بر مبنای یک مقاله متعلق به سال 2018، میزان بالای استروژن می‌توانند باعث افزایش وزن در مردان زیر سنین 60 شود.

درمان
پزشک ممکن است تغییرات غذایی و سبک زندگی را در کنار دارو توصیه کند.

علل شکم هورمونی در زنان
موارد زیر علل شکم هورمونی در زنان محسوب می‌شوند:

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
بر مبنای اعلام "اداره بهداشت زنان"، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شایع است و تقریباً از هر 10 زن در سنین بچه‌آوری یک نفر دچار آن هستند.

بر مبنای اعلام اداره بهداشت زنان، زنان دچار PCOS ممکن است با بالا بودن میزان اندروژن‌ها یا هورمون‌های مردانه و میزان بالای انسولین مواجه باشند هورمونی که بر چگونگی تبدیل غذا به انرژی تأثیر می‌گذارد.
در نتیجه شخص ممکن است با افزایش وزن مشخصاً در ناحیه شکم مواجه شود.
دیگر علایم PCOS عبارتند از:
• بی‌نظمی چرخه عادت ماهانه
• آکنه
• نازک شدن مو
• تیرگی رنگ پوست
• برچسب‌های پوستی

درمان
روش‌های کنترل بارداری هورمونی ممکن است در درمان PCOS در زنانی که نمی‌خواهند باردار شوند کمک کنند.
داروهایی مثل متفورمین ممکن است باعث فروکش مقاومت انسولین شوند.
تغییرات رژیم غذایی به ویژه حذف غذاهای مسبب خیزش قند خون نیز می‌توانند مفید باشند.

یائسگی
وقتی زنی وارد دوره یائسگی می‌شود سطح استروژن در بدن او افت می‌کند.
بر مبنای یک مرور مقالات در سال 2014، کاهش میزان استروژن می‌تواند باعث افزایش چربی شکمی در زنان یائسه گردد.

درمان
یک آنالیز در سال 2018 پیشنهاد می‌دهد که درمان جایگزینی هورمون ممکن است در کاهش چربی شکم مفید باشد.
شخص در عین حال می‌تواند منظماً ورزش کرده و از یک رژیم غذایی سالم پیروی نماید.

احتباس مایع مرتبط به پریود
برخی زنان در دوره پریود دچار حبس مایع می‌شوند. این وضعیت می‌تواند باعث نفخ به ویژه در معده و افزایش وزن موقتی گردد.
یک مطالعه قدیمی‌تر بر روی 765 چرخه عادت ماهانه در 62 زن پی برده است که این زنان خبر از بیشترین میزان حبس مایع در نخستین روز پریود خود می‌دادند و میزان احتباس مایع به شکل مداوم در روزهای پس از آن کاهش یافته است.
محققان به وجود پیوستگی میان احتباس مایع و سطوح هورمون نرسیده‌اند، که این عنوانگر آن است که چیز دیگری باید توضیح دهنده این پدیده باشد.

درمان
شخص می‌تواند تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی را برای کمک به کاهش احتباس مایع و نفخ در طول عادت ماهیانه دنبال کند.

چگونه چربی شکم را کاهش دهیم
کاهش چربی شکم مستلزم برطرف کردن علت زمینه‌ای است.
تلفیق غذا و ورزش می‌تواند در مورد علایم مفید باشد.
شخص می‌تواند برای سوزاندن چربی ورزش‌هایی مثل دو، پیاده‌روی و دیگر فعالیت‌های ایروبیک را در دستور کار قرار دهد. کاهش میزان کالری دریافتی نیز می‌تواند مفید باشد.

خلاصه
مردم ممکن است بر اثر کمبودها و عدم تعادل‌های هورمونی دچار افزایش وزن در محدوده شکم شوند.
کمبودهای هورمونی ممکن است نیاز به درمان داشته باشند بنابراین ایده خوبی خواهد بود که شخص برای تشخیص به دکتر مراجعه کند.
درمان ممکن است شامل درمان جایگزینی هورمون، دارودرمانی یا تغییرات سبک زندگی مثل ورزش و رژیم غذایی باشد./

شکم هورمونی چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
دکتر سیریشا یلایی، زاون ویلینز
ترجمه محمدقاسم رافعی

Source:
Medical News Today
What causes a hormonal belly?
Medically reviewed by Dr. Sirisha Yellayi, DO —
Written by Zawn Villines
On September 28, 2020