خارش شکم یا معده: علل، درمان و پیشگیری

در این مقاله:
• علل خارش شکم (معده)
• درمان خارش شکم
• تشخیص خارش شکم
• پیشگیری از خارش شکم
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
• دورنما

خارش احساس نامطبوعی است. اگر پوست ناحیه معده (شکم) دچار خارش شود علت ممکن است طیفی از موارد باشد.
خارش معده (شکم) اغلب بر اثر مشکلی کوچک مثل خشکی پوست یا گزش حشره ایجاد می‌شود. اما اگر خارش ادامه یابد با علایم دیگر همراه باشد آن را می‌توان نشانه‌ای از مشکلی جدی‌تر تلقی کرد.

چه چیز باعث خارش شکم می‌شود؟
علل خارش معده را می‌توان به شش گروه تقسیم‌بندی کرد:
• اختلالات پوست
• بارداری
• یائسگی
• گزش حشرات
• واکنش به دارو
• اختلالات دیگر

اختلالات پوست
یکی از شایع‌ترین علل خارش خشکی پوست است. هوای سرد، دوش آب داغ، و مواد شوینده قوی همگی می‌توانند به خشکی پوست منجر گردند.
برخی افراد بیش از دیگران مستعد دچار شدن به خشکی پوست هستند. احتمال ایجاد خارش بر روی دست و پا بیشتر است اما خارش می‌تواند شکم را نیز درگیر کند.

اگزما
اگزما بیماری پوستی شایعی است که به خشکی پوست، ورقه ورقه شدن آن و خارش پوست منجر می‌شود. کسی به طور دقیق علت ایجاد اگزما را نمی‌داند، اما احتمالاً ترکیبی از ژنتیک و محرک‌ها در این مورد دخالت دارند. اگزما معمولاً دست‌ها، پاها و سر را درگیر می‌کند اما در عین حال می‌تواند شکم را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

درماتیت تماسی
درماتیت تماسی نوع خاصی از اگزما است که می‌تواند باعث خارش گردد. درماتیت تماسی ممکن است بر اثر تماس با یک ماده محرک مثل پیچک سمی، بلوط سمی، برخی مواد شیمیایی در محیط خانواده یا مواد دیگری مثل لوسیو‌ن‌ها، صابون‌ها یا مواد شوینده ایجاد گردد. این اختلال همچنین ممکن است بر اثر یک واکنش آلرژیک مثل آلرژی به لاتکس یا پشم حیوانات خانگی رخ دهد.

عفونت‌های پوستی
انواع عفونت پوست ممکن است در زمان تماس با باکتری‌ها، قارچ، ویروس‌ها و پارازیت‌ها (انگل) ایجاد گردد.
این مشکلات ممکن است روی شکم شروع شده یا احتمالاً بر اثر تماس با آن از قسمت دیگری از بدن انتقال که دچار عفونت شده است انتقال یابند. عفونت‌هایی که عموماً شکم را درگیر می‌کنند کرم حلقوی و عفونت مخمری را شامل می‌شوند.
در کنار خارش، مشکلات پوست می‌توانند سبب علایم دیگری مثل موارد زیر شوند:
• حس سوزش یا نیش خوردگی
• لایه برداشتن یا ورقه شدن پوست
• ترک‌ پوست که امکان خونریزی آنها وجود دارد
• سرخی پوست
• راش، کهیر، یا تاول پر از مایع

بارداری
اگر شما باردار باشید خود را در حال خاراندن شکم در حال بزرگ شدن خود خواهید دید. این خارش ممکن است از موارد زیر ناشی گردد:
• تغییرات در سطوح هورمون که ممکن است باعث خشکی پوست گردند
• کش آمدن پوست بر اثر اتساع شکم به ویژه در اطراف علایم کشیدگی
• پاپول‌های یوریتیکاریال پروریتیک و پلاک‌های بارداری (PUPPP) که اغلب راش بارداری یا اریتمای بارداری نامیده می‌شوند

کلستاز اینتراهپاتیک بارداری (ICP)
در موارد نادر خارش در زمان بارداری می‌تواند یک نشانه از اختلالی در کبد به نام ICP باشد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که صفرا که یک ماده گوارشی است نمی‌تواند به شکل نرمال به خارج از کبد جریان یابد.
این اختلال معمولاً در اواخر بارداری رخ می‌دهد و سبب خارشی شدید می‌شود که بر کف دست و پا نیز تأثیر می‌گذارد.
دیگر نشانه‌ها و علایم شامل موارد زیرند:
• تیره شدن ادرار
• مدفوع دارای رنگ روشن
• یرقان
• کاهش اشتها
• تهوع
اگر کسی مشکوک به ابتلاء به ICP باشد باید با پزشک تماس بگیرد. این اختلال نیاز به درمان فوری دارد.

یائسگی
یائسگی بخشی طبیعی از روند سالخوردگی است که در آن زنان دچار قطع پریود شده و تخمدان‌های آنان تولید استروژن را توقف می‌کند. بر مبنای اعلام "دپارتمان خدمات سلامت و انسان" سن متوسط آغاز یائسگی در ایالات متحد آمریکا 52 سال است.
اگر زنی در حال تجربه یائسگی باشد کاهش میزان استروژن در بدن می‌تواند به خشکی پوست بینجامد که این شامل پوست شکم می‌گردد که می‌تواند باعث خارش شود.

گزش حشره
اگر کسی دچار برآمدگی‌های خارش‌دار قرمز رنگ روی شکم گردد، ممکن است به گزش حشرات دچار شده باشد.
الزاماً شخص حشراتی را که او را می‌گزند نمی‌بیند. بسیاری از حشرات مثل حشرات شب‌گز در شب حمله می‌کنند.

واکنش به دارو
برخی اوقات دارو می‌تواند باعث واکنش آلرژیک شود. این واکنش می‌تواند شامل راش خارش‌آور سرخ‌رنگی باشد که ممکن است روی شکم ظاهر شود.
اگر کسی ظن به واکنش آلرژیک به دارو در مورد وی مطرح باشد باید به پزشک مراجعه کرده یا به اورژانس رجوع کند.

اختلالات دیگر
بعضی اوقات خارش شکم می‌تواند بر اثر یک اختلال دیگر ایجاد شود. برای مثال، آبله مرغان، هیپوتیروئیدیسم، و بعضی اشکال سرطان می‌توانند خارش ایجاد کنند.

آبله مرغان
آبله مرغان که معمولاً در کودکی بروز می‌کند، اختلالی مسری است که بر اثر ویروس واریسلا-زوستر ایجاد می‌شود. این بیماری باعث ایجاد راش خارش‌دار سرخ رنگی می‌شود که ممکن است ابتدا بر روی شکم خود را نشان دهد.
دیگر نشانه‌ها و علایم شایع آبله مرغان شامل موارد زیر است:
• تب
• خستگی مفرط
• کاهش اشتها
• سردرد

هیپوتیروئیدیسم
هیپوتیروئیدیسم در شرایط کم‌کار بودن تیروئید رخ می‌دهد. وقتی تیروئید به شکل درست کار می‌کند این غده هورمون‌هایی ترشح می‌کند که متابولیسم بدن را کنترل و به سالم نگه داشتن پوست کمک می‌کنند. وقتی تیروئید کم‌کار باشد مقدار کمی از هورمون‌های مورد اشاره را تولید می‌کند. این وضعیت می‌تواند به خشکی و خارش پوست منجر شود.
دیگر علایم هیپوتیروئیسم شامل موارد زیر است:
• خستگی مفرط
• احساس سرما
• افزایش وزن
• خشکی و نازک شدن مو
• شکنندگی ناخن
• کند شدن ضربان قلب
• دشواری تمرکز

سرطان
سرطان شامل گروه بزرگی از بیماری‌ها است که وقتی ایجاد می‌شود که سلول‌های غیر نرمال در بدن به شکلی غیر قابل کنترل تکثیر می‌شوند.
در موارد نادر برخی اشکال سرطان باعث خشکی پوست و ایجاد خارش می‌شوند. درمان سرطان نیز می‌تواند چنین وضعیتی ایجاد کند.

بیماری کبد
برخی اشکال بیماری کبد شامل سیروز می‌توانند خارش ایجاد کنند. پزشکان در مورد علت ایجاد این خارش مطمئن نیستند اما ممکن است علت آن ترکیبی از عوامل شامل وجود نمک‌های صفراوی، هیستامین و آنزیم‌های دیگر باشد.

شکم دچار خارش چگونه درمان می‌شود
پلن درمانی توصیه شده به علت خارش معده بستگی دارد.

اگزما
انواع آنتی‌هیستامین غیر نسخه‌ای مثل دیفن‌هیدرامین (بنداریل) و ستریزین (زیرتک) می‌توانند خارش را تخفیف دهند. استروئیدهای موضعی غیر نسخه‌ای می‌توانند خارش و فلس‌وار شدن پوست را کاهش دهند اما اگر گزینه‌های غیر نسخه‌ای کمکی نکنند پزشک باید انواع نسخه‌ای خوراکی این داروها را توصیه کند. برای موارد شدید پزشک ممکن است داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی یا نوردرمانی تجویز نماید.

درماتیت تماسی
پزشک می‌تواند کمک کند تا شخص قدم‌هایی را برای شناسایی و اجتناب از مواد محرک واکنش بردارد. برای تخفیف علایم پزشک ممکن است مصرف یک آنتی‌هیستامین خوراکی یا مالیدن یه کرم استروئیدی به پوست را تجویز کند.

عفونت پوست
داروهای موضعی اغلب می‌توانند در مورد عفونت‌های پوست مفید باشند. شما می‌توانید از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی برای انواع عفونت باکتریایی یا از اسپری‌ها یا کرم‌های ضد قارچ برای درمان عفونت‌های قارچی استفاده کنید. اینها اغلب به صورت غیر نسخه‌ای در دسترسند، اما دکتر ممکن است در صورت ادامه علایم داروی نسخه‌ای تجویز کند.

نیش حشره
جای نیش را با آب و صابون بشویید. سپس از لوسیون کالامین یا یک آنتی‌هیستامین موضعی دیگر استفاده کنید. در عین حال امکان استفاده از آنتی‌هیستامین خوراکی وجود دارد. برای مقابله با بعضی حشرات مثل پشه یا مگس استفاده از دافع حشرات برای پیشگیری از حملات بعدی آنها مهم است.

ICP در بارداری
دکتر داروی اُرسودیول (اکتگال، ارسو) تجویز خواهد کرد. این دارو مقدار صفرا را در خون کاهش می‌دهد. این می‌تواند به تخفیف خارش و دیگر علایم کمک کند.

یائسگی
بسته به شدت علایم پزشک ممکن است هورمون درمانی را توصیه کند. به هر حال، این درمان ممکن است خطراتی به همراه داشته باشد. در صورت تناسب داشتن این درمان شخص باید در مورد ریسک‌ها و فواید بالقوه آن با پزشک خود مشورت کند.

آبله مرغان
پزشک ممکن است داروهای ضد ویروس مثل اسیکلوویر (والترکس، زوویراکس) تجویز کند. برای تخفیف خارش شخص می‌تواند از لوسیون کالامین استفاده کند.

هیپوتیروئیدیسم
پزشک احتمالاً یک هورمون تیروئیدی صناعی تجویز خواهد کرد.

سرطان
پزشک ممکن است ترکیبی از شیمی درمانی، اشعه درمانی و جراحی را توصیه کند.

بیماری کبد
پزشک ممکن است برای کمک به خارج کردن اسید صفرا از بدن کلستیرامین تجویز کند. در موارد جدی‌تر پزشک و بیمار ممکن است پیوند کبد را در مد نظر قرار دهند.

خارش معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر خارش معده بیش از چند روز طول بکشد یا با علایم جدی‌تری همراه باشد شخص باید به دکتر مراجعه کند.
پزشک احتمالاً در مورد علایم و شرح حال پزشکی سؤال کرده و معاینه بالینی انجام خواهد داد. در عین حال امکان ارجاع شخص به یک متخصص پوست یا متخصصان دیگر وجود دارد.
پزشک تغییر رنگ پوست، برآمدگی یا دیگر تغییرات پوست روی شکم را بررسی خواهد کرد. در عین حال امکان طرح پرسش‌های زیر وجود دارد:
• خارش چه زمانی شروع شد؟
• چه چیز به نظر می‌رسد که باعث بدتر یا بهتر شدن وضعیت خارش می‌شود؟
• با چه فاصله‌ای دوش می‌گیرید یا حمام می‌کنید؟
• از چه نوع محصولات مراقبت پوست استفاده می‌کنید؟
• آیا به مواد شوینده، شیمیایی یا دیگر محصولات آلرژی دارید؟
• آیا دچار مشکل پزشکی دیگری هم هستید؟
• آیا علامت دیگری هم در خود دیده‌اید؟
پزشک ممکن است از یک تست یا تعدادی تست برای تشخیص علت علایم ایجاد شده استفاده کند. برای مثال می‌توان از تست آلرژی یا بیوپسی یا آزمایش خون نام برد.

پیشگیری از خارش معده
برای کمک به پیشگیری از خارش معده
• دوش یا حمام کوتاه مدت داشته باشید و به جای آب داغ از آب گرم استفاده کنید.
• از لوسیون، کرم، یا پماد مرطوب کننده پوست به صورت همه روزه استفاده کنید.
• از کاربرد صابون‌ها و دیگر محصولات بهداشتی آرایشی قوی که باعث خشکی پوست می‌شوند اجتناب کنید.
• برای افزودن رطوبت به هوای داخل خانه از دستگاه رطوبت‌ساز استفاده کنید.
• از لباس‌های نرم و دارای امکان تنفس برای پوست مثل نخ یا ابریشم استفاده کنید.
• آب فراوان بنوشید.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
بسته به علت خارش شکم شخص ممکن است علایم دیگری نیز تجربه کند. اگر خارش شما با درمان خانگی در طول چند روز بهبود نیابد باید به پزشک مراجعه کنید.
در موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:
• دچار زخم باز شده باشید
• پوست تغییر رنگ داده و قرمز شده یا چرک از آن نشت کند.
• شخص دچار تب بالای 39 درجه سانتی‌گراد (102 درجه فارنهایت) شده باشد.
• شخص دچار نشانه‌های واکنش آلرژیک جدی مثل ورم پیرامون دهان، تندی ضربان قلب یا مشکل تنفسی شده باشد.
• شخص دچار درد شکم شده باشد.
• شخص احساس خستگی شدید بوده یا در وضعیت معمول خود نباشد.
• شخص زن باردار پس از هفته 28 بوده و خارش وی برطرف نشود.

دورنما
دورنما در این مورد به علت خارش شکم بستگی دارد. برخی اختلالات پوست مثل درماتیت تماسی یا نیش حشره با یک تا 2 هفته درمان برطرف می‌شوند.
موارد جدی‌تر برای بهبود به زمان بیشتری نیاز دارند./

خارش شکم یا معده: علل، درمان و پیشگیری
سینتیا تیلور چاووستی، استفانی واتسون
ترجمه فرهنگ راد

Source:
Healthline
Why Is My Stomach Itchy?
Medically reviewed by Cynthia Taylor Chavoustie, MPAS, PA-C —
Written by Stephanie Watson —
Updated on January 31, 2022