• مایو کلینیک
• ترجمه نادر اکبری سراوانی
لایکن پلانوس [لیکن پلان] یک اختلال التهابی است که به پوست، مو، ناخنها و غشاهای مخاطی آسیب می‌زند. در مورد پوست این بیماری معمولاً به صورت برآمدگیهای بنفش رنگ، اغلب خارشآور، و سطح هموار که در طول چند هفته توسعه مییابد بروز می‌کند. در دهان، واژن و دیگر نواحی پوشیده شده با غشاء مخاطی لیکن پلان لکه‌های تور مانند سفید رنگی ایجاد می‌کند که گاه با زخمهای دردناک همراه است.
اغلب مردم میتوانند موارد متعارف و خفیف لیکن پلان را در محیط خانه مدیریت کنند بیآنکه نیازی به مراقبت پزشک داشته باشند. اگر این اختلال باعث ایجاد خارش یا درد قابل توجهی شود، فرد نیاز به استفاده از داروهای تجویزی خواهد داشت.
[مطالب این مقاله:]
• علایم لایکن پلانوس [لیکن پلان]
• علل لایکن پلانوس [لیکن پلان]
• تشخیص لایکن پلانوس [لیکن پلان]
• درمان لایکن پلانوس [لیکن پلان]
علایم لایکن پلانوس [لیکن پلان]
نشانهها و علایم لیکن پلان بسیار وابسته به ناحیه آسیب دیده است. نشانهها و علایم متعارف شامل موارد زیر است:
• برآمدگی با سطح صاف بنفش رنگ که اغلب زیر ساعد، مچ دست یا مچ پا بروز می‌کند اما گاهی اوقات در ناحیه تناسلی خارجی نیز مشاهده می‌شود
• خارش
• تاولهایی که ممکن است بترکند و جای زخم یا جراحت ایجاد کنند
• لکه‌های دارای حالت شبکه مانند در دهان - داخل گونه‌ها یا روی لثهها، لبها یا زبان
• اولسر دردناک دهان یا واژن
• ریزش مو و تغییر رنگ جمجمه
• صدمه دیدن ناخن یا افتادن ناخن
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورت بروز برآمدگیهای کوچک یا راش مانند روی پوست بدون علت مشخص مثل واکنش آلرژیک باید به پزشک مراجعه کرد. در عین حال بروز علایم همراه لیکن پلان در دهان، ناحیه تناسلی، جمجمه یا ناخن دلیل مناسبی برای مراجعه به پزشک است.
بهترین کار برخورداری از یک تشخیص صحیح است زیرا تعدادی از اختلالات پوستی و مخاطی میتوانند باعث ایجاد ناراحتی و ضایعات مختلف شوند.
علل لایکن پلانوس [لیکن پلان]
لیکن پلان زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی فرد به سلول‌های پوست یا غشاء مخاطی حمله می‌کند. هیچ‌کس علت دقیق بروز این پاسخ ایمنی غیر نرمال را نمیداند. لیکن پلان مسری نیست.
در برخی موارد برخی عوامل مثل آنهایی که در فهرست زیر آمدهاند میتوانند محرک ایجاد لیکن پلان باشند.
• عفونت هپاتیت C
• واکسن آنفولانزا
• برخی رنگدانهها، مواد شیمیایی و فلزات
• داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن و ناپروکسن
• برخی داروهای مربوط به بیماری قلبی، فشار خون بالا یا ارتریت
ریسک فاکتورهای لایکن پلانوس [لیکن پلان]
هر کسی ممکن است دچار لیکن پلان شود؛ اما این اختلال بیش از همه به افراد میانسال آسیب می‌زند.
عوارض لایکن پلانوس [لیکن پلان]
مدیریت لیکن پلان در صورت بروز روی فرج یا واژن ممکن است دشوار باشد و به درد شدید و در برخی مواقع جای زخم منجر شود. اختلال عملکرد جنسی یک عارضه درازمدت می‌تواند باشد.
برخی شواهد در این مورد وجود دارد که لیکن پلان می‌تواند باعث افزایش ریسک سرطانی به نام کارسینوم سلول سنگفرشی شود، اگرچه ریسک مطرح در این مورد ناچیز است. پزشک ممکن است بازبینی مکرر نواحی مبتلاء به لیکن پلان را برای دنبال کردن وضعیت سرطان مزبور در دستور کار قرار دهد.
برای بسیاری از مردم پوست آسیب دیده ممکن است پس از التیام راش‌ها کمی تیرهتر شود.
تشخیص لایکن پلانوس [لیکن پلان]
پزشک تشخیص لیکن پلان را بر مبنای علایم، تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی و در صورت لزوم با استفاده از تستهای آزمایشگاهی انجام می‌دهد. این تستها شامل موارد زیر است:
• بیوپسی
• تست هپاتیت C
• تستهای آلرژی
تستهای دیگر در صورت ظن پزشک نسبت به ابتلاء بیمار به چندین متغیر لیکن پلان مثل انواع آسیب زننده به مری، ناحیه تناسلی، گوشها یا دهان در دستور کار قرار میگیرند.
درمان لایکن پلانوس [لیکن پلان]
لیکن پلان روی پوست اغلب اوقات خود به خود و در طول چند سال از بین می‌رود. اگر بیماری مزبور به غشاهای مخاطی آسیب برساند گرایشی به مقاوم بودن در برابر درمان و نیز آسیبپذیری در برابر بازگشت بیماری در آن به چشم میخورد.
داروها و درمانهای دیگر میتوانند به کاهش خارش، کاهش ناراحتی و تقویت میزان سلامت بیمار کمک کنند. مردم باید در مورد نسبت میان فواید و عوارض جانبی درمانهای مختلف با پزشک مشورت کنند.
کورتیکوستروئیدها
نخستین گزینه درمانی برای لیکن پلان به طور معمول یک کرم یا پماد کورتیکوستروئید تجویز شده از سوی پزشک برای کمک به کاهش التهاب است. اگر این کرم یا پماد کمکی نکند و اختلال شدید یا گسترده باشد، پزشک ممکن است استفاده از قرصهای کورتیکوستروئیدی را به صورت منفرد یا به شکل مکمل پماد یا کرم تجویز کند. در صورتی که این درمان ترکیبی نیز جواب ندهد آنگاه این احتمال وجود دارد که پزشک استفاده از داروهای تزریقی کورتیکوستروئیدی را در دستور کار قرار دهد.
عوارض جانبی شایع کورتیکوستروئیدهای موضعی شامل تحریک یا نازک شدن پوست در نواحی تحت درمان، برفک دهان و آشوب معده است. این داروها در صورتی که بر مبنای دستورالمعل درست و در کوتاه مدت مصرف شوند ایمن محسوب میگردند.
داروهای تعدیل کننده پاسخ ایمنی
داروهایی که پاسخ‌های سیستم ایمنی را تعدیل یا سرکوب می‌کنند ممکن است در اشکال پماد، ژل، یا داروهای خوراکی مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال مهار کنندههای کلسینورین موضعی را میتوان به طور مشخص در مدیریت لیکن پلان غشاهای مخاطی مفید قلمداد کرد. مثالهایی در این مورد شامل تاکرالیموس (پروتوپیک) و پیمکرولیموس (الیدل) است.
آنتیهستامینها
آنتیهیستامینها علیه یک پروتئین به نام هیستامین که در فرآیند التهاب دخــــــالت دارد عمل می‌کنند. یک آنتیهیستامین موضعی یا خوراکی می‌تواند به تسکین خارش یا درد همراه لیکن پلان منجر شود.
نوردرمانی
نوردرمانی می‌تواند به برطرف شدن آسیب پوستی ایجاد شده توسط لیکن پلان کمک کند. رایجترین نوع نوردرمانی مورد استفاده برای لیکن پلان کاربرد اشعه ماوراء بنفش B است که فقط به لایه خارجی پوست (اپیدرمیس) نفوذ می‌کند.
در هنگام استفاده از این نوع درمان ریسک بروز عارضه موسوم به"آفتاب‌سوختگی" وجود دارد. نوردرمانی اشعه ماوراء بنفش A در ترکیب با داروی پسورالن نیز ممکن است مؤثر باشد، اگرچه این درمان یک ریسک اندک درازمدت سرطان پوست و کاتاراکت را به همراه دارد.
نوردرمانی به طور معمول نیاز به دو تا سه جلسه درمان در هر هفته به مدت چند هفته دارد.
رتینوئیدها
اگر لیکن پلان به درمان با کورتیکوستروئیدها یا نوردرمانی جواب ندهد، آنگاه احتمال تجویز رتینوئید از سوی پزشک مطرح است. رتینوئیدها ورسیونهای صناعی ویتامین A هستند که میتوان آنها را به صورت موضعی یا خوراکی استفاده کرد. لوسیون رتینوئید ممکن است درمان مؤثری باشد اما می‌تواند سبب ایجاد خارش در پوست، خشکی، سرخی و ورآمدن پوست شود.
رتینوئیدها در عین حال ممکن است باعث ایجاد نقایص مادرزادی شوند بنابراین این داروها برای زنان باردار یا زنانی که در صدد باردار شدن هستند تجویز نمیشود. اگر زنی باردار یا شیرده است، پزشک ممکن است استفاده از این درمان را به تأخیر بیندازد یا اساساً روش درمانی دیگری را در دستور کار قرار دهد.
مقابله با محرکها
اگر دکتر ظن به آن داشته باشد که لیکن پلان مبتلابه فرد با عفونت هپاتیت C، یک دارو یا ماده آرژیزا مرتبط است، آنگاه مخاطب قرار دادن محرک مزبور را پیگیری خواهد کرد. برای مثال بیمار ممکن است نیاز به تغییر دارو یا اجتناب از مواجهه با مواد آلرژیزا داشته باشد. پزشک ممکن است در موارد مطرح بودن آلرژی بیمار را به یک آلرژیست ارجاع دهد و در مورد عفونت هپاتیت C بیمار را به یک هپاتولوژیست (متخصص بیماری‌های کبد) معرفی کند.
سبک زندگی و مداوای خانگی
مقیاسهای مرتبط به مراقبت فردی شامل موارد فهرست زیر میتوانند خارش و ناراحتی ایجاد شده توسط لیکن پلان را کاهش دهند:
• حمام کردن در بلغور کلوئیدی که با استفاده از لوسیون مرطوب کننده دنبال خواهد شد
• کمپرس سرد
• پماد یا کرم هیدروکورتیزون غیر نسخهای حاوی 1 درصد هیدروکورتیزون (در صورتی که فرد از کورتیکوستروئیدهای موضعی تجویزی استفاده نمیکند)
• عدم اقدام به خارش موضع
در مورد لیکن پلان دهان رعایت بهداشت دهان به شکل مناسب و مراجعه مداوم به دندان‌پزشک اهمیت دارد. مردم میتوانند با اجتناب از موارد زیر درد زخمهای دهان را کاهش دهند:
• مصرف دخانیات
• نوشیدن مشروب الکلی
• مصرف غذاها و نوشیدنیهای اسیدی و ادویهدار
طب جایگزین
شماری از مطالعات در مقیاس کوچک به احتمال مفید بودن ویتامین A و ویتامین B در درمان لیکن پلان پوست اشاره کرده‌اند، اما به تحقیق بیشتری در این مورد نیاز است.
تعدادی از آزمونهای بالینی فواید ژل آلو ورا را در درمان لیکن پلان دهان و مادگی خاطرنشان کرده‌اند.
مردم باید پیش از استفاده از هر گونه طب جایگزین برای درمان لیکن پلان با پزشک خود مشورت کنند. برخی داروهای طب جایگزین یا مکمل‌های ویتامینی وقتی در ترکیب با داروهای تجویزی مورد استفاده قرار میگیرند عوارض جانبی شدیدی ایجاد می‌کنند./
Source:
Mayo Clinic
Lichen planus
March 06, 2018
مطالب پیشنهادی ما برای مطالعه
مروری بر انواع شایع آلرژی
آلرژی‌ها از مشکلات شایع پزشکی هستند و نشانگان آنها طیف گسترده‌ای از آزارنده تا تهدیدگر حیات را شامل می‌شود. خبر خوب این است که برای درمان آلرژی راه‌های مؤثر بسیاری وجود دارد. آلرژی از واکنش حاد سیستم
آیا سل نوعی بیماری خودایمنی است؟
اگرچه میزان سل در طول 20 سال اخیر در کشورهایی نظیر ایالات متحد آمریکا کاهش یافته، در سطح جهانی این بیماری هنوز یکی از علل پیشتاز مرگ و میر باقی مانده است. اکنون محققان پس از کشف شواهدی که نشان می‌دهند
