گانیکوماستیا (ژنیکوماستی) یا بزرگ شدن پستان در مردان

• مایو کلینیک
• ترجمۀ فرهنگ راد

گانیکوماستیا [ژنیکوماستی] تورم یا بزرگ شـدن بافت پستان در پسران یا مردان بر اثر عدم تعادل هورمون‌های استروژن و تستوسترون است. ژنیکوماستی می‌تواند مبتلابه یک پستان یا هر دو پستان شود و گاهی از اوقات به شکل غیر یکنواخت بروز می‌کند. نوزادان، پسران در کوران بلوغ جنسی، و مردان سالمند ممکن است بر اثر تغییرات نرمال در سطح هورمون‌ها دچار ژنیکوماستی شوند، و با وجود این علل دیگری نیز در این مورد مطرح است.
در کل، ژنیکوماستی مشکلی جدی محسوب نمی‌شود، اما در عین حال مدارا با این وضعیت می‌تواند دشوار باشد. مردان و پسران مبتلا به ژنیکوماستی گاهی از اوقات دچار درد پستان می‌شوند و ممکن است به احساس شرمندگی دچار شوند.
ژنیکوماستی ممکن است به خودی از بین برود. در صورت تداوم، دارودرمانی و عمل جراحی در مورد آن در دسترس است.

[مطالب این مقاله:]
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان

علایم
نشانه‌ها و علایم ژنیکوماستی شامل موارد زیر است:
• تورم بافت غده پستان
• فروافتادگی پستان

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورت مواجهه با موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
• ورم پستان
• درد پستان
• فروافتادگی پستان
• وجود ترشح از نوک یک پستان یا هر دو

علل
ژنیکوماستی به تحریک کاهش مقدار هورمون استوسترون در مقایسه با استروژن ایجاد می‌شود. علت کاهش مزبور می‌تواند اختلالاتی باشد که اثرات تستوسترون را کاهش داده یا بلوک می‌کنند یا بروز اختلالاتی باشد که باعث افزایش سطح استروژن می‌شوند. چند عامل مختلف شامل موارد زیر می‌تواند به بروز عدم تعادل هورمونی منجر گردد.

تغییرات هورمونی طبیعی
هورمون‌های تستوسترون و استروژن توسعه و حفظ صفات جنسی را هم در مردان و هم در زنان کنترل می‌کنند. تستوسترون ویژگی‌های مردانه مثل توده عضلانی و موی بدن را در کنترل دارد. استروژن ویژگی‌های زنانه شامل رشد پستان‌ها را کنترل می‌کند.
اغلب مردم استروژن را به عنوان هورمونی صرفاً مختص زنان قلمداد می‌کنند اما این هورمون در مردان نیز تولید می‌شود - اگرچه مقدار آن به شکل نرمال اندک است. به هر حال اگر میزان هورمون استروژن در مردان بیش از حد افزایش یابد یا تعادل میان آن و تستوسترون بر هم بخورد این وضعیت می‌تواند به ژنیکوماستی منجر گردد.
• ژنیکوماستی در نوزادان. بیش از نیمی از نوزادان پسر با پستان‌های بزرگ به دنیا می‌آیند که علت آن تأثیرات مربوط به استروژن مادر است. به طور کلی، ورم بافت پستان در نوزادان در طول 2 تا 3 هفته پس از تولد از بین می‌رود.
• ژنیکوماستی در طول دوران بلوغ. ژنیکوماستی بر اثر تغییرات هورمونی دوران بلوغ نسبتاً شایع است. در اغلب موارد ورم بافت پستان در این دوره طی شش ماه تا دو سال بدون نیاز به درمان و به صورت خود به خود از بین می‌رود.
• ژنیکوماستی در مردان. شیوع ژنیکوماستی در سنین 50 تا 69 سالگی به بالاترین میزان خود می‌رسد. دستکم 1 مرد از هر 4 مرد در این گروه سنی دچار این وضعیت می‌شوند.

در این زمینه بیشتر بخوانیم:
علل و درمان پف کردن
نوک پستان در مردان

داروها
شماری از داروها می‌توانند سبب ایجاد ژنیکوماستی شوند که عبارتند از:
• داروهای ضد اندروژن که برای درمان بزرگ شدن پروستات، سرطان پروستات و دیگر اختلالات به کار می‌‏روند. مثال‌هایی در این مورد شامل فلوتامید، فیناسترید (پروسکار، پروپسیا)، و اسپیرونولاکتون (الداکتون) است.
• استروئیدهای آنابولیک و اندروژن‌ها
• داروهای ایدز. ژنیکوماستی ممکن است در مردان HIV مثبت دریافت کنندۀ داروی موسوم به درمان ضد ویروسی بسیار فعال (HAART) بروز کند. ایفاویرنز (سوستیوا) بیش از دیگر داروهای مورد استفاده برای HIV با ژنیکوماستی مرتبط شده است.
• داروهای ضد اضطرابی مثل دیازپام (والیوم)
• داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای
• آنتی‌بیوتیک‌ها
• داروهای اولسر مثل سایمتدین (تاگامت HB)
• درمان سرطان (شیمی درمانی)
• داروهای قلبی مثل دیگوکسین (لانوکسین) و بلوک کننده‌های کانال کلسیم.
• داروهای تحریک گاستریک مثل متوکلوپرامید (رگلان)

مواد مخدر و مشروب الکلی
مواد مخدری که می‌توانند سبب ایجاد ژنیکوماستی شوند عبارتند از:
• الکل
• آمفتامین‌ها
• ماری‌جوانا (حشیش)
• هرویین
• متادون

مشکلات مربوط به سلامت
چند اختلال پزشکی مختلف بر اثر تأثیرگذاری بر تعادل نرمال هورمون‌ها می‌توانند سبب ایجاد ژنیکوماستی شوند که عبارتند از:
• هیپوگونادیسم. هر اختلالی مثل سندرم کلاینفلتر یا عدم کفایت غده هیپوفیز که باعث ایجاد اختلال در تولید نرمال تستوسترون شود، می‌تواند با ژنیکوماستی مرتبط باشد.
• پیری. تغییرات هورمونی ایجاد شده در دوران سالخوردگی می‌توانند سبب ایجاد ژنیکوماستی شوند، به ویژه در مورد مردانی که دچار اضافه وزن هستند.
• تومورها. برخی تومورها به ویژه آنهایی که بیضه‌ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز را درگیر می‌کنند، می‌تــوانند به تولید هورمون‌هایی منجر شوند که تعادل هورمونی مردانه - زنانه را بر هم می‌زنند.
• هیپرتیروئیدیسم. در این اختلال، غده تیروئید مقدار بیش از حدی از هورمون تیروکسین را ترشح می‌کند.
• نارسایی کلیه. در حدود نیمی از مردانی که تحت درمان منظم همودیالیز قرار دارند بر اثر عدم تعادل هورمونی ایجاد شده دچار ژنیکوماستی می‌شوند.
• نارسایی کبد و سیروز. نوسانات هورمونی مرتبط به مشکلات کبد و همچنین داروهای مصرفی برای سیروز با ژنیکوماستی مرتبط شده‌اند.
• سوء تغذیه و گرسنگی. وقتی بدن از تغذیۀ مناسب محروم باشد، سطح تستوسترون افت می‌کند، اما استروژن در سطحی پایدار باقی می‌ماند، که این وضعیت باعث ایجاد عدم تعادل هورمونی می‌شود. ژنیکوماستی در عین حال ممکن است زمانی که تغذیۀ نرمال از سر گرفته می‌شود بروز نماید.

محصولات دارویی گیاهی
روغن‌های گیاهی مثل درختچۀ چای یا اسطوخودوس که در شامپوها، صابون‌ها یا لوسیون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند با ژنیکوماستی مرتبط شده‌اند. این موضوع احتمالاً بر اثر فعالیت استروژنیک ضعیف آنها رخ می‌دهد.

ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورهای ژنیکوماستی عبارتند از:
• نوجوانی
• سالمندی
• استفاده از استروئیدهای آنابولیک یا اندروژن‌ها برای تقویت عملکرد ورزشی
• برخی اختلالات سلامت شامل بیماری کبد، بیماری تیروئید، تومورهای هورمونی فعال، و سندرم کلاینفلتر

عوارض
ژنیکوماستی عوارض جسمانی معدودی دارد اما به دلیل نمای ظاهری خود می‌تواند تبعات روان‌شناختی و عاطفی متعددی داشته باشد.

پیشگیری
برخی عوامل وجود دارد که مردم می‌توانند برای کاهش ریسک ژنیکوماستی آنها را کنترل کنند:
• عدم مصرف مواد مخدر. مثال‌هایی در این مورد شامل استروئیدها و اندروژن‏‌ها، آمفتامین‌ها، هرویین، و حشیش است.
• اجتناب از مصرف الکل. مشروب الکلی نخورید یا میزان مصرف آن را محدود کنید.
• داروهای خود را بررسی کنید. اگر شما داروهایی مصرف می‌کنید که به عنوان علت ژنیکوماستی شناخته می‌شود برای استفاده از گزینه‌های دارویی دیگر با پزشک مشورت کنید.

تشخیص
پزشک سؤالاتی در مورد وضعیت پزشکی و تاریخچۀ مصرف دارو و وضعیت سلامت خانواده مطرح می‌کند. پزشک در ادامه یک معاینۀ فیزیکی انجام می‌دهد که در آن بر ارزیابی دقیق بافت پستان، شکم و ناحیۀ تناسلی تمرکز می‌شود.
تست‌های اولیه‌ای که می‌توانند علت بروز ژنیکوماستی را معین کنند شامل موارد زیرند:
• آزمایش‌های خون
• ماموگرام
بر مبنای نتایج به دست آمده از تست‌های اولیه ممکن است فرد به تست‌های تکمیلی زیر نیاز داشته باشد:
• CT اسکن
• MRI
• اولتراسوند بیضه
• بیوپسی بیضه

اختلالاتی که سبب ایجاد علایم مشابه می‌شوند
دکتر بر آن خواهد بود تا مطمئن شود که تورم پستان در مرد ناشی از ژنیکوماستی و نه اختلالات دیگر است. اختلالات دیگری که می‌توانند باعث ایجاد علایم مشابه شوند عبارتند از:
• بافت چربی پستان. برخی از مردان و پسران دارای چربی پستانی هستند که شبیه به ژنیکوماستی است. این وضعیت زیر عنوان ژنیکوماستی کاذب (پسودوژنیکوماستی) شناخته می‌شود و با ژنیکوماستی یکی نیست.
• سرطان پستان. این نوع سرطان در مردان شایع نیست اما امکان بروز آن هست. بزرگ شدن یک پستان یا وجود ندول‌های سفت نگرانی ناشی از وجود سرطان پستان در مردان را افزایش می‌دهد.
• آبسه پستان (ماستیت). آبسه پستان نوعی عفونت بافت پستان است.

درمان
اغلب موارد ژنیکوماستی به مرور زمان و بدون نیاز به درمان خود به خود روند معکوس را طی می‌کنند. در هر حال اگر ژنیکوماستی به علت اختلالیی زیربنایی مثل هیپوگونادیسم، سوء تغذیه یا سیروز ایجاد شده باشد، این وضعیت نیاز به درمان دارد. اگر فردی داروهایی مصرف می‌کنند که می‌توانند سبب ژنیکوماستی شوند، این احتمال هست که پزشک قطع مصرف این داروها یا جایگزینی آنها با داروهای دیگر را تجویز کند.
در نوجوانان دچار ژنیکوماستی بدون علت متمایز، دکتر ممکن است بازبینی فرد به صورت هر سه تا شش ماه یک بار را برای بررسی بهبود وضعیت به شکل خود به خودی توصیه کند. ژنیکوماستی اغلب اوقات بدون نیاز به درمان در طول دو سال از بین می‌رود. به هر حال، در صورت عدم رفع آن به صورت خود به خودی درمان مورد نیاز است و نیز اگر ژنیکوماستی باعث ایجاد درد قابل توجه، فروافتادگی پستان یا ایجاد حالت یأس و آشفتگی روحی در فرد شود باید مورد درمان قرار گیرد.

داروها
داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان پستان و دیگر اختلالات، مثل توماکسیفن (سالتوماکس)، رالوکسیفن (اویستا) و مهار کننده‌های اروماتاز (اریمیدکس) ممکن است در درمان ژنیکوماستی برای برخی از مردان مفید باشند. اگرچه داروهای مزبور از سوی FDA تأیید شده‌اند، قابل ذکر است که تأییدیۀ مزبور به طور مشخص برای کاربرد مورد اشاره نیست.

جراحی برای برداشتن بافت اضافی پستان
اگر مردی علی‌رغم درمان اولیه یا پایش وضعیت کماکان دچار ژنیکوماستی باشد دکتر ممکن است انجام جراحی را توصیه کند. برای ژنیکوماستی دو گزینه جراحی مطرح است:
• لیپوساکشن. در این جراحی چربی پستان از بدن خارج می‌شود اما بافت غده پستان تغییری نمی‌کند.
• ماستکتومی. در این نوع جــراحی بافت غده پستان از بدن خارج می‌شود. جراحی مزبور اغلب به صورت اندوسکپی انجام می‌شود که بدین معنی است که برای انجام آن فقط برش‌های کوچکی در بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع جراحی کمتر تهاجمی زمان ریکاوری کمتری نیز نیاز دارد./

Source:
Enlarged breasts in men (gynecomastia)
By Mayo Clinic Staff
March 10, 2018