حافظه کوتاه مدت چیست و چرا از دست می‌رود

در این مقاله:
◄ حافظه کوتاه مدت چیست؟
◄ از دست دادن حافظه کوتاه مدت
◄ علل از دست دادن حافظه کوتاه مدت
◄ علل روان‌شناختی کاهش حافظه کوتاه مدت
◄ درمان از دست رفتن حافظه کوتاه مدت
◄ ورزش و مداوا برای بهبود حافظه کوتاه مدت
◄ چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
◄ خلاصه

حافظه کوتاه مدت به اطلاعاتی اشاره دارد که مردم می‌توانند برای مدتی کوتاه بلافاصله پس از دریافت آن را به خاطر بیاورند.
افراد دچار از دست دادن حافظه کوتاه مدت با مشکلاتی در به یاد آوردن پاره اطلاعاتی که به تازگی کسب کرده‌اند مواجه هستند. تعداد زیادی از اختلالات جسمانی و روانی می‌توانند باعث حافظه کوتاه مدت شوند و درمان این مشکل به علت آن بستگی دارد.

حافظه کوتاه مدت چیست؟
حافظه کوتاه مدت به سیستم‌های حافظه درگیر در به خاطر آوردن اجزاء اطلاعاتی برای زمانی کوتاه، اغلب تا 30 ثانیه اشاره دارد. حافظه کوتاه مدت نوعی طرح "دیداری-فضایی" اطلاعاتی را که مغز اخیراً جذب کرده و آن را بعدتر در حافظه پردازش خواهد کرد ایجاد می‌کند. بر مبنای برخی تخمین‌ها حافظه کوتاه مدت می‌تواند در هر زمان حدود هفت قلم اطلاعات را در خود نگه دارد.
اطلاعات می‌توانند از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت نقل مکان کنند، که در آنجا مغز اطلاعات را برای یادآوری در صورت لزوم برای آینده ذخیره می‌کند. به نظر نمی‌رسد که حافظه درازمدت با محدودیت خاصی مواجه بوده یا ظرفیتی حداکثری داشته باشد. حافظه طولانی مدت معمولاً به این موضوع مرتبط است که شخص چگونه مهارت‌ها یا قواعد یا وقایع یا واقعیات یا ایده‌ها را پردازش و اجراء می‌کند.
حافظه کوتاه مدت و حافظه کاری گاهی از اوقات چیز واحدی در نظر گرفته می‌‌شوند اما آنها یکی نیستند. حافظه کوتاه مدت سیستم‌های حافظه درگیر در نگهداری موقتی پاره‌های اطلاعات است. حافظه کاری به فرآیندهای مغزی اشاره دارد که امکان دستکاری و کاربرد اطلاعات ذخیره شده را می‌دهند.

از دست دادن حافظه کوتاه مدت
از دست دادن حافظه کوتاه مدت یا اختلال حافظه کوتاه مدت، زمانی مطرح است که کسی نمی‌تواند اطلاعات را در کوتاه مدت نگه دارد یا اطلاعاتی را که همین چند لحظه پیش کسب کرده است از یاد می‌برد.
از یاد بردن گهگاهی اطلاعات تازه برای تقریباً تمامی افراد اتفاق می‌افتد. از یاد بردن اطلاعات جدید به ویژه در صورتی که شخص توجه کامل به موضوع نکند یا دچار پرتی حواس باشد یا کوششی برای به خاطر آوردن اطلاعات نشان ندهد به آسانی رخ می‌دهد.
مردم باید از این نکته آگاه باشند که از یاد بردن خفیف نیز بخشی از فرآیند پیری است. بر این مبنا وقتی کسی مکرراً اطلاعات مهمی را از یاد ببرد این موضوع کافی است تا در توانایی عملکردی وی در زندگی روزانه اختلال ایجاد شود، و وی ممکن است دچار از دست دادن حافظه کوتاه مدت مرتبط به اختلالی خاص در سلامت باشد.
برخی نشانه‌های متداول از دست دادن حافظه کوتاه مدت شامل موارد زیر است:
• پرسش نام کسی، طرح سؤالی واحد یا اطلاعاتی مشابه به شکل مکرر
• گیج بودن در مورد کاری که شخص انجام می‌دهد، اینکه با چه کسی همراه است و چه زمانی از روز است
• مشکل داشتن در به خاطر آوردن یا فهم اطلاعاتی که به تازگی دریافت کرده مثل مسیرها یا مراحل تهیه یک ترکیب
• از یاد بردن تجربیات یا وقایع اخیر
• از یاد بردن جایی که چیزی را آنجا گذاشته است
• از یاد بردن چیزی که اخیراً از رادیو شنیده یا در تلویزیون دیده است

علل از دست دادن حافظه کوتاه مدت
فهرستی طولانی از عوامل مختلف و اختلالات متفاوت می‌توانند باعث کاهش یا از دست دادن حافظه کوتاه مدت شوند. برخی اختلالات متداول‌تر در این مورد عبارتند از:

پیری
وقتی کسی پا به سن می‌گذارد، تغییرات مغزی در وی گرایشی به کند شدن نشان می‌دهند، که این می‌تواند شخص را بیش از گذشته به فراموشی دچار کند. اما تحقیق چنین می‌گوید که از دست دادن حافظه بخشی ناگزیر از پیری نیست، و وقتی کسی پیر می‌شود مغز وی می‌تواند توانایی ایجاد سلول‌های جدید مغزی و تشکیل دادن اتصالات عصبی جدید را حفظ کند.

بیماری‌های انحطاط عصبی
بیماری‌های انحطاط عصبی باعث می‌شوند عصب‌های مغز و سیستم عصبی محیطی کارکرد خود را از دست بدهند و به مرور زمان بمیرند. بسیاری از این بیماری‌ها می‌توانند باعث از دست رفتن حافظه کوتاه مدت شوند. برخی از بیماری‌های متداول انحطاط عصبی مرتبط به موضوع مورد بحث عبارتند از:
• بیماری آلزایمر
• بیماری هانتینگتون
• بیماری پارکینسون
• زوال عقل فرونتوتمپورال
• زوال عقل (دمانس) اجرام لوی
• زوال عقل عروقی

صدمه به سر
انواع متعددی از آسیب دیدگی می‌توانند به سلول‌های مغز آسیب برسانند و به شکل بالقوه عامل از دست دادن موقتی یا دایمی حافظه کوتاه مدت باشند.

عفونت
عفونت مزمن یا شدید در مغز و دیگر قسمت‌های بدن می‌تواند باعث کاهش حافظه گردد. مثال‌هایی در این مورد HIV و انسفالیت را شامل می‌شود.

تومورها
تومورها چه سرطان‌زا چه خوش‌خیم، و نیز دیگر توده‌های غیر نرمال روی مغز به شکل بالقوه می‌توانند در عملکرد مغز اختلال ایجاد کنند و بر حافظه کوتاه مدت تأثیر بگذارند.

استروک و ایست قلبی
استروک یا حمله قلبی می‌توانند از طریق محروم کردن مغز از اکسیژن به مغز صدمه بزنند.

داروها
بسیاری از داروهای تأثیرگذار بر عملکرد مغز می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث کاهش حافظه کوتاه مدت شوند. بعضی از این داروها که عموماً با مشکلات حافظه مرتبط می‌شوند عبارتند از:
• داروهای کلسترول
• داروهای ضد اضطراب
• داروهای ضد تشنج
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
• داروهای ضد درد
• داروهای ضد فشار خون بالا
• داروهای پارکینسون
• داروهای آرام‌بخش یا داروهای خواب‌آور
• داروهای بی‌اختیاری (ادرار و مدفوع)
• آنتی‌هیستامین‌ها

محرومیت یا کمبود خواب
عدم برخورداری از خواب کافی می‌تواند کارکرد مغز را مختل کند. این وضعیت می‌تواند به از دست دادن موقتی حافظه کوتاه مدت منجر شود.

اختلالات درد مزمن
برخی اختلالات مسبب درد مزمن مثل انواع ارتریت، می‌توانند یک سری مشکلات شناختی که مجموعاً مه مغزی نامیده می‌شوند ایجاد کنند.
در افراد دچار مه مغزی گرایش بیشتری به فراموشی دیده می‌شود، آنان برای یادگیری و به خاطر آوردن اطلاعات جدید با مشکل مواجهند و برای بازیابی صحیح خاطرات دچار مشکل می‌شوند.

صرع
صرع می‌تواند پردازش اطلاعات، شکل‌دهی و ذخیره خاطرات و به یاد آوردن اطلاعات را مشکل بیشتری مواجه کند.

موارد دیگر
چندین اختلال دیگر می‌توانند باعث از دست رفتن حافظه کوتاه مدت شوند. علل کمتر شایع در این مورد عبارتند از:
• هیپوتیروئیدیسم و هیپرتیروئیدیسم
• هماتوم ساب‌دورال
• واسکولیت سربرال
• عدم دریافت فولیک اسید، ویتامین B12 یا تیامین کافی
• کاهش بینایی یا شنوایی

علل روان‌شناختی کاهش حافظه کوتاه مدت
برخی اختلالات روان‌شناختی می‌توانند باعث از دست رفتن حافظه کوتاه مدت شوند. متداول‌ترین اختلالات سلامت روانی مرتبط به کاهش حافظه کوتاه مدت عبارتند از:

افسردگی
بسیاری از افراد دچار افسردگی با مشکلات حافظه مواجه می‌شوند.

اختلال استرس پس از ضربه (PTSD)
افراد دچار PTSD ممکن است با تغییراتی در عملکرد و شیمی مغز مواجه گردند. این تغییرات می‌توانند بر توانایی‌های شناختی و مشخصاً حافظه آنها تأثیر بگذارند.

سوءمصرف مواد مخدر
سوءمصرف یا مصرف زیاد مواد مخدر مثل مواد روانگردان، الکل یا سیگارت (سیگار) می‌تواند باعث از دست دادن حافظه کوتاه مدت به شکل موقتی یا دایمی گردد.

استرس شدید
استرس شدید می‌تواند حافظه و مشخصاً حافظه کوتاه مدت را با مشکل و اختلال مواجه کند.

درمان از دست رفتن حافظه کوتاه مدت
درمان در این مورد مقدمتاً به علت بستگی دارد.
درمان‌های رایج برای کاهش حافظه کوتاه مدت بر مبنای علت زمینه‌ای یا اختلال عبارتند از:

• صدمات یا توده‌های غیر نرمال یا آنوریسم. جراحی، دارودرمانی یا گاهی از اقوات درمان پس از جراحی.
• عفونت. آنتی‌بیوتیک، داروهای ضد ویروس، یا داروهای ضد قارچ و پایش پزشکی.
• بیماری تیروئید. مشورت با پزشک در مورد داروهای هورمون تیروئید.
• اختلالات روان‌شناختی مثل افسردگی یا اختلال استرس پس از ضربه. داروهای روان‌پریشی مثل داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب و همچنین درمان روان‌شناختی مثل درمان شناختی – رفتاری (CBT).
• عوارض جانبی داروها. در مورد کاهش دوز یا قطع مصرف دارو با پزشک مشورت کنید.
• مصرف الکل یا مواد مخدر. در مورد کاهش یا توقف مصرف الکل یا مصرف تفریحی مواد مخدر که ممکن است به درمان سوءمصرف مواد نیاز داشته باشند با پرشک مشورت کنید.
• محرومیت از خواب. رعایت بهداشت مناسب و خواب دنبال کردن یک زمان‌بندی سختگیرانه برای خواب مفید است.
• استرس شدید. انجام ورزش‌هایی مثل یوگا، یا تنفس کنترل شده، انواع ورزش یا مدیتیشن مفید خواهد بود.
• کمبود ویتامین. غذاهای غنی از میوه، سبزیجات، و غلات کامل را در عین رعایت اعتدال بخورید. مصرف مکمل‌ها را در مد نظر داشته باشید.
• صرع. با پزشک در مورد مصرف داروهای ضد تشنج مشورت کنید.
• انواع ارتریت. داروهای ضد درد و عوامل مربوط به سبک زندگی مثل برخورداری از خواب کافی و ورزش مفیدند.
• کاهش بینایی یا شنوایی. از عینک و وسایل کمک شنوایی استفاده کنید.
زوال عقل ناشی از اختلالات غیر قابل برگشت مثل بیماری آلزایمر، یا بیماری پارکینسون، نیاز به دارو و مدیریت سبک زندگی دارند تا درمان به امید تجدید حافظه از دست رفته.
هیچ داروی تأیید شده‌ای برای علاج، درمان یا پیشگیری از اختلالاتی که باعث کاهش غیر قابل برگشت حافظه می‌شوند وجود ندارد با وجودی که برخی راهکارها ممکن است بتوانند در مدیریت دیگر علایم در افراد دچار بیماری آلزایمر در مراحل میانی مفید باشند که عبارتند از:
• گالانتامین
• ریواستیگمین
• دانپزیل
داروی تازه‌ای به نام ادوکانومب ممکن است در عمل بتواند پیشرفت بیماری آلزایمر را از طریق کاهش پلاک‌های میلیوئید کُند سازد اگرچه محققان هنوز این تأثیر را در تنظیمات بالینی اثبات نکرده‌اند.

ورزش و مداوا برای بهبود حافظه کوتاه مدت
برخی کارها هست که مردم می‌توانند برای مدیریت کاهش حافظه کوتاه مدت انجام دهند و در برخی مواقع حتی به بهبود این نوع حافظه کمک نمایند.
نکاتی در این مورد عبارتند از:
• تنظیم و پیگیری یک برنامه روتین روزانه
• تهیه فهرست انجام کار و استفاده از ابزارهای یادآوری کننده مثل یادداشت، تقویم و هشدار دهنده و آگاهی دهنده‌های تلفن همراه
• قرار دادن اقلام مهم در ابتدای فهرست، مثل تلفن‌ها، کلیدها، عینک، کیف جیبی یا کیف کار.
• آموختن مهارتی تازه یا انجام تکالیفی که مغز را به چالش می‌کشند، مثل پازل‌ها یا بازی‌های فکری، را امتحان کنید.
• در فعالیت‌هایی که مغز را درگیر نگه می‌دارند مثل فعالیت‌های داوطلبانه، یا مشارکت در بازی‌های ورزشی حضور پیدا کنید.
• ارتباط خود را با خانواده و دوستان حفظ کنید.
• مصرف الکل خود را محدود کنید.
• ورزش کافی انجام دهید.
• رژیم غذایی متعادل و متوازن داشته باشید.
• برخورداری از بهداشت خواب خوب و دنبال کردن زمان‌بندی خواب.
• کنترل فشار خون بالا یا کمک به پیشگیری از آن.
• استفاده از مراقبت پزشکی در صورت بروز افسردگی.
• کوشش برای کاهش درهم‌ریختگی یا اقلام اضافی در خانه یا محیط.
• تقسیم پاره‌های بزرگ اطلاعات به قسمت‌های کوچک‌تر برای تسهیل به یاد آوردن آنها، مثل به یاد آوردن یک شماره تلفن به صورت دو شماره مجزا در مقابل یک شماره با ارقام زیاد.
• تکرار اطلاعات جدید، یا کوشش برای ارتباط دادن آن به چیزی دیگر برای تسهیل یادآوری.
بسیاری داروهای غیر نسخه‌ای و مکمل‌ها ادعای تقویت حافظه یا تجدید آن را دارند. اما توصیه "انستیتو ملی پیری" (NIA) این است که از خودعلاج‌گری بپرهیزید. این انستیتو می‌گوید که داروهای تأیید نشده برای حافظه می‌توانند مشکلاتی برای سلامت ایجاد کرده، باعث اتلاف پول شوند و حتی با دیگر داروها وارد فعل و انفعال دارویی گردند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگر مشکلات حافظه در زندگی روزمره شخص تأثیرات منفی ایجاد کرده باشد وی باید به پزشک مراجعه کند.
در عین حال اگر کسی در مورد حافظه خود دچار نگرانی باشد یا اگر فکر کند که بیش از دیگر افراد همسن خود با مشکلات حافظه درگیر است باید به پزشک مراجعه کند.

خلاصه
حافظه کوتاه مدت توانایی شخص برای به خاطر آوردن مقادیر کوچک اطلاعاتی برای یک بازه زمانی کوتاه است.
از دست دادن حافظه کوتاه مدت گاهی از اوقات یک قسمت از پیری معمول است اما در عین حال می‌تواند یک علامت بسیاری از اختلالات سلامت، هم روان‌شناختی و هم فیزیکی باشد.
وقتی کاهش حافظه کوتاه مدت باعث ایجاد اختلال در عملکرد روزانه یا کیفی زندگی شده باشد، مردم باید به پزشک مراجعه کنند؛ به ویژه اگر کاهش حافظه مکرر یا شدید باشد./

حافظه کوتاه مدت چیست و چرا از دست می‌رود
دکتر سیونگو هان، جنیفر هوایزن
ترجمه نادر اکبری سراوانی

Source:
Medical News Today
What to know about short-term memory and short-term memory loss
Medically reviewed by Seunggu Han, M.D. —
Written by Jennifer Huizen
On October 5, 2021