نوروفیبروماتوز

• درمان نوروفیبروماتوز
• علایم نوروفیبروماتوز
• انواع نوروفیبروماتوز
• علل نوروفیبروماتوز
• تشخیص نوروفیبروماتوز
• عوارض نوروفیبروماتوز
• دورنما

نوروفیبروماتوسیس [نوروفیبروماتوز] یک اختلال غیر قابل علاج سیستم عصبی است. این بیماری عمدتاً به رشد بافت‎های سلول عصبی آسیب می‌رساند. تومورهای معروف به نوروفیبروما روی عصب‌ها ایجاد می‌شوند و این موضوع می‌تواند به مشکلات دیگر منجر شود. این تومورها ممکن است بی‌ضرر باشند یا ممکن است بر عصب‌ها و دیگر بافت‎ها فشار وارد کرده به صدمات جدی منجر گردند.
نوروفیبروماتوز (Nf) شایع‌ترین اختلال ژنتیکی نورولوژیک است که توسط یک ژن منفرد ایجاد می‌شود. جهش این ژن به این معنی است که بافت عصب مورد اشاره به طور کامل تحت کنترل قرار ندارد.
سه نوع از این اختلال وجود دارد: نوروفیبروماتوز نوع 1، نوروفیبروماتوز نوع 2، و شوانوماتوزیس. آنها به یکدیگر مرتبط نیستند. در این مقاله تمرکز بر دو نوع اول است.

درمان نوروفیبروماتوز
اگرچه علاجی برای نوروفیبروماتوز وجود ندارد، علایم آن را می‌توان کنترل کرد.
نوروفیبروماها عموماً دردناک نیستند اما محل ایجاد آنها بر بدن به این معنی است که اگر به لباس گیر کنند می‌توان آنها را برداشت. این عمل باعث کاهش خطر بروز خارش، عفونت، بی‌حسی و ناراحتی کلی می‌شود. به هر جهت امکان رشد مجدد آنها وجود دارد.
هیپرتانسیون را می‌توان با دارو و تغییرات سبک زندگی درمان کرد. بررسی منظم توصیه می‌شود.
اگر تومورها روی عصب بینایی رشد کرده بر بینایی چشم تأثیر بگذارند آنها را می‌توان با عمل جراحی برداشت.
اسکولیوز یا خمیدگی ستون فقرات را می‌توان با عمل جراحی یا استفاده از پشتبند تصحیح کرد.
در حالت نرمال تومورها منظماً پایش می‌شوند و در صورت لزوم درمان صورت می‌گیرد.

اکوستیک نوروما
عمل جراحی برای اکوستیک نوروما همیشه باعث بهبود شنوایی نمی‌شود و ممکن است سبب وخامت این مشکل شود. تصمیم در مورد برداشتن اکوستیک نوروما به اندازه تومور و سرعت رشد آن بستگی دارد و نه فقط به کاهش شنوایی.
برخی از اوقات جراح برای کمک به شنوایی فرد از ایمپلنت شنوایی پایه مغز (ABI) استفاده می‌کند. جراح ممکن است همزمان یک تومور عصب وستیبولوکوکلئار را خارج کند.
جراح یک برش جراحی در پوست سر در همان سمت ایجاد کرده و مقداری از استخوان پشت گوش را خارج می‌کند. این کار باعث دسترسی به تومور برای خارج کردن آن می‌شود و مغز را در قسمت زیر ساقه مغر در دسترس جراح قرار می‌دهد.
مردم دارای ABI از یک گیرنده خارجی و پردازشگر گفتار استفاده می‌کنند. این دستگاه صوت را به پیام‎های الکتریکی تبدیل می‌کند که در مرحله بعد به دستگاه ایمپلنت ارسال می‌گردد.
ممکن است پس از خارج کردن تومور ایمپلنت حلزون گوش جاگذاری شود. این دستگاه پیچیده و کوچک می‌تواند برای افراد دچار مشکلات شدید یا عمیق شنوایی یک حس صوتی ایجاد کند.
بخش خارجی دستگاه پشت گوشت قرار می‌گیرد، و قسمت دوم دستگاه با عمل جراحی زیر پوست قرار داده می‌شود. ایمپلنت مزبور دارای یک میکروفن، یک پردازشگر گفتار، و یک گیرنده و فرستنده یا استیمولاتور برای دریافت پیام‌ها از پردازشگر گفتار و تبدیل آن به تکانش‌های الکتریکی است.
یک گروه الکترود ایمپالس‌های استیمولاتور را گردآوری کرده و آنها را به بخش‌های مختلف عصب شنوایی ارسال می‌کنند.
این ایمپلنت نمی‌تواند شنوایی نرمال را برگرداند اما می‌تواند آرایه مفیدی از اصوات را به دست دهد، و این به شخص در فهم تکلم کمک می‌کند.
متخصص گوش می‌تواند در مورد مدیریت تعادل و تینیتیس (تینیتوس) یا زنگ زدن گوش توصیه‌هایی ارائه دهد. برخی مردم دچار نوروفیبروماتوز لب‌خوانی یاد گرفته و از زبان اشاره استفاده می‌کنند.
رادیوتراپی یا شیمی درمانی برای کوچک کردن تومور مفید است و کار بر روی یافتن دارویی برای پیشگیری از تومور یا کاهش آن ادامه دارد.

علایم نوروفیبروماتوز
علایم نوروفیبروماتوز بستگی به نوع آن دارد.
این اختلال می‌تواند در سراسر بدن گسترش یافته به تومورها و رنگدانه‌های غیر معمول پوستی منجر شود.
این بیماری می‌تواند به صورت غده‌های زیر پوستی، نقاط رنگی، مشکلات استخوانی، فشار بر ریشه‌های عصب نخاعی و دیگر مشکلات نورولوژیک بروز کند.
ناتوانی‌های یادگیری، مشکلات رفتاری و کاهش بینایی و شنوایی از مشکلات مطرح محسوب می‌شوند.

نوروفیبروماتوز نوع 1
برخی افراد دچار Nf1 صرفاً به یک اختلال پوستی گرفتار می‌شوند و با دیگر مشکلات پزشکی مرتبط درگیر نیستند. علایم و نشانه‌ها عموماً در طول اوایل کودکی بروز می‌کنند. آنها عموماً برای سلامت مضر نیستند.
نشانه‌های مادرزادی و کک و مک شایعند. علایم قهوه‌ رنگ بر روی پوست و عموماً از زمان تولد، بروز می‌کنند. اگر تا 5 سالگی بیش از 6 علامت بروز نماید این می‌تواند نشان دهنده Nf1 باشد. تعداد نقطه‌ها ممکن است افزایش یابد و به مرور زمان ممکن است آنها بزرگ‌تر و تیره‌تر شوند.
کک و مک‌ها ممکن است در نقاط غیر معمول مثل کشاله ران، زیر پستان یا زیر بغل بروز کنند.
نوروفیبروماها تومورهای عموماً غیر سرطانی هستند و روی عصب‌های پوست و گاهی از اوقات روی عصب‌های نقاط عمقی‌تر در بدن رشد می‌کنند. آنها مثل غده‌های زیر پوستی به نظر می‌رسند. به مرور زمان ممکن است این توده‌ها رشد بیشتری کرده و بزرگ‌تر شوند. نوروفیبروماها ممکن است نرم یا سفت و مدور باشند.
امکان بروز نودول‎های لیچ نیز وجود دارد. اینها نقطه‌های بسیار کوچک قهوه‌ای رنگی هستند که ممکن است زیر عنبیه چشم ظاهر شوند.
مردم مبتلاء به Nf1 همچنین با ریسک بالاتری برای هیپرتانسیون مواجه هستند.

نوروفیبروماتوز نوع 2
Nf2 یک اختلال جدی‌تر است که در آن تومورها بر روی عصب‌های نقاط عمقی‌تر در بدن رشد می‌کنند.
اکوستیک نوروما یک نوع شایع تومور مغزی است که روی عصب ایجاد شده و از مغز وارد گوش داخلی می‌شود.
علایم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• بی‌حسی صورت، ضعف صورت و گاهی از اوقات فلج صورت
• کاهش شنوایی به شکل تدریجی و در موارد نادر به شکل ناگهانی
• از دست دادن حس تعادل، سرگیجه و ورتیگو
• زنگ زدن گوش در گوش آسیب دیده
علایم ممکن است با رشد تومور بدتر شوند. نوروما ممکن است بر ساقه مغز فشار وارد کند که این می‌تواند تهدیدی برای زندگی باشد. یک تومور کوچک ممکن است مشکلی ایجاد نکند.
برخی از اوقات تومورها با عواقبی بالقوه جدی بر روی پوست، مغز و طناب نخاعی ایجاد می‌شوند. بعضی از تومورها رشد سریعی دارند اما در اغلب موارد رشد آنها کُند است و اثرات ناشی از این وضعیت ممکن است تا سال‌ها مشهود نباشد.
پایش منظم می‌تواند امکان برداشتن تومورها را پیش از بروز پیامدها ایجاد کند.
احتمال بروز رنگدانه‌های به رنگ قهوه‌ای روشن وجود دارد اما آنها شیوع کمتری دارند و تعداد آنها کمتر از موارد ایجاد شده در مردم مبتلاء به Nf1 است.
احتمال بروز کاتاراکت وجود دارد. اگر کودکی دچار کاتاراکت شود، این می‌تواند نشانه‌ای از ابتلاء به Nf2 باشد. این نقاط به آسانی قابل برداشتن هستند و به طور معمول در صورت درمان مسأله‌ساز نخواهند بود.

انواع نوروفیبروماتوز
سه نوع نوروفیبروماتوز وجود دارد: Nf1، Nf2 و شوانوماتوزیس.

نوع 1 نوروفیبروماتوز (Nf1)
Nf1 که زیر عنوان بیماری رکلینگاوسن، فون رکلینگهاوسن NF یا نوروفیبروماتوز محیطی نیز شناخته می‌شود، شایع‌ترین نوع نوروفیبروماتوز است. این بیماری اغلب بر اثر یک جهش ژنی در ژن Nf1 ایجاد می‌شود. برآورد می‌شود که این بیماری مبتلابه 1 نفر از هر 3000 نفر باشد.
کمی پس از تولد نشانه‌ها ممکن است در قسمت‌های مختلف بدن ظاهر شوند.
در طول اواخر دوره کودکی، ضایعات یا تومورها ممکن است زیر پوست ظاهر شوند که تعداد آنها بین چند عدد تا چند هزار عدد متفاوت است. گاهی از اوقات تومورها سرطانی می‌شوند.
Nf1 ممکن است به زحمت مشهود باشد، می‌تواند حالت بدنمایی به خود بگیرد یا به عوارض بالقوه جدی منجر شود. در حدود 60 درصد موارد این بیماری از نوع خفیف هستند.

آیا "مرد فیلی" دچار Nf1 بود؟
این یک تصور غلط است که "مرد فیلی"، جوزف مریک / Joseph Merrick، که باعث شهرت ستاره سینما جان هارت / John Hurt در دهه 1980 شد، به Nf1 مبتلاء بود.
به هر حال، در 1986 متخصصان ژنتیک نشان دادند که مریک نه دچار Nf1 بلکه مبتلاء به سندرم پروتئوس بود، اختلالی نادر که از هر 1.000.000 نفر 1 نفر به آن مبتلاء می‌شود.
محققان می‌گویند که اشتباه گرفتن این دو اختلال ممکن است برای مردم مبتلاء به Nf1 مضر باشد.
در مطالعه منتشر شده به سال 2011، کلیر-ماری لژاندر / Claire-Marie Legendre و همکاران می‌نویسند:
"اشتباه گرفتن NF1 با اختلال مرد فیلی برای علایق افراد مبتلا به NF1 مضر است، بیشتر به این علت که می‌دانیم افراد درگیر با NF1 دچار مشکلاتی در برقراری ارتباط اجتماعی و ایجاد عزت نفس مناسب هستند."

نوع 2 نوروفیبروماتوز (Nf2)
نوروفیبروماتوز دوسویه یا Nf2، به طور معمول بر اثر یک جهش ژن Nf2 ایجاد می‌شود تا حذف یا فقدان این ژن. این ژن به کروموزومی متفاوت نسبت به Nf1 منتقل می‌گردد.
تومورها در سیستم عصبی و عموماً در ناحیه جمجمه شکل می‌گیرند. این تومورها به نام تومورهای اینتراکرانیال شناخته می‌شوند. تومورهای اینترااسپاینال ممکن است در کانال نخاعی شکل بگیرند.
اکوستیک نوروماها در Nf2 شایعند، و روی عصب وستیبولوکوکلئار یا عصب هشتم داخل جمجمه‌ای شکل می‌گیرند.
عصب وستیبولوکوکلئار مسؤول شنوایی است و به حس تعادل و وضعیت قرارگیری بدن لطمه می‌زند، بنابراین احتمال بروز کاهش شنوایی و تعادل وجود دارد.
علایم گرایشی به خیزش در طول اواخر دوره نوجوانی و اوایل سال‌های 20 زندگی نشان می‌دهند. احتمال سرطانی شدن تومورها وجود دارد.

شوانوماتوزیس
شوانوماتوزیس (شوانوماتوز) یک شکل نادر نوروفیبروماتوز است که از نظر ژنتیکی متفاوت از Nf1 و Nf2 محسوب می‌شود. این بیماری مبتلابه 1 نفر از هر 40.000 نفر است.
شوانوماها یا تومورهای بافت پیرامون عصب می‌تواند در هر نقطه از بدن مگر عصب وستیبولوکوکلئار شکل بگیرند، عصبی که به گوش می‌رود. این بیماری شامل نوروفیبروماها نیست که در Nf1 و Nf2 شایعند.
این تومورها می‌توانند باعث ایجاد درد شدید، بی‌حسی، مور مور، و ضعف انگشتان دست و پا شوند.

علل نوروفیبروماتوز
نوروفیبروماتوز می‌تواند به تمامی سلول‎های ستیغ عصبی شامل سلول‎های شوان، ملانوسیت‌ها، و فیبروبلاست‌های اندونورئال آسیب برساند. نوروفیبروماتوز ممکن است استخوان‌ها را درگیر کرده سبب درد شدید شود.
یک جهش ژن همچنین به نام Nf1 مسبب Nf1 شناخته می‌شود. این ژن به شکل نرمال یک پروتئین تولید می‌کند که رشد بافت عصب را تحت نظر نگه می‌دارد.
به هر حال، در مردم دچار این اختلال ژن مزبور یک پروتئین ناکامل تولید می‌کند. این پروتئین در تعدیل رشد بافت سیستم عصبی بسیار ناکارآمد است، و این موضوع به تومورهایی منجر می‌شود که در مردم دچار Nf1 ایجاد می‌شوند.
این ژن در محدوده کروموزوم شماره 17 قرار دارد.
Nf2 به ژنی مشابه بر روی کروموزوم شماره 22 تأثیر می‌گذارد.
تقریباً در تمامی موارد شناخته شده هر دو نوع اصلی از طریق یکی از والدین به فرزند منتقل می‌شود، و برای آن که فرزند در معرض خطر ابتلاء به نوروفیبروماتوز باشد فقط داشتن ژن خطا در یکی از والدین کافی است.
در نیم دیگر موارد این ژن‌ها تحت شرایطی قرار می‌گیرند که به عنوان جهش پراکنده در اسپرم یا سلول تخمک شناخته می‌شوند. علل و ریسک فاکتورهای جهش‌های پراکنده روشن نیستند.
در Nf2 جهش مورد بحث در عین حال ممکن است پس از لقاح نطفه در شکلی موسوم به Nf2 موزائیکی بروز کند. این شکل خفیف‌تری از این بیماری محسوب می‌گردد.

تشخیص نوروفیبروماتوز
Nf1 در حالت معمول در طول دوره کودکی تشخیص داده می‌شود. تشخیص مزبور زمانی قطعیت پیدا می‌کند که شخص دستکم دارای دو مورد از موارد زیر باشد:
• تاریخچه خانوادگی Nf1
• گلیوما، یا تومور روی عصب بینایی، که معمولاً بدون علایم است
• ضایعات استخوانی
• دستکم شش لکه "شیر-قهوه‌ای" با اندازه بیش از 5 میلی‌متر عرض در کودکان یا 15 میلی‌متر در نوجوانان و بزرگسالان
• دستکم دو نودول لیچ یا لکه‎های کوچک قهوه‌ای رنگ در عنبیه چشم
• کک و مک‌هایی در زیر بغل، زیر پستان یا در ناحیه کشاله ران
• دو مورد یا بیشتر نوروفیبروما یا یک مورد "پلکسیفرم"
پلکسیفرم‌ها مبتلابه حدود 25 درصد مردم دچار Nf1 هستند. پلکسیفرم‌ها نوروفیبروماهایی هستند که در کوران رشد در اطراف عصب‌های بزرگ گسترش پیدا می‌کنند، و باعث زمخت شدن و از شکل افتادن عصب می‌شوند. آنها در زیر پوست به صورت گره‌ یا رشته‌ احساس می‌گردند. پلکسیفرم‌ها می‌توانند بزرگ، دردناک و بدشکل شوند. پلکسیفرم‌ها به طور معمول در زمان کودکی شروع به شکل گرفتن می‌کنند.
یک نور مخصوص برای بررسی نشانه‌های زیر پوستی به کار می‌رود. دیگر ابزارهای تشخیصی شامل اشعه X، اسکن CT، یا MRI است. احتمال استفاده از یک آزمایش خون ژنتیک نیز وجود دارد.

تشخیص Nf2
علایم Nf2 به شکل نرمال در دوران بلوغ و بزرگسالی ظاهر می‌شود. بیشترین آغاز شیوع آنها مربوط به دوره 18 تا 24 سالگی است.
تشخیص Nf2 زمانی صورت می‌گیرد که موارد زیر لحاظ شود:
• اکوستیک نوروما در یک سال به علاوه دو مورد یا بیشتر علایم متعارف مثل کاتاراکت، تومور مغزی، و تاریخچه خانوادگی ابتلاء به این بیماری
• اکوستیک نوروما در هر دو گوش
• اکوستیک نوروما به اضافه تومورهای مغز یا ستون فقرات، که با استفاده از MRI یا CT اسکن کشف می‌شود
• وجود یک ژن خطا، که از طریق یک تست خون شناسایی می‌شود
شخص دچار Nf2 به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شود. تست‌های شنوایی و بینایی را می‌توان برای بررسی کاتاراکت، دیگر مشکلات چشم و مشکلات شنوایی مورد استفاده قرار داد.

عوارض نوروفیبروماتوز
پیامدهای هر نوع نوروفیبروماتوز متفاوت از دیگری است.

عوارض Nf1
در صورت فشار وارد شدن بر عصب‌های منتهی به گوش یا چشم توسط تومور، امکان بروز مشکلات بینایی و شنوایی وجود دارد. کودکان در نتیجه این روند ممکن است دچار چالش‌های رفتاری و مشکلات یادگیری شوند.
در حدود 50 درصد کودکان مبتلاء به Nf1 با چالش‌های یادگیری مواجه هستند. احتمال آسیب دیدن حافظه کوتاه مدت، خودآگاهی فضایی و هماهنگی وجود دارد.
دیگر پیامدهای Nf1 شامل موارد زیر است:
• صرع
• بزرگ شدن اندازه سر
• تومورهای خوش‌خیم که در موارد معدود ممکن است سرطانی شوند
• خمیدگی ستون فقرات یا اسکولیوز
• گلیوماها یا تومورهای روی عصب چشم که برخی از اوقات باعث مشکلات بینایی می‌شوند
• هیپرتانسیون
• مشکلات تکلم
• کوتاهی قد
• مشکلات اسکلتی
امکان رشد جنسی و بلوغ زودرس یا دیررس وجود دارد.

عوارض Nf2
مردم مبتلاء به Nf2 ممکن است دچار تومورهای خوش‌خیم پوستی مشابه موارد خصلت‌نمای Nf1 شوند. این موضوع باید در مورد رشد، تغییر یا ایجاد درد توسط آنها بررسی شود.
تومورهای خوش‌خیم مغز می‌توانند بر قسمت‌هایی از مغز فشار وارد کرده و سبب تشنج، مشکلات بینایی، و مشکلات تعادل شوند. برخی از تومورها سرطانی می‌شوند.
تومورهای طناب نخاعی ممکن است روی عصب‌های اطراف ستون فقرات ایجاد شوند که نتیجه رعشه، بی‌حسی و درد اندام‌ها است. تومورهای اطراف ناحیه گردن می‌توانند سبب مشکلات صورت و برای مثال مشکل در لبخند زدن، چشمک زدن یا عمل بلع شوند.

دورنما
بسیاری از مردم دچار Nf1 فقط به علایم خفیف مبتلاء می‌شوند و می‌توانند زندگی نرمال و سالمی را پشت سر بگذارند. عوارض بیماری می‌توانند مدت زندگی را کاهش دهند اما شخص دچار این بیماری می‌تواند انتظار داشته باشد که به اندازه مردم فاقد این بیماری زندگی کند.
به هر حال برای پیشگیری از ایجاد عوارض نیاز است تا علایم به شکل منظم پایش شود.
دورنما در مورد Nf2 کمتر مثبت است. اگرچه تومورهای این بیماری عموماً خوش‌خیم هستند، محدوده شکل‌گیری و کمیت یا تعداد تومورها می‌تواند بر کیفیت زندگی تأثیر منفی داشته و سبب مرگ و میر زودهنگام شود. به طور متوسط مردم دچار Nf2 تا 36 سالگی عمر می‌کنند./

• کریستین نوردکویست، دکتر النا بیگرز
• ترجمه محمدقاسم رافعی

Source:
Medical News Today
What's to know about neurofibromatosis?
Last updated Tue 9 January 2018
By Christian Nordqvist
Reviewed by Alana Biggers, MD, MPH