• جنیفر هوآیزن، دکتر سیونگو هان
• ترجمه نادر اکبری سراوانی
مردم ممکن است بر اثر نحوۀ نشستن در حالتی که باعث وارد آمدن فشار بیش از حدی بر عصبها یا کاهش گردش خون شود، دچار بی‌حسی پا گردند.* به هر جهت، بی‌حسی درازمدت یا بی‌حسی غیر قابل توضیح ممکن است نشانهای از برخی اختلالات زیربنایی پزشکی باشد.
بیماریهایی مثل مالتیپل اسکلروزیس (MS)، دیابت، بیماری شریان محیطی، یا فیبرومیالژی میتوانند در ناحیۀ دست و پا بی‌حسی یا مور مور و گز گز درازمدت ایجاد کنند. این حس ممکن است در کل پا در قسمت پایین زانو یا در نواحی مختلف آن ایجاد شود.
[مطالب این مقاله:]
• علل
• علایم
• درمان
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
• دورنما
علل بی‌حسی پا
اغلب اوقات مردم به طور موقت و بر اثر حالت قرارگیری بدن دچار بی‌حسی پا می‌شوند. به هر جهت، بی‌حسی درازمدت یا مزمن پا تقریباً در تمامی موارد نشانهای از وجود یک اختلال زیربنایی است.
اختلالات مرتبط به بی‌حسی پا شامل موارد زیر است:
حالت قرارگیری بدن
عادات مربوط به حالت قرارگیری بدن که بر اثر آنها فشار زیادی بر عصبها وارد شده یا جریان خون در اندامهای تحتانی کاهش مییابد در اغلب موارد علت بروز بی‌حسی موقتی در پا است. بسیاری از مردم از "خواب رفتن" پای خود میگویند و اصطلاح پزشکی برای این حالت پارستزی انتقالی (موقتی یا گذرا) است.
عاداتی که میتوانند باعث ایجاد حالت خواب رفتگی در پاها شوند عبارتند از:
• روی هم انداختن پاها برای زمانی طولانی
• نشستن یا زانو زدن در یک بازۀ زمانی طولانی
• نشستن روی پاها
• پوشیدن زیرجامه، جوراب یا کفش بسیار تنگ
جراحت یا آسیب دیدگی
آسیب دیدگی تابگشت، ستون فقرات، کفل، و پا می‌تواند بر عصبها فشار وارد کند و باعث ایجاد حالت بی‌حسی در آنها شود.
در همین زمینه بیشتر بخوانیم:
20 علت بی‌حسی دست
دیابت
برخی از مردم مبتلا به دیابت دچار نوعی آسیبدیدگی عصب می‌شوند که نوروپاتی دیابتی نام دارد. نوروپاتی دیابتی می‌تواند سبب ایجاد بی‌حسی، مور مور و درد در پا شود که در موارد شدید تا زیر زانو ادامه پیدا میکند.
مشکلات کمر و سیاتیک
مشکلات ناحیۀ کمر مثل شکستگی یا فتق دیسکهای ستون فقرات میتوانند سبب در تنگنا قرار گرفتن یا فشرده شدن عصب‌هایی شوند که به پاها میروند، و به اختلالات حرکتی یا بی‌حسی منجر گردند.
سیاتیک یک اصطلاح پزشکی برای تحریک عصب سیاتیک است، که از کمر تا زیر زانو امتداد دارد. اگر عصب سیاتیک دچار تحریک یا فشردگی شود، فرد ممکن است بی‌حسی یا مور مور را در ناحیۀ پا احساس کند.
سندرم تونل تارسال
سندرم تونل تارسال هنگامی بروز میکند که رگی که به ساق پا و در ادامه به قسمت درون مچ پا و پا میرود دچار فشردگی و انقباض یا آسیبدیدگی می‌شود.
تونل تارسال فضای باریکی درون مچ پا است. سندرم تونل تارسال گرایشی به ایجاد بی‌حسی، سوزش، مور مور و درد سوزان در پا از خود نشان میدهد.
بیماری شریان محیطی
بیماری شریان محیطی (PAD) باعث می‌شود تا شریانهای ساق پا، بازوها و معده باریک شوند و مقدار خون قابل پمپاژ شده توسط آنها و نیز جریان خون کاهش یابد. ناحیۀ ساق پا یکی از بخشهای اصلی آسیب دیده بر اثر PAD محسوب می‌شود.
اغلب مردم مبتلا به این بیماری در هنگام راه رفتن و بالا رفتن از پلهها دچار درد و گرفتگی در ناحیۀ ساق پا و کفل می‌شوند. برخی از بیماران نیز در ناحیۀ ساق پا دچار حالت ضعف و بی‌حسی میگردند.
علایم PAD به طور معمول بر اثر چند دقیقه استراحت از بین میرود.
تومورها یا دیگر توده‌های غیر نرمال
تومورها، کیستها، و توده‌های خوشخیم میتوانند به مغز، طناب نخاعی، یا هر قسمتی از پا فشار وارد کنند. این فشار می‌تواند باعث محدودیت جریان خون در پاها و بروز بی‌حسی شود.
مصرف مشروب الکلی
مواد سمی موجود در الکل میتوانند سبب آسیب دیدگی عصب شوند که با بی‌حسی، به ویژه در پا همراه است.
مصرف مزمن یا بیش از حد الکل نیز می‌تواند به آسیب دیدن عصب و بی‌حسی منجر شود. این نوع آسیب دیدگی عصب با کاهش میزان ویتامینهای B مثل ویتامین B1 (تیامین)، B9 (فولات)، و B12 مرتبط است که بر اثر مصرف مقادیر زیاد الکل ایجاد می‌شود.
فیبرومیالژی
فیبرومیالژی نوعی بیماری مزمن است که سبب ایجاد درد بدن در ابعاد گسترده، رنجوری و حساسیت می‌شود. برخی مردم دچار فیبرومیالژی بی‌حسی و مور مور را در ناحیۀ دست و پا تجربه میکنند.
اغلب مردم مبتلا به فیبرومیالژی به طیفی از علایم شامل موارد زیر دچار می‌شوند:
• خشکی یا احساس درد و رنج بدون هر گونه دلیل آشکار، که به ویژه در هنگام صبح یا پس از خواب بروز میکنند
• خستگی مزمن
• مشکلات حافظه یا مشکلات مربوط به تفکر به شکل روشن که گاهی از اوقات فیبرو-مه نامیده می‌شود.
• سندرم پای بیقرار
تقریباً تمامی مبتلایان به فیبرومیالژی در هر وهله علایم بیماری را در بیش از یک بخش بدن به مدت دستکم سه ماه احساس میکنند. اگر بی‌حسی در ناحیۀ پا با بروز دیگر علایم در درازمدت همراه نباشد، نامحتمل است که فیبرومیالژی عامل بروز آنها باشد.
مالتیپل اسکلروزیس (MS)
مردم مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس دچار آسیب دیدگی عصب حسی می‌شوند که باعث ایجاد بی‌حسی در قسمت کوچکی از بدن آنان یا کل اندامهای دور از قلب می‌شود. اگرچه بی‌حسی همراه MS اغلب اوقات زمان کوتاهی ادامه دارد، در عین حال می‌تواند برای ایجاد ناتوانی به قدر کافی درازمدت باشد.
استروک و مینی استروک (سکته مغزی خفیف)
استروک‌ها و مینیاستروکها میتوانند سبب بروز نوعی آسیب دیدگی در مغز شوند که بر چگونگی تفسیر و پردازش پیامهای عصبی تأثیر میگذارد. استروک یا مینی استروک گاهی از اوقات باعث ایجاد بی‌حسی موقتی یا درازمدت در بخش‌هایی از بدن می‌شود.
علایم بی‌حسی پا
بی‌حسی فقط یک بخش از علایم همراه بی‌حسی موقتی و مزمن است.
بسیاری از مردم به صورت همزمان یا متناوب در کنار بی‌حسی علایم دیگر شامل موارد فهرست زیر را در ناحیۀ پاهای خود احساس میکنند:
• مور مور
• سوزش
• غلغلک
• خارش
• احساس خزش چیزی در زیر پوست
درمان بی‌حسی پا
درمان کامل بی‌حسی پا به طور کامل به علت بروز آن بستگی دارد.
دارو
گزینههای دارویی برای بی‌حسی درازمدت در پا شامل موارد زیر است:
• داروهای ضد افسردگی. برخی داروهای ضد افسردگی مثل دولوکستین و ملناسیپران برای درمان فیبرومیالژی مورد تأیید قرار گرفتهاند.
• کورتیکوستروئیدها. برخی داروهای کورتیکوستروئیدی میتوانند به کاهش التهاب و بی‌حسی همراه اختلالاتی مثل MS کمک کنند.
• گاباپنتین و پریگابالین. داروهای بلوک کننده یا تغییر دهندۀ پیام‌رسانی عصبی میتوانند به کاهش بی‌حسی همراه اختلالاتی مثل فیبرومیالژی، مالتیپل اسکلروزیس و نوروپاتی دیابتی کمک کنند.
مداوای خانگی
مداواهای خانگی مفید برای تسکین بی‌حسی پا شامل موارد زیر است:
• استراحت. بسیاری از اختلالات منجر به بی‌حسی پا مثل فشار عصب از طریق استراحت بهبود مییابند.
• یخ. یخ (سرمادرمانی) می‌تواند در کاهش تورم موجب بروز فشار بر عصبها مفید باشد. استفاده از کمپرس یخ به مدت 15 دقیقه چند بار در روز به این هدف کمک میکند.
• گرما. گرما (گرمادرمانی) در برخی از اوقات می‌تواند به رفع حالت خشکی، رنج، یا تنش عضلانی موجب بروز فشار بر عصبها و ایجاد بی‌حسی مفید باشد. به هر جهت باید از قرار دادن پای بیحس شده در معرض گرمای بیش از حد اجتناب کرد زیرا در این وضعیت گرما می‌تواند باعث تشدید التهاب و درد و بی‌حسی شود.
• ماساژ. ماساژ دادن پای دچار بی‌حسی باعث بهبود جریان گردش خون شده و می‌تواند سبب کاهش علایم شود.
• ورزش. فقدان تحرک ورزشی می‌تواند به تضعـیف قلب و رگهای خونی منجر شده، توانایی این دستگاه‌ها را برای پمپاژ خون به اندامهای تحتانی بدن کاهش دهد. فعالیتهایی مثل یوگا، پیلاتس، و تای چی میتوانند گردش خون را تقویت کرده و التهاب مزمن یا درد را کاهش دهند.
• دستگاههای حمایت کننده. عضوبندها و به ویژه آن دسته از آنها که برای پوشش پا طراحی شدهاند میتوانند باعث کاهش ناشی از فشار بر عصب در اختلالاتی مثل آسیب دیدگی، سندرم تونل تارسال یا صافی کف پا شوند.
• حمام نمک اپسون. این نوع نمک حاوی منیزیم است، ترکیبی که به عنوان افزایش دهندۀ جریان و گردش خون شناخته می‌شود.
• تکنیکهای ذهنی و کاهش استرس. مردم دچار اختلالات و بیماریهای مسبب بی‌حسی مزمن مثل MS و فیبرومیالژی، باید کوشش کنند تا بر این واقعیت تمرکز نمایند که دورههای بی‌حسی اغلب اوقات گذرا بوده و به خودی خود از بین میروند. استرس در عین حال گرایشی به ایجاد تشدید در علایم اختلالات سیستم عصبی مرکزی از خود نشان میدهد.
• خواب. این موضوع روشن شده است که فقدان یا کمبود خواب باعث تشدید بی‌حسی پا در هنگام ابتلا به بسیاری از بیماریهای مزمن می‌شود.
• رژیم غذایی سالم و متعادل. سوءتغذیه به ویژه کمبود ویتامین B می‌تواند سبب آسیب دیدن عصب و منجر به بی‌حسی شود. دریافت مقدار کافی انواع ویتامین و دیگر مواد مغذی می‌تواند در عین حال التهاب مزمن و درد را که خود میتوانند به بی‌حسی بینجامند، کاهش دهد.
• کاهش مصرف الکل یا ترک آن. الکل حاوی موادی سمی است که میتوانند سبب آسیب رساندن به عصب و بی‌حسی شوند. الکل همچنین به طور معمول علایم درد مزمن و اختلالات التهابی را تشدید میکند و می‌تواند سبب عود علایم شود.
درمانهای جایگزین
برخی درمانهای جایگزین شامل موارد فهرست زیر برای کمک به کاهش علایم اختلالات مسبب بی‌حسی در پا مفید نشان دادهاند.
• ماساژ
• رفلکسولوژی
• طب سوزنی
• زیستبازخورد (بیوفیدبک)
• هیدروتراپی (آبدرمانی)
• مدیتیشن مراقبه ذهن
• مجسمسازی هدایت شده
• مکملهای ویتامین B (به ویژه B3، B6، و B12)
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورتی که بی‌حسی در پا دارای مشخصات زیر باشد باید به دکتر مراجعه کرد:
• بی‌حسی نامرتبط به عادات قرارگیری بدن یا عوامل مربوط به سبک زندگی مثل پوشیدن لباس و کفش تنگ
• بی‌حسی طولانی مدت
• بی‌حسی همراه دیگر علایم مزمن
• بی‌حسی همراه تغییرات درازمدت در رنگ، اندازه، یا حرارت پا
دورنما
بی‌حسی در ناحیۀ پا اختلالی شایع است، و چنانچه به صورت مزمن درآید می‌تواند نشانهای از یک اختلال زیربنایی پزشکی باشد.
هر فردی که دچار بی‌حسی غیر قابل توجیه، مداوم، مکرر، دردناک، ناتوان کننده یا بی‌حسی همراه دیگر علایم مزمن باشد باید برای تشخیص علت و یافتن گزینههای درمانی به پزشک مراجعه کند./
*توضیح م. در این مقاله در تمامی موارد مقصود از پا شامل نوک انگشتان تا زانو است مگر اینکه در متن به قسمتهای مختلف پا به تصریح اشاره شود.
Source:
Medical News Today
Why are my legs and feet numb?
Last reviewed Sat 21 April 2018
By Jennifer Huizen
Reviewed by Seunggu Han, MD
