بی‌حسی پا - علل، علایم، و درمان

• جنیفر هوآیزن، دکتر سیونگو هان
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

مردم ممکن است بر اثر نحوۀ نشستن در حالتی که باعث وارد آمدن فشار بیش از حدی بر عصب‎ها یا کاهش گردش خون ‎شود، دچار بی‎حسی پا گردند.* به هر جهت، بی‎حسی درازمدت یا بی‎حسی غیر قابل توضیح ممکن است نشانه‎ای از برخی اختلالات زیربنایی پزشکی باشد.
بیماری‎هایی مثل مالتیپل اسکلروزیس (MS)، دیابت، بیماری شریان محیطی، یا فیبرومیالژی می‎توانند در ناحیۀ دست و پا بی‎حسی یا مور مور و گز گز درازمدت ایجاد کنند. این حس ممکن است در کل پا در قسمت پایین زانو یا در نواحی مختلف آن ایجاد شود.

[مطالب این مقاله:]
• علل
• علایم
• درمان
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
• دورنما

علل بی‌حسی پا
اغلب اوقات مردم به طور موقت و بر اثر حالت قرارگیری بدن دچار بی‎حسی پا می‎شوند. به هر جهت، بی‎حسی درازمدت یا مزمن پا تقریباً در تمامی موارد نشانه‎ای از وجود یک اختلال زیربنایی است.
اختلالات مرتبط به بی‎حسی پا شامل موارد زیر است:

حالت قرارگیری بدن
عادات مربوط به حالت قرارگیری بدن که بر اثر آنها فشار زیادی بر عصب‎ها وارد شده یا جریان خون در اندام‎های تحتانی کاهش می‎یابد در اغلب موارد علت بروز بی‎حسی موقتی در پا است. بسیاری از مردم از "خواب رفتن" پای خود می‎گویند و اصطلاح پزشکی برای این حالت پارستزی انتقالی (موقتی یا گذرا) است.
عاداتی که می‎توانند باعث ایجاد حالت خواب رفتگی در پاها شوند عبارتند از:
• روی هم انداختن پاها برای زمانی طولانی
• نشستن یا زانو زدن در یک بازۀ زمانی طولانی
• نشستن روی پاها
• پوشیدن زیرجامه، جوراب یا کفش بسیار تنگ

جراحت یا آسیب دیدگی
آسیب دیدگی تاب‎گشت، ستون فقرات، کفل، و پا می‎تواند بر عصب‎ها فشار وارد کند و باعث ایجاد حالت بی‎حسی در آنها شود.

در همین زمینه بیشتر بخوانیم:

بی‌حسی پیشانی چه علتی دارد و چگونه درمان می‌شود؟

دیابت
برخی از مردم مبتلا به دیابت دچار نوعی آسیب‎دیدگی عصب می‎شوند که نوروپاتی دیابتی نام دارد. نوروپاتی دیابتی می‎تواند سبب ایجاد بی‎حسی، مور مور و درد در پا شود که در موارد شدید تا زیر زانو ادامه پیدا می‎کند.

مشکلات کمر و سیاتیک
مشکلات ناحیۀ کمر مثل شکستگی یا فتق دیسک‎های ستون فقرات می‎توانند سبب در تنگنا قرار گرفتن یا فشرده شدن عصب‌هایی شوند که به پاها می‎روند، و به اختلالات حرکتی یا بی‎حسی منجر گردند.
سیاتیک یک اصطلاح پزشکی برای تحریک عصب سیاتیک است، که از کمر تا زیر زانو امتداد دارد. اگر عصب سیاتیک دچار تحریک یا فشردگی شود، فرد ممکن است بی‎حسی یا مور مور را در ناحیۀ پا احساس کند.

سندرم تونل تارسال
سندرم تونل تارسال هنگامی بروز می‎کند که رگی که به ساق پا و در ادامه به قسمت درون مچ پا و پا می‎رود دچار فشردگی و انقباض یا آسیب‎دیدگی می‏‌شود.
تونل تارسال فضای باریکی درون مچ پا است. سندرم تونل تارسال گرایشی به ایجاد بی‎حسی، سوزش، مور مور و درد سوزان در پا از خود نشان می‎دهد.

بیماری شریان محیطی
بیماری شریان محیطی (PAD) باعث می‎شود تا شریان‎های ساق پا، بازوها و معده باریک شوند و مقدار خون قابل پمپاژ شده توسط آنها و نیز جریان خون کاهش یابد. ناحیۀ ساق پا یکی از بخش‎های اصلی آسیب دیده بر اثر PAD محسوب می‎شود.
اغلب مردم مبتلا به این بیماری در هنگام راه رفتن و بالا رفتن از پله‎ها دچار درد و گرفتگی در ناحیۀ ساق پا و کفل می‎شوند. برخی از بیماران نیز در ناحیۀ ساق پا دچار حالت ضعف و بی‎حسی می‎گردند.
علایم PAD به طور معمول بر اثر چند دقیقه استراحت از بین می‎رود.

تومورها یا دیگر توده‌های غیر نرمال
تومورها، کیست‎ها، و توده‎های خوش‎خیم می‎توانند به مغز، طناب نخاعی، یا هر قسمتی از پا فشار وارد کنند. این فشار می‎تواند باعث محدودیت جریان خون در پاها و بروز بی‎حسی شود.

مصرف مشروب الکلی
مواد سمی موجود در الکل می‎توانند سبب آسیب دیدگی عصب شوند که با بی‎حسی، به ویژه در پا همراه است.
مصرف مزمن یا بیش از حد الکل نیز می‎تواند به آسیب دیدن عصب و بی‎حسی منجر شود. این نوع آسیب دیدگی عصب با کاهش میزان ویتامین‎های B مثل ویتامین B1 (تیامین)، B9 (فولات)، و B12 مرتبط است که بر اثر مصرف مقادیر زیاد الکل ایجاد می‎شود.

فیبرومیالژی
فیبرومیالژی نوعی بیماری مزمن است که سبب ایجاد درد بدن در ابعاد گسترده، رنجوری و حساسیت می‎شود. برخی مردم دچار فیبرومیالژی بی‎حسی و مور مور را در ناحیۀ دست و پا تجربه می‎کنند.
اغلب مردم مبتلا به فیبرومیالژی به طیفی از علایم شامل موارد زیر دچار می‌شوند:
• خشکی یا احساس درد و رنج بدون هر گونه دلیل آشکار، که به ویژه در هنگام صبح یا پس از خواب بروز می‎کنند
• خستگی مزمن
• مشکلات حافظه یا مشکلات مربوط به تفکر به شکل روشن که گاهی از اوقات فیبرو-مه نامیده می‎شود.
• سندرم پای بی‎قرار
تقریباً تمامی مبتلایان به فیبرومیالژی در هر وهله علایم بیماری را در بیش از یک بخش بدن به مدت دستکم سه ماه احساس می‎کنند. اگر بی‎حسی در ناحیۀ پا با بروز دیگر علایم در درازمدت همراه نباشد، نامحتمل است که فیبرومیالژی عامل بروز آنها باشد.

مالتیپل اسکلروزیس (MS)
مردم مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس دچار آسیب دیدگی عصب حسی می‎شوند که باعث ایجاد بی‎حسی در قسمت کوچکی از بدن آنان یا کل اندام‎های دور از قلب می‎شود. اگرچه بی‎حسی همراه MS اغلب اوقات زمان کوتاهی ادامه دارد، در عین حال می‎تواند برای ایجاد ناتوانی به قدر کافی درازمدت باشد.

استروک و مینی استروک (سکته مغزی خفیف)
استروک‌ها و مینی‎استروک‎ها می‎توانند سبب بروز نوعی آسیب دیدگی در مغز شوند که بر چگونگی تفسیر و پردازش پیام‎های عصبی تأثیر می‎گذارد. استروک یا مینی استروک گاهی از اوقات باعث ایجاد بی‎حسی موقتی یا درازمدت در بخش‌هایی از بدن می‎شود.

علایم
بی‎حسی فقط یک بخش از علایم همراه بی‎حسی موقتی و مزمن است.
بسیاری از مردم به صورت همزمان یا متناوب در کنار بی‎حسی علایم دیگر شامل موارد فهرست زیر را در ناحیۀ پاهای خود احساس می‎کنند:
• مور مور
• سوزش
• غلغلک
• خارش
• احساس خزش چیزی در زیر پوست

درمان
درمان کامل بی‎حسی پا به طور کامل به علت بروز آن بستگی دارد.

دارو
گزینه‎های دارویی برای بی‎حسی درازمدت در پا شامل موارد زیر است:
• داروهای ضد افسردگی. برخی داروهای ضد افسردگی مثل دولوکستین و ملناسیپران برای درمان فیبرومیالژی مورد تأیید قرار گرفته‎اند.
• کورتیکوستروئیدها. برخی داروهای کورتیکوستروئیدی می‎توانند به کاهش التهاب و بی‎حسی همراه اختلالاتی مثل MS کمک کنند.
• گاباپنتین و پریگابالین. داروهای بلوک کننده یا تغییر دهندۀ پیام‌رسانی عصبی می‎توانند به کاهش بی‎حسی همراه اختلالاتی مثل فیبرومیالژی، مالتیپل اسکلروزیس و نوروپاتی دیابتی کمک کنند.

مداوای خانگی
مداواهای خانگی مفید برای تسکین بی‎حسی پا شامل موارد زیر است:
• استراحت. بسیاری از اختلالات منجر به بی‎حسی پا مثل فشار عصب از طریق استراحت بهبود می‎یابند.
• یخ. یخ (سرمادرمانی) می‎تواند در کاهش تورم موجب بروز فشار بر عصب‎ها مفید باشد. استفاده از کمپرس یخ به مدت 15 دقیقه چند بار در روز به این هدف کمک می‎کند.
• گرما. گرما (گرمادرمانی) در برخی از اوقات می‎تواند به رفع حالت خشکی، رنج، یا تنش عضلانی موجب بروز فشار بر عصب‏ها و ایجاد بی‎حسی مفید باشد. به هر جهت باید از قرار دادن پای بی‎حس شده در معرض گرمای بیش از حد اجتناب کرد زیرا در این وضعیت گرما می‎تواند باعث تشدید التهاب و درد و بی‎حسی شود.
• ماساژ. ماساژ دادن پای دچار بی‎حسی باعث بهبود جریان گردش خون شده و می‎تواند سبب کاهش علایم شود.
• ورزش. فقدان تحرک ورزشی می‎تواند به تضعـیف قلب و رگ‎های خونی منجر شده، توانایی این دستگاه‌ها را برای پمپاژ خون به اندام‎های تحتانی بدن کاهش دهد. فعالیت‎هایی مثل یوگا، پیلاتس، و تای چی می‎توانند گردش خون را تقویت کرده و التهاب مزمن یا درد را کاهش دهند.
• دستگاه‎های حمایت کننده. عضوبندها و به ویژه آن دسته از آنها که برای پوشش پا طراحی شده‎اند می‎توانند باعث کاهش ناشی از فشار بر عصب در اختلالاتی مثل آسیب دیدگی، سندرم تونل تارسال یا صافی کف پا شوند.
• حمام نمک اپسون. این نوع نمک حاوی منیزیم است، ترکیبی که به عنوان افزایش دهندۀ جریان و گردش خون شناخته می‎شود.
• تکنیک‏‌های ذهنی و کاهش استرس. مردم دچار اختلالات و بیماری‎های مسبب بی‎حسی مزمن مثل MS و فیبرومیالژی، باید کوشش کنند تا بر این واقعیت تمرکز نمایند که دوره‎های بی‎حسی اغلب اوقات گذرا بوده و به خودی خود از بین می‎روند. استرس در عین حال گرایشی به ایجاد تشدید در علایم اختلالات سیستم عصبی مرکزی از خود نشان می‎دهد.
• خواب. این موضوع روشن شده است که فقدان یا کمبود خواب باعث تشدید بی‎حسی پا در هنگام ابتلا به بسیاری از بیماری‎های مزمن می‎شود.
• رژیم غذایی سالم و متعادل. سوءتغذیه به ویژه کمبود ویتامین B می‎تواند سبب آسیب دیدن عصب و منجر به بی‎حسی شود. دریافت مقدار کافی انواع ویتامین و دیگر مواد مغذی می‌‏تواند در عین حال التهاب مزمن و درد را که خود می‎توانند به بی‎حسی بینجامند، کاهش دهد.
• کاهش مصرف الکل یا ترک آن. الکل حاوی موادی سمی است که میتوانند سبب آسیب رساندن به عصب و بی‎حسی شوند. الکل همچنین به طور معمول علایم درد مزمن و اختلالات التهابی را تشدید می‎کند و می‎تواند سبب عود علایم شود.

درمان‎های جایگزین
برخی درمان‎های جایگزین شامل موارد فهرست زیر برای کمک به کاهش علایم اختلالات مسبب بی‎حسی در پا مفید نشان داده‎اند.
• ماساژ
• رفلکسولوژی
• طب سوزنی
• زیست‎بازخورد (بیوفیدبک)
• هیدروتراپی (آب‎درمانی)
• مدیتیشن مراقبه ذهن
• مجسم‎سازی هدایت شده
• مکمل‌‏های ویتامین B (به ویژه B3، B6، و B12)

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
در صورتی که بی‎حسی در پا دارای مشخصات زیر باشد باید به دکتر مراجعه کرد:
• بی‎حسی نامرتبط به عادات قرارگیری بدن یا عوامل مربوط به سبک زندگی مثل پوشیدن لباس و کفش تنگ
• بی‎حسی طولانی مدت
• بی‎حسی همراه دیگر علایم مزمن
• بی‎حسی همراه تغییرات درازمدت در رنگ، اندازه، یا حرارت پا

دورنما
بی‎حسی در ناحیۀ پا اختلالی شایع است، و چنانچه به صورت مزمن درآید می‎تواند نشانه‎ای از یک اختلال زیربنایی پزشکی باشد.
هر فردی که دچار بی‎حسی غیر قابل توجیه، مداوم، مکرر، دردناک، ناتوان کننده یا بی‎حسی همراه دیگر علایم مزمن باشد باید برای تشخیص علت و یافتن گزینه‎های درمانی به پزشک مراجعه کند./

*توضیح م. در این مقاله در تمامی موارد مقصود از پا شامل نوک انگشتان تا زانو است مگر اینکه در متن به قسمت‎های مختلف پا به تصریح اشاره شود.

Source:
Why are my legs and feet numb?
Last reviewed Sat 21 April 2018
By Jennifer Huizen
Reviewed by Seunggu Han, MD