• کریستین نوردکویست، دکتر دِبرا رُز ویلسون
• ترجمه محمدقاسم رافعی
بیماری کرونری قلب به باریک شدن شریانهای کرونری - رگهای خونـــی کــه اکـسیژن و خون را به قلب میرسانند - اشاره دارد. این بیماری به نام بیماری شریان کرونری یا بیماری عروق کرونری نیز شناخته می‌شود. بیماری کرونری قلب (CHD) یکی از دلایل اصل بروز مرگ و میر در انسان محسوب می‌شود.
CHD معمولاً هنگامی بروز می‌کند که کلسترول روی دیوارۀ شریان انباشته شده پلاک ایجاد می‌کند. در نتیجه شریانها باریک میشوند، و جریان خون به قلب کاهش مییابد. برخی از اوقات، یک لختۀ خون می‌تواند جریان خون به عضلۀ قلب را مسدود کند.
CHD به طور معمول سبب آنژین پکتوریس (درد قفسۀ سینه)، تنگی نفس، انفارکتوس میوکارد یا حمله قلبی می‌شود. CHD شایعترین شکل بیماری قلبی در ایالات متحد آمریکا است و سالانه موجب 370.000 مورد مرگ در این کشور می‌شود.
مطالب این مقاله:
• CHD چیست؟
• علل
• علایم
• درمان
• پیشگیری
• تشخیص
بیماری کرونری قلب چیست؟
قلب یک عضله است. خون از درون قلپ به ریه‌ها پمپاژ می‌شود که در آنجا با اکسیژن ممزوج میگردد. این خون سرشار از اکسیژن سپس به قلب برمیگردد و آنگاه از طریق شریانها (سرخرگها) به تمامی دستگاه‌های بدن میرسد.
خون سپس از طریق وریدها به قلب برمیگردد و بار دیگر به ریه‌ها پمپاژ می‌شود. این فرآیند، گردش خون نام دارد.
شریانهای کرونری شبکۀ رگهای خــونی قلب هستند. آنها روی سطح قلب قرار دارند و عضلۀ قلب را با اکسیژن تغذیه میکنند. اگر شریانهای کرونری باریک شوند، جریان خون غنی از اکسیژن به قلب به ویژه در هنگام فعالیت جسمانی ممکن است بسیار کاهش یابد.
در ابتدا این کاهش جریان خون ممکن است فاقد علامت باشد اما همچنان که چربیها یا پلاکها در شریانهای کرونری انباشته میشوند، نشانهها و علایم خود را بروز میدهند.
علل بیماری کرونری قلب
باور بر این است که CHD با آسیب دیدگی یا جراحت لایۀ درونی شریان کرونری آغاز می‌شود.
این آسیب دیدگی سبب میود تودههای پلاک چربی در محل جراحت شکل بگیرند. این تودهها حاوی کلسترول و دیگر فرآوردههای زائد سلولی هستند. این انباشت، اترواسکلروزیس نامیده می‌شود.
اگر تکهها شکسته یا پاره شوند پلاکتها در این ناحیه انبوه شده در صدد ترمیم رگ خونی برمیآیند. این توده می‌تواند باعث انسداد شریان شده جریان خون را مسدود کرده یا کاهش دهد و به بروز حملۀ قلبی منجر گردد.
علایم بیماری کرونری قلب
آنژین
فهرست زیر علایم آنژین را ذکر می‌کند:
• درد قفسۀ سینه - مردم این درد را به عنوان فشردگی، فشار، سنگینی، سفتی، سوزش یا بروز درد آزار دهنده در قفسۀ سینه توصیف میکنند. این درد معمولاً در ناحیۀ پشت استخوان سینه آغاز می‌شود. درد سپس به گردن، فک، بازوها، شانهها، گلو، پشت یا حتی دندانها گسترش پیدا می‌کند.
علایم مرتبط - دیگر علایم شامل سوء گوارش، سوزش سر دل، ضعف، تعریق، تهوع، کرامپ، و تنگی نفس است.
چند نوع مختلف آنژین وجود دارد:
• آنژین پایدار - در این نوع آنژین، احساس ناراحتی ممکن است زمان کوتاهی ادامه داشته باشد و حسی نظیر بروز گاز یا اختلال در گوارش ایجاد کند. آنژین مزبور هنگامی بروز می‌کند که قلـب سختتر از حالات معمول مشغول به کار است، برای مثال در هنگام ورزش. آنژین پایدار الگوی منظمی دارد و ممکن است در گذر ماه‌ها یا سالها بروز کند. استراحت یا دارو می‌توانند علایم این نوع آنژین را تسکین کنند.
• آنژین ناپایدار - اغلب اوقات بر اثر لخته شدن خون در شریان کرونری ایجاد می‌شود. این نوع آنژین در زمان استراحت ظاهر شده، حالت غافلگیر کننده دارد، بیش از آنژین پایدار طول میکشد و ممکن است به مرور زمان تشدید شود.
• آنژین متغیر - این نوع آنژین در زمان استراحت بروز می‌کند و به طور معمول شدید است. آنژین مزبور وقتی بروز می‌کند که اسپاسمی در یک شریان ایجاد می‌شود که سبب سفتی و باریک شدن آن گشته، جریان خون به قلب مختل میگردد. محرکهای این نوع آنژین شامل قرار گرفتن در معرض سرما، استرس، دارو، دود سیگار یا مصرف کوکایین است.
تنگی نفس (دیس‌پنه)
CHD می‌تواند به تنگی نفس منجر شود. اگر به قلب و دیگر دستگاه‌های بدن اکسیژن بسیار کمی برسد، احتمال به نفس نفس افتادن بیمار وجود دارد. هر گونه تقلا یا تلاش بدنی در این حالت ممکن است بسیار ستوهآور باشد.
حمله قلبی
حملۀ قلبی یا انفارکتوس میوکارد وقتی اتفاق میافتد ک عضلۀ قلب فاقد خون کافی و بنابراین اکسیژن است. عضله میمیرد و حملۀ قلبی بروز می‌کند.
حملۀ قلبی معمولاً زمانی اتفاق میافتد که یک لختۀ خون از یک پلاک در یکی شریانهای کرونری توسعه پیدا می‌کند. لخته، اگر به قدر کافی بزرگ باشد، می‌تواند جریان خون به قلب را متوقف کند. لختۀ خون به عنوان ترومبوز کرونری شناخته می‌شود.
علایم حملۀ قلبی شامل موارد زیر است:
• ناراحتی قفسۀ سینه و در خفیف یا درد خرد کنندۀ قفسۀ سینه.
• سرفه.
• سرگیجه.
• تنگی نفس.
• خاکستری شدن رنگ صورت.
• احساس عمومی ناخوشی و حس وحشت از اینکه زندگی دارد به پایان میرسد.
• تهوع و استفراغ
• بیقراری
• تعریق و بروز حالت چسبندگی در پوست.
نخستین علامت حملۀ قلبی معمولاً درد قفسۀ سینه است که به گردن، فک، گوش‌ها، بازوها، و مچ دست گسترش پیدا می‌کند، و احتمال گسترش این درد به کتف، پشت یا شکم وجود دارد.
تغییر حالت قرارگیری بدن، استراحت، یا دراز کشیدن تسکینی در درد ایجاد نمیکند. درد اغلب اوقات پایدار است اما ممکن است قطع و وصل شود. این درد ممکن است از چند دقیقه تا ساعتها ادامه داشته باشد.
حملۀ قلبی یک فوریت پزشکی است و می‌تواند به مرگ یا آسیب دیدگی دایمی عضلۀ قلب منجر شود. اگر کسی دچار علایم حملۀ قلبی باشد باید بلافاصله با اورژانس پزشکی تماس بگیرد.
گزینه‌های درمانی برای CHD
CHD قابل علاج نیست، اما با فناوری موجود میتوان آن را به شکل مؤثری مدیریت کرد. درمان شامل ایجاد تغییرات در سبک زندگی، و احتمالاً استفاده از برخی اقدامات پزشکی و داروها است.
تغییرات سبک زندگی شامل ترک سیگار، خوردن غذای سالم، و ورزش منظم است.
داروهای بیماری کرونری قلب
• استاتینها - اینها تنها داروهایی هستند که اثرات مثبتی بر فرجام CHD از خود نشان دادهاند، اما اگر بیمار دچار اختلال کلسترول زیربنایی دیگری باشد، ممکن است که استاتینها دیگر کارآیی نداشته باشند.
• آسپیرین با دوز کم - این دارو لخته شدن خون را کاهش میدهد و با مصرف آن از خطر آنژین یا حملۀ قلبی کاسته می‌شود.
• بتا بلوکرها - میتوان از این داروها برای کاهش فشار خون و ریت قلبی استفاده کرد، به ویژه اگر فرد پیشتر دچار حملۀ قلبی شده باشد.
• پچها، اسپری‌ها یا قرص‌های نیتروگلیسیرین - اینها درد قفسۀ سینه را از طریق کاهش نیاز قلب به خون از طریق اتساع شریانهای کرونری، کم میکنند.
• مهار کنندههای آنزیم تبدیل انژیوتنسین (ACE) - این داروها فشار خون را پایین میآورند و به کند یا متوقف شدن پیشرفت CHD کمک میکنند.
• بلوک کنندههای کانال کلسیم - این داروها شریانهای کرونری را فراخ کرده امکان جریان مقدار بیشتری از خون به قلب را فراهم میآورند و هیپرتانسیون را کاهش میدهند.
جراحی
جراحی میتـواند در صورتی که رگهای خونی بیش از حد باریک شده باشند، یا در صورتی که علایم بیماری نسبت به داروها پاسخگو نباشد، شریانهای مسدود شده را باز یا جایگزین کند.
• جراحی لیزر - این نوع جراحی شامل ایجاد چند حفره یا سوراخ کوچک در عضلۀ قلب است که باعث تحریک ایجاد رگهای خونی جدید می‌شود.
• جراحی بای‌پس کرونری - جراح از یک رگ خونی متعلق به ناحیۀ دیگری از بدن برای ایجاد یک مسیر کنارگذر برای شریان مسدود شده استفاده می‌کند. شریان جایگزین را میتوان از پا یا یک شریان دیوار داخلی قفسۀ سینه گرفت.
• آنژیوگرافی و جایگذاری استنت - یـک کاتتر وارد بخش باریک شدۀ شریان می‌شود. یک بالن خالی از هوا از طریق کاتتر وارد ناحیۀ آسیب دیده می‌شود. وقتی بالن مزبور باد می‌شود به تودههای چربی موجود بر دیوارۀ شریان فشار وارد می‌کند. یک استنت ممکن است برای باز نگه داشتن شریان در محل تنگی آن جایگذاری شود.
در موارد نادر احتمال پیوند قلب وجود دارد و این در صورتی است که میزان آسیب دیدگی قلب شدید بوده و قادر به انجام عملکرد خود نباشد.
پیشگیری از بیماری کرونری قلب
کنترل سطح کلسترول خون ریسک CHD را کاهش میدهد. داشتن فعالیت جسمانی، محدود کردن میزان مصرف مشروب الکلی، اجتناب از دخانیات، و رژیم غذایی سالم توأم با کاهش مصرف قند و نمک نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
مردم دچار CHD یا دیابت باید از طریق دنبال کردن توصیه‌های پزشک در راستای کنترل این اختلالات کوشش کنند.
ریسک فاکتورهای بیماری کرونری قلب
سیگار کشیدن خطر این بیماری را افزایش میدهد. سیگار می‌تواند:
• التهاب را افزایش دهد و سبب تجمع مقدار بیشتری کلسترول در شریانهای کرونری شود.
• هر زنی که روزانه 20 نخ سیگار (سیگارت) میکشد در مقایسه با زنی که هرگز سیگار نکشیده است 6 برابر بیشتر در معرض ابتلا به CHD قرار دارد.
• مردانی که منظماً سیگار میکشند در مقایسه با مردانی که هرگز سیگار نکشیدهاند تا سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به CHD قرار دارند.
عوامل زیر خطر را در این مورد افزایش میدهند:
• وقتی مردم پا به سن میگذارند ریسک CHD در آنان افزایش مییابد.
• خطر بروز CHD در مردان بیشتر است، اگرچه ریسک CHD همچنان در زنان نیز قابل توجه است به ویژه وقتی آنان به دورۀ یائسگی زندگی می‌رسند.
• داشتن پدر یا مادری که پیش از رسیدن به سن 60 سالگی دچار CHD شده باشد خطر بروز آن را در فرد افزایش میدهد.
• هیپرتانسیون کنترل نشده یا فشار خون بالا، می‌تواند سبب ضخیم و باریک شدن شریانها شده، جریان خون را کاهش دهد.
• بالا بودن کلسترول خون شانس تشکیل پلاکهای شریانی را افزایش میدهد و این احتمال بروز اترواسکلروزیس را بالا میبرد.
• فقدان فعالیت ورزشی باعث افزایش ریسک CHD می‌شود و نیز فقر تغذیهای همین نقش را دارد، و این فقر تغذیهای مصرف گوشت فرآوری شده، چربی‌های ترانس و فست فودها را شامل می‌شود.
• استرس درازمدت عاطفی و روانی با صدمه دیدن شریانها مرتبط شده است.
• اجزاء سندرم متابولیک مثل دیابت نوع 2 و چاقی با افزایش خطر ابتلا به CHD مرتبط شده است.
برخی ریسک فاکتورها مربوط به سبک زندگی نیستند که از جملۀ آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
• سطوح بالای هموسیستئین، آمینو اسیدی که توسط بدن تولید می‌شود. مطالعات ارتباط آن را با افزایش بروز CHD نشان دادهاند.
• بالا بودن سطح فیبرینوژن، یک پروتئین در خون که در فرآیند لخته شدن خون دخالت دارد. مقدار بیش از حد این پروتئین محرک توده شدن پلاکتها می‌شود که نتیجۀ آن شکل گرفتن لختۀ خون است.
بالا بودن سطح لیپوپروتئین با افزایش ریسک بیماری قلبی عروقی و CHD مرتبط است.
تشخیص بیماری کرونری قلب
معاینۀ بالینی، گرفتن شرح حال پزشکی و برخی از تستها می‌توانند به تشخیص CHD کمک کنند.
• الکتروکاردیوگرام (ECG) - فعالیت الکتریکی قلب و ضربآهنگ (ریتم) قلب را ثبت و ضبط می‌کند.
• پایش هالتر - یک دستگاه پوشیدنی است که بیمار آن را به مدت دو روز یا بیشتر زیر لباس خود قرار میدهد. این دستگاه تمامی فعالیت الکتریکی قلب شامل ضربان قلب را ضبط می‌کند.
• اکوکاردیوگرام - یک اسکن اولتراسوند است که عملکرد پمپاژ قلب را بررسی می‌کند. این تست برای ایجاد تصاویر ویدیویی از امواج صوتی استفاده می‌کند.
• تست استرس - با استفاده از تردمیل یا دارو قلب را تحت فشار قرار میدهد.
• کاتتریزاسیون کرونری - رنگی است که از طریق یک کاتتر که درون شریان تعبیه شده است به درون شریانهای قلب تزریق می‌شود، و اغلب این کار در ناحیۀ پا یا بازو انجام می‌شود. یک اسکن اشعۀ ایکس نقاط باریک یا مسدود شده را به کمک رنگ تزریق شده مشخص می‌کند.
• CT اسکن - به پزشک در مشاهدۀ بصری شریانها کمک کرده، وجود هر گونه کلسیم را در تودههای چربی باریک کنندۀ شریانهای کرونری تشخیص، و دیگر ناهنجاریهای قلب را نشان میدهد.
• ونتریکولوگرافی هستهای - از ردیابها یا مواد رادیواکتیو برای نشان دادن دهلیزهای قلب استفاده می‌کند. مواد مزبور به درون ورید تزریق می‌شود. این مواد به گلبولهای قرمز خون میچسبند و از درون قلب میگذرند. دوربینها یا اسکنرهای مخصوصی حرکت مواد مزبور را ردیابی میکنند.
• تستهای خون - می‌توانند سطح کلسترول خون را مخصوصاً در بیماران بالای 40 سال، افراد دارای تاریخچۀ خانوادگی اختلالات مرتبط به قلب یا کلسترول، افراد دارای اضافه وزن، بیماران دچار فشار خون بالا یا دیگر اختلالات مثل کمکاری غدۀ تیروئید یا هر اختلالی که باعث افزایش سطح کلسترول خون می‌شود، اندازهگیری کنند./
Source:
Coronary heart disease: Causes, symptoms, and treatment
Last updated Tue 16 May 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Debra Rose Wilson, PhD, MSN, RN, IBCLC, AHN-BC, CHT
