بیماری کرونری قلب یا بیماری شریان کرونری - علل، علایم، و درمان

• کریستین نوردکویست، دکتر دِبرا رُز ویلسون
• ترجمه محمدقاسم رافعی

بیماری کرونری قلب به باریک شدن شریان‎های کرونری - رگ‎های خونـــی کــه اکـسیژن و خون را به قلب می‎رسانند - اشاره دارد. این بیماری به نام بیماری شریان کرونری یا بیماری عروق کرونری نیز شناخته می‎شود. بیماری کرونری قلب (CHD) یکی از دلایل اصل بروز مرگ و میر در انسان محسوب می‎شود.
CHD معمولاً هنگامی بروز می‎کند که کلسترول روی دیوارۀ شریان انباشته شده پلاک ایجاد می‎کند. در نتیجه شریان‎ها باریک می‎شوند، و جریان خون به قلب کاهش می‎یابد. برخی از اوقات، یک لختۀ خون می‎تواند جریان خون به عضلۀ قلب را مسدود کند.
CHD به طور معمول سبب آنژین پکتوریس (درد قفسۀ سینه)، تنگی نفس، انفارکتوس میوکارد یا حمله قلبی می‎شود. CHD شایع‎ترین شکل بیماری قلبی در ایالات متحد آمریکا است و سالانه موجب 370.000 مورد مرگ در این کشور می‎شود.
مطالب این مقاله:
• CHD چیست؟
• علل
• علایم
• درمان
• پیشگیری
• تشخیص

بیماری کرونری قلب چیست؟
قلب یک عضله است. خون از درون قلپ به ریه‎ها پمپاژ می‎شود که در آنجا با اکسیژن ممزوج می‎گردد. این خون سرشار از اکسیژن سپس به قلب برمی‎گردد و آنگاه از طریق شریان‎ها (سرخرگ‎ها) به تمامی دستگاه‌های بدن می‎رسد.
خون سپس از طریق وریدها به قلب برمی‎گردد و بار دیگر به ریه‌ها پمپاژ می‎شود. این فرآیند، گردش خون نام دارد.
شریان‎های کرونری شبکۀ رگ‎های خــونی قلب هستند. آنها روی سطح قلب قرار دارند و عضلۀ قلب را با اکسیژن تغذیه می‎کنند. اگر شریان‎های کرونری باریک شوند، جریان خون غنی از اکسیژن به قلب به ویژه در هنگام فعالیت جسمانی ممکن است بسیار کاهش یابد.
در ابتدا این کاهش جریان خون ممکن است فاقد علامت باشد اما همچنان که چربی‎ها یا پلاک‎ها در شریان‎های کرونری انباشته می‎شوند، نشانه‎ها و علایم خود را بروز می‎دهند.

علل بیماری کرونری قلب
باور بر این است که CHD با آسیب دیدگی یا جراحت لایۀ درونی شریان کرونری آغاز می‎شود.
این آسیب دیدگی سبب می‎ود توده‎های پلاک چربی در محل جراحت شکل بگیرند. این توده‎ها حاوی کلسترول و دیگر فرآورده‏های زائد سلولی هستند. این انباشت، اترواسکلروزیس نامیده می‎شود.
اگر تکه‎ها شکسته یا پاره شوند پلاکت‎ها در این ناحیه انبوه شده در صدد ترمیم رگ خونی برمی‎آیند. این توده می‎تواند باعث انسداد شریان شده جریان خون را مسدود کرده یا کاهش دهد و به بروز حملۀ قلبی منجر گردد.

علایم بیماری کرونری قلب

آنژین
فهرست زیر علایم آنژین را ذکر می‎کند:
• درد قفسۀ سینه - مردم این درد را به عنوان فشردگی، فشار، سنگینی، سفتی، سوزش یا بروز درد آزار دهنده در قفسۀ سینه توصیف می‎کنند. این درد معمولاً در ناحیۀ پشت استخوان سینه آغاز می‌شود. درد سپس به گردن، فک، بازوها، شانه‎ها، گلو، پشت یا حتی دندان‎ها گسترش پیدا می‎کند.
علایم مرتبط - دیگر علایم شامل سوء‍ گوارش، سوزش سر دل، ضعف، تعریق، تهوع، کرامپ، و تنگی نفس است.
چند نوع مختلف آنژین وجود دارد:
• آنژین پایدار - در این نوع آنژین، احساس ناراحتی ممکن است زمان کوتاهی ادامه داشته باشد و حسی نظیر بروز گاز یا اختلال در گوارش ایجاد کند. آنژین مزبور هنگامی بروز می‎کند که قلـب سخت‎تر از حالات معمول مشغول به کار است، برای مثال در هنگام ورزش. آنژین پایدار الگوی منظمی دارد و ممکن است در گذر ماه‌ها یا سال‎ها بروز کند. استراحت یا دارو می‎توانند علایم این نوع آنژین را تسکین کنند.
• آنژین ناپایدار - اغلب اوقات بر اثر لخته شدن خون در شریان کرونری ایجاد می‎شود. این نوع آنژین در زمان استراحت ظاهر شده، حالت غافلگیر کننده دارد، بیش از آنژین پایدار طول می‎کشد و ممکن است به مرور زمان تشدید شود.
• آنژین متغیر - این نوع آنژین در زمان استراحت بروز می‎کند و به طور معمول شدید است. آنژین مزبور وقتی بروز می‎کند که اسپاسمی در یک شریان ایجاد می‎شود که سبب سفتی و باریک شدن آن گشته، جریان خون به قلب مختل می‎گردد. محرک‎های این نوع آنژین شامل قرار گرفتن در معرض سرما، استرس، دارو، دود سیگار یا مصرف کوکایین است.

تنگی نفس (دیس‌پنه)
CHD می‎تواند به تنگی نفس منجر شود. اگر به قلب و دیگر دستگاه‌های بدن اکسیژن بسیار کمی برسد، احتمال به نفس نفس افتادن بیمار وجود دارد. هر گونه تقلا یا تلاش بدنی در این حالت ممکن است بسیار ستوه‎آور باشد.

حمله قلبی
حملۀ قلبی یا انفارکتوس میوکارد وقتی اتفاق می‎افتد ک عضلۀ قلب فاقد خون کافی و بنابراین اکسیژن است. عضله می‎میرد و حملۀ قلبی بروز می‎کند.
حملۀ قلبی معمولاً زمانی اتفاق می‎افتد که یک لختۀ خون از یک پلاک در یکی شریان‎های کرونری توسعه پیدا می‎کند. لخته، اگر به قدر کافی بزرگ باشد، می‎تواند جریان خون به قلب را متوقف کند. لختۀ خون به عنوان ترومبوز کرونری شناخته می‎شود.
علایم حملۀ قلبی شامل موارد زیر است:
• ناراحتی قفسۀ سینه و در خفیف یا درد خرد کنندۀ قفسۀ سینه.
• سرفه.
• سرگیجه.
• تنگی نفس.
• خاکستری شدن رنگ صورت.
• احساس عمومی ناخوشی و حس وحشت از اینکه زندگی دارد به پایان می‎رسد.
• تهوع و استفراغ
• بی‎قراری
• تعریق و بروز حالت چسبندگی در پوست.
نخستین علامت حملۀ قلبی معمولاً درد قفسۀ سینه است که به گردن، فک، گوش‌ها، بازوها، و مچ دست گسترش پیدا می‎کند، و احتمال گسترش این درد به کتف، پشت یا شکم وجود دارد.
تغییر حالت قرارگیری بدن، استراحت، یا دراز کشیدن تسکینی در درد ایجاد نمی‎کند. درد اغلب اوقات پایدار است اما ممکن است قطع و وصل شود. این درد ممکن است از چند دقیقه تا ساعت‎ها ادامه داشته باشد.
حملۀ قلبی یک فوریت پزشکی است و می‎تواند به مرگ یا آسیب دیدگی دایمی عضلۀ قلب منجر شود. اگر کسی دچار علایم حملۀ قلبی باشد باید بلافاصله با اورژانس پزشکی تماس بگیرد.

گزینه‌های درمانی برای CHD
CHD قابل علاج نیست، اما با فناوری موجود می‎توان آن را به شکل مؤثری مدیریت کرد. درمان شامل ایجاد تغییرات در سبک زندگی، و احتمالاً استفاده از برخی اقدامات پزشکی و داروها است.
تغییرات سبک زندگی شامل ترک سیگار، خوردن غذای سالم، و ورزش منظم است.

داروهای بیماری کرونری قلب
• استاتین‎ها - اینها تنها داروهایی هستند که اثرات مثبتی بر فرجام CHD از خود نشان داده‎اند، اما اگر بیمار دچار اختلال کلسترول زیربنایی دیگری باشد، ممکن است که استاتین‎ها دیگر کارآیی نداشته باشند.
• آسپیرین با دوز کم - این دارو لخته شدن خون را کاهش می‎دهد و با مصرف آن از خطر آنژین یا حملۀ قلبی کاسته می‎شود.
• بتا بلوکرها - می‎‏توان از این داروها برای کاهش فشار خون و ریت قلبی استفاده کرد، به ویژه اگر فرد پیشتر دچار حملۀ قلبی شده باشد.
• پچ‎ها، اسپری‌ها یا قرص‌های نیتروگلیسیرین - اینها درد قفسۀ سینه را از طریق کاهش نیاز قلب به خون از طریق اتساع شریان‎های کرونری، کم می‎کنند.
• مهار کننده‎های آنزیم تبدیل انژیوتنسین (ACE) - این داروها فشار خون را پایین می‎آورند و به کند یا متوقف شدن پیشرفت CHD کمک می‎کنند.
• بلوک کننده‎های کانال کلسیم - این داروها شریان‎های کرونری را فراخ کرده امکان جریان مقدار بیشتری از خون به قلب را فراهم می‎آورند و هیپرتانسیون را کاهش می‎دهند.

جراحی
جراحی می‎تـواند در صورتی که رگ‎های خونی بیش از حد باریک شده باشند، یا در صورتی که علایم بیماری نسبت به داروها پاسخگو نباشد، شریان‎های مسدود شده را باز یا جایگزین کند.
• جراحی لیزر - این نوع جراحی شامل ایجاد چند حفره یا سوراخ کوچک در عضلۀ قلب است که باعث تحریک ایجاد رگ‎های خونی جدید می‎شود.
• جراحی بای‌پس کرونری - جراح از یک رگ خونی متعلق به ناحیۀ دیگری از بدن برای ایجاد یک مسیر کنارگذر برای شریان مسدود شده استفاده می‎کند. شریان جایگزین را می‎توان از پا یا یک شریان دیوار داخلی قفسۀ سینه گرفت.
• آنژیوگرافی و جایگذاری استنت - یـک کاتتر وارد بخش باریک شدۀ شریان می‎شود. یک بالن خالی از هوا از طریق کاتتر وارد ناحیۀ آسیب دیده می‎شود. وقتی بالن مزبور باد می‎شود به توده‎های چربی موجود بر دیوارۀ شریان فشار وارد می‎کند. یک استنت ممکن است برای باز نگه داشتن شریان در محل تنگی آن جایگذاری شود.
در موارد نادر احتمال پیوند قلب وجود دارد و این در صورتی است که میزان آسیب دیدگی قلب شدید بوده و قادر به انجام عملکرد خود نباشد.

پیشگیری از بیماری کرونری قلب
کنترل سطح کلسترول خون ریسک CHD را کاهش می‎دهد. داشتن فعالیت جسمانی، محدود کردن میزان مصرف مشروب الکلی، اجتناب از دخانیات، و رژیم غذایی سالم توأم با کاهش مصرف قند و نمک نیز می‎تواند کمک کننده باشد.
مردم دچار CHD یا دیابت باید از طریق دنبال کردن توصیه‌های پزشک در راستای کنترل این اختلالات کوشش کنند.

ریسک فاکتورهای بیماری کرونری قلب
سیگار کشیدن خطر این بیماری را افزایش می‎دهد. سیگار می‎تواند:
• التهاب را افزایش دهد و سبب تجمع مقدار بیشتری کلسترول در شریان‏های کرونری شود.
• هر زنی که روزانه 20 نخ سیگار (سیگارت) می‎کشد در مقایسه با زنی که هرگز سیگار نکشیده است 6 برابر بیشتر در معرض ابتلا به CHD قرار دارد.
• مردانی که منظماً سیگار می‎کشند در مقایسه با مردانی که هرگز سیگار نکشیده‎اند تا سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به CHD قرار دارند.
عوامل زیر خطر را در این مورد افزایش می‎دهند:
• وقتی مردم پا به سن می‎گذارند ریسک CHD در آنان افزایش می‎یابد.
• خطر بروز CHD در مردان بیشتر است، اگرچه ریسک CHD همچنان در زنان نیز قابل توجه است به ویژه وقتی آنان به دورۀ یائسگی زندگی می‌رسند.
• داشتن پدر یا مادری که پیش از رسیدن به سن 60 سالگی دچار CHD شده باشد خطر بروز آن را در فرد افزایش می‎دهد.
• هیپرتانسیون کنترل نشده یا فشار خون بالا، می‎تواند سبب ضخیم و باریک شدن شریان‎ها شده، جریان خون را کاهش دهد.
• بالا بودن کلسترول خون شانس تشکیل پلاک‎های شریانی را افزایش می‎دهد و این احتمال بروز اترواسکلروزیس را بالا می‎برد.
• فقدان فعالیت ورزشی باعث افزایش ریسک CHD می‎شود و نیز فقر تغذیه‎ای همین نقش را دارد، و این فقر تغذیه‎ای مصرف گوشت فرآوری شده، چربی‌های ترانس و فست‎ فودها را شامل می‎شود.
• استرس درازمدت عاطفی و روانی با صدمه دیدن شریان‎ها مرتبط شده‎ است.
• اجزاء سندرم متابولیک مثل دیابت نوع 2 و چاقی با افزایش خطر ابتلا به CHD مرتبط شده است.
برخی ریسک فاکتورها مربوط به سبک زندگی نیستند که از جملۀ آنها می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:
• سطوح بالای هموسیستئین، آمینو اسیدی که توسط بدن تولید می‎شود. مطالعات ارتباط آن را با افزایش بروز CHD نشان داده‎اند.
• بالا بودن سطح فیبرینوژن، یک پروتئین در خون که در فرآیند لخته شدن خون دخالت دارد. مقدار بیش از حد این پروتئین محرک توده شدن پلاکت‏ها می‎شود که نتیجۀ آن شکل گرفتن لختۀ خون است.
بالا بودن سطح لیپوپروتئین با افزایش ریسک بیماری قلبی عروقی و CHD مرتبط است.

تشخیص بیماری کرونری قلب
معاینۀ بالینی، گرفتن شرح حال پزشکی و برخی از تست‎ها می‏توانند به تشخیص CHD کمک کنند.
• الکتروکاردیوگرام (ECG) - فعالیت الکتریکی قلب و ضربآهنگ (ریتم) قلب را ثبت و ضبط می‎کند.
• پایش هالتر - یک دستگاه پوشیدنی است که بیمار آن را به مدت دو روز یا بیشتر زیر لباس خود قرار می‎دهد. این دستگاه تمامی فعالیت الکتریکی قلب شامل ضربان قلب را ضبط می‎کند.
• اکوکاردیوگرام - یک اسکن اولتراسوند است که عملکرد پمپاژ قلب را بررسی می‎کند. این تست برای ایجاد تصاویر ویدیویی از امواج صوتی استفاده می‎کند.
• تست استرس - با استفاده از تردمیل یا دارو قلب را تحت فشار قرار می‎دهد.
• کاتتریزاسیون کرونری - رنگی است که از طریق یک کاتتر که درون شریان تعبیه شده است به درون شریان‎های قلب تزریق می‎شود، و اغلب این کار در ناحیۀ پا یا بازو انجام می‎شود. یک اسکن اشعۀ ایکس نقاط باریک یا مسدود شده را به کمک رنگ تزریق شده مشخص می‎کند.
• CT اسکن - به پزشک در مشاهدۀ بصری شریان‏ها کمک کرده، وجود هر گونه کلسیم را در توده‎های چربی باریک کنندۀ شریان‎های کرونری تشخیص، و دیگر ناهنجاری‏های قلب را نشان می‏‌دهد.
• ونتریکولوگرافی هسته‎ای - از ردیاب‎ها یا مواد رادیواکتیو برای نشان دادن دهلیزهای قلب استفاده می‎کند. مواد مزبور به درون ورید تزریق می‎شود. این مواد به گلبول‎های قرمز خون می‎چسبند و از درون قلب می‎گذرند. دوربین‎ها یا اسکنرهای مخصوصی حرکت مواد مزبور را ردیابی می‎کنند.
• تست‎های خون - می‎توانند سطح کلسترول خون را مخصوصاً در بیماران بالای 40 سال، افراد دارای تاریخچۀ خانوادگی اختلالات مرتبط به قلب یا کلسترول، افراد دارای اضافه وزن، بیماران دچار فشار خون بالا یا دیگر اختلالات مثل کم‎کاری غدۀ تیروئید یا هر اختلالی که باعث افزایش سطح کلسترول خون می‎شود، اندازه‎گیری کنند./

Source:
Coronary heart disease: Causes, symptoms, and treatment
Last updated Tue 16 May 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Debra Rose Wilson, PhD, MSN, RN, IBCLC, AHN-BC, CHT