بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر - علل، علایم، و درمان

• مارکوس مک‎گیل
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز - شیکاگو
• ترجمه هامیک رادیان

گواتر، بزرگ شدن غده تیروئید است که سبب ایجاد ورم در گردن می‎شود. علل بالقوه متعددی برای بروز گواتر وجود دارد. تیروئید غده‎ای است که در جلو نای جای گرفته و مسؤول تولید و ترشح هورمون‏‌هایی است که تنظیم رشد و سوخت و ساز را بر عهده دارند.
میزان ورم و شدت علایم ایجاد شده توسط گواتر بسته به شخص مبتلا متفاوت است.
در برخی موارد ورم کوچکی بروز می‎کند، در حالی که در موارد دیگر تورم قابل ملاحظه‌ای ایجاد می‎شود که در عمل باعث محدود شدن راه هوایی و مشکلات تنفشی می‌گردد.
اغلب موارد گواتر به عنوان گواترهای ‘ساده’ دسته‌بندی می‎شوند که موجب بروز التهاب یا هر گونه اختلال تأثیرگذار بر عملکرد تیروئید نمی‎شوند و علایمی ندارند و نیز اغلب بدون علت خاصی ایجاد می‎گردند.
مطالب این مقاله:
• چه چیز سبب گواتر می‎شود؟
• درمان‌ها
• تشخیص
• نشانه‎ها و علایم گواتر

چه چیز سبب گواتر می‎شود؟
اختلالات متعددی می‎توانند سبب ایجاد گواتر شوند:

کمبود یُد
کمبود ید علت اصلی بروز گواتر است اما این در کشورهای توسعه یافته که در آنها ید به طور روتین به نمک افزوده می‎شود علت نادری برای این عارضه است.
از آنجا که ید به میزان کمی در گیاهان وجود دارد امکان ناکافی بودن ید در افراد دارای رژیم‌های غذایی گیاهخواری مطرح است. این مورد نیز برای گیاهخوارانی که در کشورهای توسعه یافته زندگی می‎کنند، که در آنها ید به نمک غذایی اضافه می‎شود، کمتر شایع است.
ید رژیم غذایی در غذاهای زیر وجود دارد:
• غذاهای دریایی
• گیاهان رشد یافته در خاک دارای ید زیاد
• شیر گاو
در برخی از نقاط دنیا میزان شیوع گواتر بالا بوده تا 80 درصد مردم دچار آن هستند - این جوامع در نواحی کوهستانی دورافتاده در جنوب شرق آسیا، آمریکای لاتین و آفریقای مرکزی قرار دارند که در آنجاها مصرف روزانۀ ید ممکن است تا زیر 25 میکروگرم در روز برای کودکان پایین باشد و اغلب مردم با بیماری کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) به دنیا می‎آیند.
غدۀ تیروئید برای تولید هورمون تیروئیدی یه ید نیاز دارد که نرخ متابولیسم بدن را تنظیم می‎کند.

بیماری خودایمنی
علت اصلی بروز گواتر در کشورهای توسعه یافته بیماری خودایمنی است. زنان در سنین بالای 40 سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به گواتر قرار دارند و نیز همین موضوع در مورد افراد دارای تاریخچۀ خانوادگی ابتلا به این اختلال مصداق دارد.
هیپوتیروئیدیسم نتیجۀ کم‎کار بودن غدۀ تیروئید است و این سبب گواتر می‎شود. از آنجا که غدۀ مزبور هورمون تیروئید کمی تولید می‎کند این باعث تحریک به تولید بیشتر می‎شود که به بروز ورم منجر می‎گردد.
این معمولاً ناشی از بیماری هاشیموتو است، اختلالی که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خودی حمله کرده و سبب بروز التهاب در غدۀ تیروئید می‎شود.

هیپرتیروئیدیسم
هیپرتیروئیدیسم - یا پرکاری تیروئید- یک علت دیگر بروز گواتر است و در آن هورمون تیروئید بیش از حد تولید می‎شود. این اختلال معمولاً بر اثر بیماری گریوز رخ می‎دهد، یک اختلال خودایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن به غدۀ تیروئید حمله کرده سبب بروز تورم در آن می‎شود.

دیگر علل گواتر
به شکلی کمتر شایع گواتر ممکن است بر اثر علل زیر ایجاد شود:
• نودول‎ها - یا توده‌های خوش‌خیم
• دخانیات - تیوسیانات موجود در دود تنباکو در جذب ید اختلال ایجاد می‎کند
• تغییرات هورمونی - بارداری، بلوغ، و یائسگی می‎توانند بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارند
• تیروئیدیت - التهاب ایجاد شده بر اثر عفونت است
• لیتیُم - یک داروی روان‌پزشکی است که می‎تواند در عملکرد تیروئید اختلال ایجاد کند
• مصرف بیش از حد ید - مصرف بیش از حد ید می‎تواند سبب بروز گواتر شود
• اشعه درمانی - اشعه درمانی مشخصاً در ناحیۀ گردن می‎تواند باعث ایجاد گواتر شود

درمان گواتر
اغلب موارد گواترهای ساده را می‎توان از طریق تنظیم میزان ید مصرفی پیشگیری است. در بسیاری کشورها ید به نمک آشپزخانه اضافه می‎شود.
درمان فعال گواتر برای مواردی است که در آن علایم ایجاد می‎شود و برخی موارد سادۀ گواتر خود به خود رفع می‎شوند. اگر گواتر کوچک بوده و عملکرد تیروئید نرمال باشد معمولاً درمانی در این مورد انجام نمی‎شود.

هیپوتیروئیدیسم
در مواردی که گواتر ناشی از کم‎کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم باشد، درمان از طریق جایگزینی هورمون صناعی تیروئید انجام می‎شود.
دوز مصرف تیروکسین صناعی به تدریج افزلیش پیدا می‎کند تا مقیاس‌های مربوط به کارکرد نرمال تیروئید به دست آید.
ترکیبات صناعی T4 - آی تیروکسین مرجح است اما ترکیبات T3 (لیوترونین) و ترکیب هر دو ممکن است امتحان شود.

هیپرتیروئیدیسم
اگر گواتر بر اثر هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید ایجاد شده باشد، درمان متوجه تنظیم هورمون اضافی تولید شده خواهد بود. برای مثال، داروهای ضد تیروئیدی مثل تیونامید به تدریج میزان هورمون اضافی را کاهش می‌دهند.
ید رادیواکتیو برای کاهش عملکرد تیروئید و متوقف کردن تولید هورمون نیز یک گزینۀ درمانی در مورد پرکاری تیروئید است.

جراحی گواتر
جراحی برای کاهش میزان ورم برای مواقعی در نظر گرفته می‎شود که در آنها گواتر سبب بروز علایم آزار دهنده مثل دشواری تنفس یا تورم می‎شود.
تیروئیدکتومی تحت بیهوشی عمومی برای برداشتن بخشی از غدۀ تیروئید انجام می‎شود.

تشخیص گواتر
تشخیص گواتر از طریق معاینۀ فیزیکی گردن و لمس آن برای بررسی تورم امکان‎پذیر است.
وقتی گواتر در بیمار تشخیص داده شود، دکتر ممکن است در صدد روشن کردن علت اصلی بروز گواتر برآید، تا برای مثال مشخص شود که گواتر ناشی از پرکاری تیروئید است یا کم‎کاری آن.
تست‌های عملکرد تیروئید شامل تست‌هایی است که میزان هورمون محرک تیروئید (TSH)، و تیروکسین (T4) را بررسی می‎کنند. مکانیسم کنترل دقیق بازخورد به این معنی است که محرک‌های TSH تیروئید محرک تیروئید برای تولید تیروکسین بیشتر هستند، در حالی که T4 بازگو کنندۀ آن است که تیروئید تولید مقدار کافی تیروکسین را متوقف کرده است.
در تیروئید بیش‌فعال، سطح TSH پایین بوده یا اساساً وجود ندارد، و سطح T4 بالا است. در تیروئید کم‎کار وضعیت برعکس است: سطح TSH بالا و سطح T4 پایین است.
در برخی از موارد که ظن پرکاری تیروئید وجود دارد، مثل مورد ظن به بیماری گریوز، سطح هورمون دیگری به نام تری‎یدوتیرونین اندازه‌گیری می‎شود.
در برخی موارد گواتر امکان انجام تست‎های تخصصی مندرج در زیر وجود دارد:
• اسکن ید رادیواکتیو - برای ایجاد تصویر مشروح از غدۀ مزبور به دنبال تزریق ید رادیواکتیو.
• اسکن اولتراسوند - برای ارزیابی غدۀ تیروئید و اندازۀ گواتر.
• آسپیراسیون سوزن باریک - نوعی بیوپسی برای گرفتن نمونۀ کوچکی از سلول‎های غدۀ تیروئید است (این کار در موارد وجود ظن نسبت به برخی بیماری‎ها مثل سرطان انجام می‎شود).

نشانه‎ها و علایم گواتر
اکثر گواترها فاقد علامت هستند. موارد مندرج در زیر علایم شایعی هستند که همراه با گواتر امکان بروز دارند:
• علایم سفتی گلو، سرفه و خشونت صدا
• دشواری بلع (دیسفاژی)
• در موارد شدید، دشواری تنفس ایجاد می‎شود
دیگر علایم در صورت وجود یک علت زیربنایی برای گواتر امکان بروز دارند، اما آنها ناشی از خود گواتر نیستند. برای مثال، در مورد هیپرتیروئیدیسم، تیروئید بیش‎فعال می‎تواند سبب بروز علایم زیر شود:
• عصبانیت
• تپش قلب
• بیش‌فعالی
• افزایش تعریق
• حساسیت بیش از حد نسبت به گرما
• خستگی مفرط
• افزایش میزان اشتها
• ریزش مو
• کاهش وزن
در مواردی که تیروئید دچار کم‎کاری است، علایم زیر امکان بروز دارند:
• عدم تحمل سرما
• یبوست
• فراموشی
• تغییرات شخصیتی
• ریزش مو
• افزایش وزن
گذشته از خود موضوع ورم، بسیاری موارد گواتر فاقد هر گونه علامت یا نشانه‌ای هستند./

Source:
Goiter: Causes, treatment, and symptoms
Last updated Fri 21 April 2017
By Markus MacGill
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine