نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده

• علل نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده
• علایم نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده
• تشخیص نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده
• درمان نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده
• مراقبت از خود
• آنچه انتظار می‌رود

نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده (EPI) باعث ایجاد مشکلاتی در چگونگی گوارش غذا می‌شود. لوزالمعده مقدار کافی آنزیم‌هایی را که بدن برای تجزیه و جذب مواد غذایی نیاز دارد تولید نمی‌کند.
آنزیم‌ها باعث سرعت گرفتن واکنش مواد شیمایی در بدن می‌گردند. آنزیم‌های تولید شده توسط لوزالمعده وارد روده کوچک می‌شوند جایی که در آن به تجزیه غذای خورده شده کمک می‌کنند.
وقتی کسی دچار نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده باشد به مواد غذایی مورد نیاز دست پیدا نمی‌کند زیرا بدن نمی‌تواند چربی‌ها و برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در غذا را جذب کند. فرد مبتلاء به اختلال مورد بحث ممکن است دچار کاهش وزن یا درد شکم شود.
داروهایی وجود دارد که در مورد اکثر بیماران باعث تحویل آنزیم‌هایی تازه می‌شوند، به شکلی که آنان بتوانند غذای خورده شده را به شکل درست جذب کنند.
در کنار مصرف دارو شخص می‌تواند علایم مبتلابه خود را بر مبنای پیگیری یک رژیم غذایی درست مدیریت کند. پزشک غذاهایی را توصیه خواهد کرد که دسترسی به مقدار کافی مواد مغذی و پروتئین‌هایی را که ممکن است شخص از دست بدهد امکان‌پذیر می‌کنند.

علل نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده
آسیب دیدن لوزالمعده باعث نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده می‌شود. علل متعددی می‌توانند سبب ایجاد این اختلال شوند اما برخی موارد دارای بیشترین شیوع عبارتند از:
التهاب مداوم لوزالمعده. پزشکان این اختلال را پانکراتیت مزمن می‌نامند. اختلال مزبور زمانی بروز می‌کند که آنزیم‌های ساخته شده در لوزالمعده به جای اینکه نقش خود را در روده کوچک ایفاء کنند درون لوزالمعده شروع به کار می‌کنند. مردم در صورتی که دچار پرنوشی الکل باشند در ریسک ابتلاء به این بیماری قرار دارند، اگرچه علل دیگری نیز برای آن وجود دارد. برای مثال پانکراس ممکن است بر اثر التهاب معبرهای داخل آن یا در صورت بالا بودن میزان تری‌گلیسیریدها یا وجود یک اختلال در سیستم ایمنی بدن دچار التهاب شود.
شخص ممکن است دچار یکی از بیماری‌های وراثتی زیر باشد:
• فیبروز کیستیک
• سندرم شواکمن-دایاموند
اگر کسی دچار فیبروز کیستیک باشد بدن وی نوعی مخاط انبسته و چسبناک تولید می‌کند. این مخاط باعث بسته شدن منافذ لوزالمعده شده و مانع خروج آنزیم‌ها از لوزالمعده می‌گردد.
اگر کسی دچار سندرم شواکمن-دایاموند باشد، ممکن است آنزیم‌های سازنده آنزیم در لوزالمعده خود را از دست بدهد.
بیماری کرون و بیماری سلیاک نیز در برخی از مردم به نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده منجر می‌شوند.

علایم نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده
شخص ممکن است در ابتدا با علامتی مواجه نشود. اما وقتی میزان آسیب دیدگی لوزالمعده به حدی می‌رسد که توانایی جذب چربی آسیب می‌بیند، آنگاه امکان بروز برخی علایم مثل موارد زیر وجود دارد:
• درد شکم یا حساس شدن ناحیه شکم
• بدبو شدن مدفوع
• اسهال
• گاز
• احساس سیری یا پربودگی
شخص در عین حال ممکن است با کاهش وزن و مشکلات دیگری مواجه شود زیرا بدن مقدار کافی ویتامین جذب نمی‌کند. برای مثال اگر شخص به مقدار کافی ویتامین K دسترسی نداشته باشد ممکن است با یک اختلال خونریزی دهنده مواجه گردد؛ یا در صورت عدم دستیابی به مقادیر کافی ویتامین D احتمال درد استخوان مطرح است.

تشخیص نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده
پزشک اختلال مبتلابه شخص را با بررسی علایم تشخیص می‌دهد. احتمال طرح پرسش‌هایی شبیه موارد زیر وجود دارد:
• آیا شما در ناحیه شکم درد دارید؟
• آیا وقتی به توالت می‌روید مدفوع شما بد بو بوده و چسبناک است و به سختی از کاسه توالت پایین می‌رود؟
• آیا دچار گاز معده یا اسهال هستید؟
• آیا دچار کاهش وزن شده‌اید؟
چند تست می‌توانند به تشخیص نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده کمک کنند. در وهله نخست ممکن است به برخی آزمایش‌های خون برای بررسی این موضوع نیاز باشد که آیا بدن شخص به مقدار کافی ویتامین دسترسی دارد و اینکه لوزالمعده مقدار مورد نیاز از آنزیم‌ها را تولید می‌کند. دیگر تست‌های خون می‌توانند موارد مرتبط به ایجاد نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده مثل بیماری سلیاک را بررسی کنند.
در عین حال ممکن است شخص به "تست مدفوع سه روزه" نیاز داشته باشد. این تست مقدار چربی موجود در مدفوع را بررسی می‌کند. برای انجام این تست نیاز است تا شخص نمونه مدفوع خود را در سه روز متوالی در ظرف مخصوص جمع‌آوری کند.
پزشک در عین حال ممکن است از یک تست به نام "الاستاز-1 مدفوع" استفاده کند. برای انجام این تست به تهیه نمونه از مدفوع نیاز است. این نمونه مدفوع برای بررسی یک آنزیم که در گوارش اهمیت دارد به آزمایشگاه ارسال می‌شود. این تست می‌تواند روشن کند که آیا لوزالمعده مقدار کافی از آنزیم مزبور را تولید می‌کند یا خیر.
در عین حال ممکن است برای بررسی احتمال وجود التهاب در لوزالمعده به انجام برخی تست‌ها شامل موارد زیر نیاز باشد:
CT اسکن. این تست از اشعه X پرقدرت برای ایجاد تصاویر دقیق از داخل بدن استفاده می‌کند.
MRI. این تست از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای خلق تصاویری از ارگان‌ها و ساختارهای داخل بدن استفاده می‌کند.
سونوگرافی اندوسکپیک. این تست از امواج صوتی برای گرفتن تصاویری از داخل سیستم گوارش استفاده می‌کند. امواج صوتی از طریق یک لوله باریک که از راه دهان وارد سیستم گوارش می‌شود رد و بدل می‌گردد.

درمان نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده
گذشته از رژیم غذایی سالم درمان اصلی نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده شامل درمان جایگزینی آنزیم‌های لوزالمعده (PERT) است. بیمار قرص‌های خاصی دریافت می‌کند که جای خالی آنزیم‌هایی را که توسط لوزالمعده تولید نمی‌شود، می‌گیرند.
این آنزیم‌ها باعث تجزیه غذا می‌شوند به شکلی که شخص با سهولت بیشتری بتواند غذا را هضم و جذب کند. مردم ناچارند تا این آنزیم‌ها را در طول غذا خوردن صرف کنند. اگر کسی آنها را پیش از خوردن غذا مصرف کند، این احتمال وجود دارد که آنزیم پیش از رسیدن غذا به معده از آن خارج شود. اگر کسی قرص آنزیم را پس از غذا مصرف کند با مشکلی عکس مشکل بالا مواجه خواهد شد.
شخص در عین حال ممکن است نیاز به مصرف یک آنتاسید داشته باشد تا مانع از تجزیه آنزیم‌های لوزالمعده پیش از شروع به کار آنها شود.
شش آنزیم پانکراتیک دارای تأییدیه FDA وجود دارد که صرفاً با نسخه‌ پزشک در دسترسند:
• کریون
• پانکریازی
• پرتزی
• یولترسا
• ویوکاس
• زنپپ
در عین حال ممکن است برای مواجهه با درد به دارو نیاز باشد. اگر دکتر موافقت کند مردم می‌توانند در این مورد از داروهای غیر نسخه‌ای مثل استامینوفن (تاینلول) یا ایبوپروفن (ادویل، مورتین) به صورت گهگاهی استفاده کنند. اگر این داروها باعث کنترل درد نشوند آنگاه پزشک ممکن است داروهای ضد درد قوی‌تر مثل هیدروکودون و اکسی‌کودون تجویز کند. مردم باید به خاطر بسپرند که داروهایی مثل ایبوپروفن می‌توانند به خونریزی داخلی در دستگاه گوارش منجر شوند و داروهایی مثل هیدروکودون و اکسی‌کودون باید با احتیاط مصرف گردند زیرا پتانسیل ایجاد اعتیاد در آنها وجود دارد.

مراقبت از خود
برای مدیریت نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده برخورداری از رژیم غذایی درست اهمیت بسیاری دارد. یک متخصص تغذیه می‌تواند به شخص در انتخاب غذاهای تأمین کننده انرژی لازم برای وی و تأمین مواد مغذی مورد نیاز کمک کند. در زیر چند راهنمایی در این مورد فهرست شده است:
روزانه 6 وعده غذایی کوچک داشته باشید. به جای سه وعده غذای مفصل شش وعده غذای کوچک صرف کنید. در صورت دچار بودن به مشکلات گوارشی ناشی از نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده ممکن است غذای مفصل جذابیتی نداشته باشد.
از الکل دوری کنید. الکل می‌تواند باعث دشوارتر شدن جذب چربی در بدن گردد و نیز می‌تواند به مرور زمان به لوزالمعده آسیب برساند.
ویتامین مصرف کنید. مردم ممکن است نیاز داشته باشند تا به جای اقلامی از رژیم غذایی آنها که جذب نمی‌شوند ویتامین‌هایی مثل ویتامین A، ویتامین D و ویتامین E را به شکل مکمل دریافت کنند.

آنچه انتظار می‌رود
مردم می‌تانند علایم نارسایی بخش برون‌ریز لوزالمعده را با گرفتن جایگزین آنزیم و پیگیری یک برنامه غذایی دارای مقادیر درست مواد مغذی مدیریت کنند. مردم باید در این مورد با یک متخصص رژیم غذایی یا تغذیه مشورت کنند. یکی از چالش‌های بزرگ در این مورد ایجاد اطمینان از بابت عدم دچار شدن شخص به کاهش وزن است. /

• دکتر نایانا آمباردکار
• ترجمه محمدقاسم رافعی

Source:
WebMD Medical Reference
Exocrine Pancreatic Insufficiency
Reviewed by Nayana Ambardekar, MD on
December 11, 2019