• کریستین نوردکویست
• مرور از: دانشکدۀ پزشکی دانشگاه ایلینویز - شیکاگو
• ترجمۀ فرهنگ راد
هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید مقدار بیش از حدی از هورمون تیروئید تولید می‌کند. این وضعیت بر سراسر بدن تأثیر می‌گذارد.
هورمون‌های تولید و ترشح شده توسط تیروئید وارد جریان خون می‌شوند و رشد و متابولیسم بدن را کنترل می‌کنند. هورمون بیش از حد می‌تواند بر بسیاری از عملکردهای بدن تأثیر منفی داشته باشد.
این اختلال چند علت محتمل و طیفی گسترده از علایم بالقوه دارد. هیپرتیروئیدیسم معمولاً به کندی شکل می‌گیرد، اما در مردم جوان‌تر، آغاز بیماری مزبور می‌تواند به شکل ناگهانی باشد.
هیپرتیروئیدیسم با هیپوتیروئیدیسم تفاوت دارد. "هیپر" به وجود هورمون تیروئید بیش از اندازه در بدن اشاره دارد. "هیپو" به معنی بیش از حد کم یا کم‌کار بودن تیروئید است.
در سطح ایالات متحد آمریکا در حدود 1.2 درصد مردم دچار پرکاری تیروئید هستند.
این بیماری در زنان بیش از مردان شایع است و بیشترین احتمال بروز آن مرتبط به مردم بالای 60 سال است.
در صورت عدم درمان، هیپرتیروئیدیسم می‌تواند بر کنش‌های مختلفی در بدن شامل قلب تأثیر منفی بر جای بگذارد. به هر جهت، به شکل معمول دارو می‌تواند از طریق کاهش تولید هورمون تیروئید این بیماری را کنترل کند.
[مطالب این مقاله:]
• علایم هیپرتیروئیدیسم
• درمان هیپرتیروئیدیسم
• علل هیپرتیروئیدیسم
• رژیم غذایی برای هیپرتیروئیدیسم
• عوارض هیپرتیروئیدیسم
• تشخیص هیپرتیروئیدیسم
• هیپرتیروئیدیسم و بارداری
علایم هیپرتیروئیدیسم
علایم طیف گسترده‌ای دارند و نوع آنها در میان مردم متفاوت است. مردم دچار هیپرتیروئیدیسم خفیف اغلب اوقات از ابتلا خود به این بیماری آگاه نیستند زیرا هیپرتیروئیدیسم گاه فاقد هر گونه علامت است.
اغلب علایم به افزایش دامنۀ متابولیک شامل موارد زیر مرتبط است:
• گواتر
• عصبانیت، تحریک پذیری، نوسانات خلقی، و کاهش تمرکز
• اسهال
• دشواری تنفسی
• خستگی مفرط، کسالت، و دشواری خواب
• ضعف عضلانی
• بیش‌فعالی
• حساسیت بیش از حد به گرما، تعریق بیش از حد، و پوست گرم و مرطوب
• افزایش اشتها
• افزایش میزان دفع مدفوع و ادرار کردن
• ناباروری و فقدان علاقه نسبت به سکس
• خارش پوست و ورم توأم با خارش
• شل شدن ناخن
• مشکلات عادت ماهانه در زنان به ویژه سبک شدن پریودها یا قطع کامل آنها
• آلوپسی که در آن مو به صورت لکه لکه دچار ریزش می‌شود
• افزایش ضربان قلب، که گاه با تپش قلب همراه است
• سرخی کف دست‌ها
• کاهش یا افزایش ناگهانی وزن
• رعشه و لرزش دست
علایم در بیماران متفاوت است و به ندرت همگی آنها در همۀ بیماران دیده می‌شود.
بیماران دچار دیابت ممکن است علایم تشدید یافتۀ بیماری خود شامل خستگی مفرط و افزایش تشنگی را تجربه کنند.
بیماران دچار بیماری قلبی در ریسک بالاتری برای آریتمی، نارسایی قلبی و دیگر ریسکهای قلبی عروقی قرار می‌گیرند.
درمان هیپرتیروئیدیسم
برخی داروها علایم هیپرتیروئیدیسم مثل ضربان قلب را درمان می‌کنند در حالی که دیگر داروها برای هدف قرار دادن تولید هورمون به کار می‌روند.
بتا بلوکرها می‌توانند تا زمان آغاز عمل دیگر درمانها، علایم بیماری را تخفیف دهند. بر مبنای اعلام "انستیتو ملی بیماریهای دیابت و گوارش و کلیه" (NIDDK)، اغلب بیماران در طول چند ساعت حال بهتری پیدا می‌کنند.
داروهای ضد تیروئید مانع از پرکاری تیروئید در تولید تیروکسین یا تری‌یدوتیرونین می‌شوند. میتی‌مازول یا پروپیلتیوراسیل ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
پس از آغاز درمان، ممکن است بازگشت هورمون‌ها به سطح نرمال به چندین هفته تا چند ماه وقت نیاز داشته باشد. به طور میانگین، کل زمان مورد نیاز برای درمان 1 تا 2 سال است، اما امکان طولانی‌تر شدن این زمان وجود دارد.
اثرات جانبی داروها در این مورد شامل موارد زیر است:
• واکنش‌های آلرژیک
• کاهش گلبول‌های قرمز خون، افزایش شانس ابتلاء به عفونت
• در موارد نادر، نارسایی کبد
ید رادیواکتیو توسط سلول‌های فعال در تیروئید گرفته می‌شود و آنها را نابود می‌کند. این تخریب موضعی است، و هیچ عارضۀ جانبی گسترده‌ای ایجاد نمی‌شود. دوز رادیواکتیو موجود در ید رادیواکتیو بسیار اندک است و مضر نیست.
درمان ید رادیواکتیو برای زنان باردار یا شیرده مناسب نیست. زنان باید دستکم تا شش ماه پس از این نوع درمان از باردار شدن خود پیشگیری کنند، و مردان نیز دستکم تا چهار ماه نباید پدر شوند.
جراحی در صورت عدم موفقیت دیگر روش‌های درمانی می‌تواند بخشی از تیروئید را، برای مثال در طول بارداری، بردارد، در شرایطی که تحمل دیگر روش‌های درمانی برای بیمار وجود نداشته یا وی دچار سرطان باشد.
بیماران ممکن است اجتناب از مصرف غذاها و دیگر فرآوردههای حاوی مقادیر بالای ید مثل غذاهای دریایی و برخی انواع دارو و مولتیویتامینها را مفید بیابند.
علل هیپرتیروئیدیسم
چند عامل مختلف می‌توانند سبب هیپرتیروئیدیسم شوند.
بیماری گریوز
این بیماری شایع‌ترین علت بوده و برای 70 درصد موارد لحاظ می‌شود. بیماری گریوز نوعی بیماری خودایمنی است.
محرک ایجاد بیماری گریوز مشخص نیست، اما این بیماری اغلب در خانواده‌ها ادامه پیدا می‌کند، که این عنوانگر وجود بنیانی ژنتیکی برای آن است.
بیشترین میزان شیوع بیماری گریوز در زنان سنین 20 تا 40 سال و به ویژه زنان سیگاری دیده می‌شود.
این بیماری می‌تواند به چشمها آسیب زده سبب ایجاد ناراحتی و دوبینی شود. بیماران اغلب دارای چشم‌های برآمده و از حدقه بیرون زده هستند.
بیماری نودولار تیروئید
توده‌های شناخته شده زیر عنوان نودول در غدۀ تیروئید توسعه پیدا می‌کنند. علت بروز این وضعیت مشخص نیست. آنها ممکن است حامل بافت غیر نرمال تیروئید باشند اما معمولاً خوش‌خیم یا غیر سرطانی هستند. این نودول‌ها به عملکرد منظم تیروئید لطمه میزنند و سبب بیش‌فعال شدن آن می‌شوند.
تیروئید ممکن است بزرگ شود اما بیمار هیچ دردی احساس نخواهد کرد. فرد دچار نودول‌های تیروئید می‌تواند وجود آنها را با انگشتان خویش احساس کند.
مصرف بیش از حد یُد
غده تیروئید ید را از خون جمع می‌کند. ید گاهی از اوقات از منابع غذایی دریایی، نان و نمک میآید. غده تیروئید از ید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی استفاده می‌کند.
دو هورمون مهم تیروئید تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) هستند.
مصرف ید بیش از حد به صورت مکمل غذایی می‌تواند سبب تولید بیش از حد هورمون توسط غده تیروئید شود.
مصرف هورمون‌های تیروئید: بیمـارانی که به عنوان درمان هورمون‌های تیروئیدی دریافت می‌کنند نیاز به آن دارند که از سوی پزشک مورد پیگیری قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که دوز مصرفی داروهای تیروئید در مورد آنان صحیح است.
دارو
برخی داروهای مورد استفاده در درمان مشکلات قلب حاوی مقادیر زیاد ید هستند. آنها ممکن است سبب بروز تغییراتی در عملکرد تیروئید شوند. گزینه‌ها در این مورد شامل آمیودارون و لیتیم است که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شوند.
تیروئیدیت
تیروئیدیت التهاب تیروئید است که اغلب بر اثر یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود. علایم شامل تب، گلو درد، دشواری بلع، حالت رنجوری منتشر، و درد در ناحیۀ گردن است.
سرطان تیروئید فولیکولار
در موارد نادر این امکان هست که بیش‌فعالی تیروئید نتیجۀ سرطان تیروئید باشد. سلول‌های بدخیم ممکن است شروع به تولید تیروکسین یا تری‌یدوتیرونین کنند.
رژیم غذایی
هیچ رژیم غذایی که باعث رفع اختلال تیروئید شود وجود ندارد.
به هر حال، کاهش میزان مصرف بیش از حد ید در رژیم غذایی و اجتناب از مصرف مکملهای ید می‌تواند به پیشگیری از عدم توازن بیشتر فعالیت تیروئید کمک کند.
رژیم غذایی متناسب و متعادل می‌تواند در حفظ سلامت تیروئید کمک کننده باشد. اگر فرد گزینۀ مصرف مکمل‌ها را در دستور کار قرار داده باشد باید در مورد بهترین مکمل و دوز درست مصرف آن با پزشک مشورت کند تا به عملکرد تیروئید آسیبی وارد نشود.
عوارض هیپرتیروئیدیسم
افتالموپاتی گریوز می‌تواند سبب بروز درد یا ناراحتی در چشم، حساسیت به نور و برخی مشکلات بینایی شود. چشمها ممکن است حالت وق زده و ورقلمبیده پیدا کنند.
استفاده از قطرههای چشمی و استفاده از عینک آفتابی می‌تواند در تخفیف علایم مفید باشد.
در موارد شدید، درمان با برخی داروها مثل استروئیدها یا داروهای سرکوب کنندۀ سیستم ایمنی می‌تواند به کاهش تورم پشت چشم کمک کند.
توفان* تیروئیدی یک واکنش غیر شایع است که می‌تواند به تحریک عفونت، جراحت یا ضربه، شامل جراحی یا وضع حمل ایجاد شود. احتمال بروز آن در زنان باردار دچار هیپرتیروئیدیسم تشخیص داده نشده یا دارای کنترل ضعیف نیز وجود دارد.
نشانه‌ها و علایم شامل سریع شدن ضربان قلب، تب بالا، حالت تلاطم، یرقان، استفراغ، اسهال، کم‌آبی بدن، و توهم است.
توفان تیروئیدی نوعی واکنش تهدید کنندۀ زندگی است و درمان آن نوعی فوریت پزشکی محسوب می‌شود.
شدت هیپرتیروئیدیسم و علایم آن بستگی به این دارد که بدن تا چه حد خوب می‌تواند به تغییرات ناشی از افزایش میزان هورمون‌های تیروئیدی واکنش نشان دهد و نیز اینکه بیماران به چه میزان برنامۀ درمانی خود را با جدیت و درست پیگیری می‌کنند.
تشخیص هیپرتیروئیدیسم
دکتر در مورد علایم پرسش کرده، یک معاینۀ بالینی انجام می‌دهد و احتمالاً انجام برخی تستهای خون در دستور کار قرار می‌گیرد.
تشخیص هیپرتیروئیدیسم پیشرفته به طور معمول کار آسانی است زیرا نشانه‌ها آشکار هستند، اما تشخیص آن در مراحل اولیۀ بیماری چندان آسان نیست.
یک آزمایش خون به نام تست عملکرد تیروئید می‌تواند میزان صحیح بودن عملکرد تیروئید را نشان دهد. این تست سطح هورمون محرک تیروئید (TSH)، تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) را بررسی می‌کند.
یک اسکن تشخیصی خاص غده تیروئید را میتوان با استفاده از ید رادیواکتیو برای پیمایش یا اندازهگیری عملکرد غده تیروئید مورد استفاده قرار داد. این آزمایش زیر عنوان تست جذب ید رادیواکتیو (RAIU) شناخته می‌شود.
هیپرتیروئیدیسم و بارداری
زنان دچار هیپرتیروئیدیسم ممکن است برای باردار شدن با دشواری بیشتری مواجه باشند.
در طول بارداری سطح هورمون‌های تیروئیدی به میزان جزئی افزایش پیدا می‌کنند.
زنان دچار بیش‌فعالی تیروئید ممکن است متوجه شوند که تیروئید آنها در طول بارداری اندکی بزرگ می‌شود. برخی زنان که در این مورد آسیب‌پذیرند اما پیشتر مورد تشخیص قرار نگرفتهاند ممکن است در طول بارداری با بیش‌فعال شدن جزئی تیروئید مواجه شوند.
موارد شدید و درمان نشدۀ هیپرتیروئیدیسم در طول بارداری با سقط جنین خود به خودی، تولد نوزاد با وزن کم، فشار خون مادری بالا و مشکلات قلبی مرتبط شده است.
اگر مادر دچار مشکل تیروئید باشد، نوزاد وی باید در مورد عملکرد تیروئید مورد بررسی قرار گیرد، زیرا این موارد می‌توانند دارای تأثیری عمیق بر رشد مغز باشند.
زنانی که پیش از باردار شدن تحت درمان قرار داشته‌اند درمان خود را در طول بارداری ادامه خواهند داد اما در زمان بارداری نیاز به تنظیم دوز مصرف دارو در مورد آنها مطرح است زیرا به طور معمول دوز مورد نیاز در مورد تیروکسین افزایش پیدا می‌کند. لووتیروکسین برای مصرف در دورۀ بارداری دارویی ایمن محسوب می‌شود زیرا دارای همان ویژگیهای هورمون طبیعی است.
به هر حال این دارو باید 2 تا 3 ساعت قبل یا بعد از مکملهای ویتامینی دیگر توسط مادران باردار مصرف شود زیرا این احتمال هست که آهن و کلسیم در جذب هورمون تیروئید اختلال ایجاد کنند.
زنان باید اطمینان حاصل کنند که در صورت ابتلا به هیپرتیروئیدیسم پیش از باردار شدن، بیماری آنها تحت کنترل قرار دارد.
در صورت برخورداری از درمان مناسب، این چشمانداز وجود دارد که اغلب بارداریها به صورت نرمال ادامه یابند./
*توفان (= طوفان). این کلمه در متون فارسی بیشتر با املاء طوفان معمول است؛ اما ریشۀ آن به درستی مشخص نیست. برخی ریشۀ این کلمه را یونانی دانسته‌اند و دیگران آن را برگرفته از مصدر "توفیدن" قلمداد کرده‌اند. در هر حال از نظر ما املاء توفان برای این کلمه مناسبتر است زیرا حتی در صورت درست بودن برداشت نخست در مورد منشأ این کلمه دلیلی برای استفاده از "ط" به جای "تـ" در هنگام نوشتن کلمۀ مزبور وجود ندارد. (توضیح م.)
در زمینه تیروئید بیشتر بخوانیم:
هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید
Source:
Medical News Today
What's to know about hyperthyroidism
Last updated Wed 20 December 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine
