هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید - آنچه دانستنش نیاز است

• کریستین نوردکویست
• مرور از: دانشکدۀ پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز - شیکاگو
• ترجمۀ فرهنگ راد

هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید زمانی اتفاق می‎افتد که غده تیروئید مقدار بیش از حدی از هورمون تیروئید تولید می‎کند. این وضعیت بر سراسر بدن تأثیر می‎گذارد.
هورمون‎های تولید و تـــرشح شده توسط تیروئید وارد جریان خون می‎شوند و رشد و متابولیسم بدن را کنترل می‎کنند. هورمون بیش از حد می‎تواند بر بسیاری از عملکردهای بدن تأثیر منفی داشته باشد.
این اختلال چند علت محتمل و طیفی گسترده از علایم بالقوه دارد. هیپرتیروئیدیسم معمولاً به کندی شکل می‎گیرد، اما در مردم جوان‌تر، آغاز بیماری مزبور می‎تواند به شکل ناگهانی باشد.
هیپرتیروئیدیسم با هیپوتیروئیدیسم تفاوت دارد. "هیپر" به وجود هورمون تیروئید بیش از اندازه در بدن اشاره دارد. "هیپو" به معنی بیش از حد کم یا کم‎کار بودن تیروئید است.
در سطح ایالات متحد آمریکا در حدود 1.2 درصد مردم دچار پرکاری تیروئید هستند.
این بیماری در زنان بیش از مردان شایع است و بیشترین احتمال بروز آن مرتبط به مردم بالای 60 سال است.
در صورت عدم درمان، هیپرتیروئیدیسم می‎تواند بر کنش‌های مختلفی در بدن شامل قلب تأثیر منفی بر جای بگذارد. به هر جهت، به شکل معمول دارو می‎تواند از طریق کاهش تولید هورمون تیروئید این بیماری را کنترل کند.

[مطالب این مقاله:]
• علایم
• درمان
• علل
• رژیم غذایی
• عوارض
• تشخیص
• هیپرتیروئیدیسم و بارداری

علایم
علایم طیف گسترده‎ای دارند و نوع آنها در میان مردم متفاوت است. مردم دچار هیپرتیروئیدیسم خفیف اغلب اوقات از ابتلا خود به این بیماری آگاه نیستند زیرا هیپرتیروئیدیسم گاه فاقد هر گونه علامت است.
اغلب علایم به افزایش دامنۀ متابولیک شامل موارد زیر مرتبط است:
• گواتر
• عصبانیت، تحریک‎پذیری، نوسانات خلقی، و کاهش تمرکز
• اسهال
• دشواری تنفسی
• خستگی مفرط، کسالت، و دشواری خواب
• ضعف عضلانی
• بیش‌فعالی
• حساسیت بیش از حد به گرما، تعریق بیش از حد، و پوست گرم و مرطوب
• افزایش اشتها
• افزایش میزان دفع مدفوع و ادرار کردن
• ناباروری و فقدان علاقه نسبت به سکس
• خارش پوست و ورم توأم با خارش
• شل شدن ناخن‎ها
• مشکلات عادت ماهانه در زنان به ویژه سبک شدن پریودها یا قطع کامل آنها
• آلوپسی که در آن مو به صورت لکه لکه دچار ریزش می‎شود
• افزایش ضربان قلب، که گاه با تپش قلب همراه است
• سرخی کف دست‌ها
• کاهش یا افزایش ناگهانی وزن
• رعشه و لرزش دست‎ها
علایم در بیماران متفاوت است و به ندرت همگی آنها در همۀ بیماران دیده می‎شود.
بیماران دچار دیابت ممکن است علایم تشدید یافتۀ بیماری خود شامل خستگی مفرط و افزایش تشنگی را تجربه کنند.
بیماران دچار بیماری قلبی در ریسک بالاتری برای آریتمی، نارسایی قلبی و دیگر ریسک‎های قلبی عروقی قرار می‎گیرند.

درمان
برخی داروها علایم هیپرتیروئیدیسم مثل ضربان قلب را درمان می‎کنند در حالی که دیگر داروها برای هدف قرار دادن تولید هورمون به کار می‎روند.
بتا بلوکرها مـــی‎توانند تا زمان آغاز عمل دیگر درمان‎ها، علایم بیماری را تخفیف دهند. بر مبنای اعلام "انستیتو ملی بیماری‎های دیابت و گوارش و کلیه" (NIDDK)، اغلب بیماران در طول چند ساعت حال بهتری پیدا می‎کنند.
داروهای ضد تیروئید مانع از پرکاری تیروئید در تولید تیروکسین یا تری‎یدوتیرونین می‎شوند. میتی‎مازول یا پروپیلتیوراسیل ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
پس از آغاز درمان، ممکن است بازگشت هورمون‎ها به سطح نرمال به چندین هفته تا چند ماه وقت نیاز داشته باشد. به طور میانگین، کل زمان مورد نیاز برای درمان 1 تا 2 سال است، اما امکان طولانی‎تر شدن این زمان وجود دارد.
اثرات جانبی داروها در این مورد شامل موارد زیر است:
• واکنش‌های آلرژیک
• کاهش گلبول‎های قرمز خون، افزایش شانس ابتلاء به عفونت
• در موارد نادر، نارسایی کبد
ید رادیواکتیو توسط سلول‎های فعال در تیروئید گرفته می‎شود و آنها را نابود می‎کند. این تخریب موضعی است، و هیچ عارضۀ جانبی گسترده‎ای ایجاد نمی‎شود. دوز رادیواکتیو موجود در ید رادیواکتیو بسیار اندک است و مضر نیست.
درمان ید رادیواکتیو برای زنان باردار یا شیرده مناسب نیست. زنان باید دستکم تا شش ماه پس از این نوع درمان از باردار شدن خود پیشگیری کنند، و مردان نیز دستکم تا چهار ماه نباید پدر شوند.
جراحی در صورت عدم موفقیت دیگر روش‎های درمانی می‎تواند بخشی از تیروئید را، برای مثال در طول بارداری، بردارد، در شرایطی که تحمل دیگر روش‎های درمانی برای بیمار وجود نداشته یا وی دچار سرطان باشد.
بیماران ممکن است اجتناب از مصرف غذاها و دیگر فرآورده‎های حاوی مقادیر بالای ید مثل غذاهای دریایی و برخی انواع دارو و مولتی‎ویتامین‎ها را مفید بیابند.

علل
چند عامل مختلف می‎توانند سبب هیپرتیروئیدیسم شوند.

بیماری گریوز
این بیماری شایع‎ترین علت بوده و برای 70 درصد موارد لحاظ می‎شود. بیماری گریوز نوعی بیماری خودایمنی است.
محرک ایجاد بیماری گریوز مشخص نیست، اما این بیماری اغلب در خانواده‎ها ادامه پیدا می‎کند، که این عنوانگر وجود بنیانی ژنتیکی برای آن است.
بیشترین میزان شیوع بیماری گریوز در زنان سنین 20 تا 40 سال و به ویژه زنان سیگاری دیده می‎شود.
این بیماری می‎تواند به چشم‎ها آسیب زده سبب ایجاد ناراحتی و دوبینی شود. بیماران اغلب دارای چشم‌های برآمده و از حدقه بیرون زده هستند.

بیماری نودولار تیروئید
توده‎های شناخته شده زیر عنوان نودول در غدۀ تیروئید توسعه پیدا می‎کنند. علت بروز این وضعیت مشخص نیست. آنها ممکن است حامل بافت غیر نرمال تیروئید باشند اما معمولاً خوش‌خیم یا غیر سرطانی هستند. این نودول‌ها به عملکرد منظم تیروئید لطمه می‎زنند و سبب بیش‌فعال شدن آن می‎شوند.
تیروئید ممکن است بزرگ شود اما بیمار هیچ دردی احساس نخواهد کرد. فرد دچار نودول‎های تیروئید می‎تواند وجود آنها را با انگشتان خویش احساس کند.

مصرف بیش از حد یُد
غده تیروئید ید را از خون جمع می‎کند. ید گاهی از اوقات از منابع غذایی دریایی، نان و نمک می‎آید. غده تیروئید از ید برای تولید هورمون‎های تیروئیدی استفاده می‎کند.
دو هورمون مهم تیروئید تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) هستند.
مصرف ید بیش از حد به صورت مکمل غذایی می‎تواند سبب تولید بیش از حد هورمون توسط غده تیروئید شود.
مصرف هورمون‎های تیروئید: بیمـارانی که به عنوان درمان هورمون‌های تیروئیدی دریافت می‎کنند نیاز به آن دارند که از سوی پزشک مورد پیگیری قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که دوز مصرفی داروهای تیروئید در مورد آنان صحیح است.

دارو
برخی داروهای مورد استفاده در درمان مشکلات قلب حاوی مقادیر زیاد ید هستند. آنها ممکن است سبب بروز تغییراتی در عملکرد تیروئید شوند. گزینه‎ها در این مورد شامل آمیودارون و لیتیم است که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‎شوند.

تیروئیدیت
تیروئیدیت التهاب تیروئید است که اغلب بر اثر یک عفونت ویروسی ایجاد می‎شود. علایم شامل تب، گلو درد، دشواری بلع، حالترنجوری منتشر، و درد در ناحیۀ گردن است.

سرطان تیروئید فولیکولار
در موارد نادر این امکان هست که بیش‌فعالی تیروئید نتیجۀ سرطان تیروئید باشد. سلول‎های بدخیم ممکن است شروع به تولید تیروکسین یا تری‎یدوتیرونین کنند.

رژیم غذایی
هیچ رژیم غذایی که باعث رفع اختلال تیروئید شود وجود ندارد.
به هر حال، کاهش میزان مصرف بیش از حد ید در رژیم غذایی و اجتناب از مصرف مکمل‎های ید می‎تواند به پیشگیری از عدم توازن بیشتر فعالیت تیروئید کمک کند.
رژیم غذایی متناسب و متعادل می‎تواند در حفظ سلامت تیروئید کمک کننده باشد. اگر فرد گزینۀ مصرف مکمل‌ها را در دستور کار قرار داده باشد باید در مورد بهترین مکمل و دوز درست مصرف آن با پزشک مشورت کند تا به عملکرد تیروئید آسیبی وارد نشود.

عوارض
افتالموپاتی گریوز می‎تواند سبب بروز درد یا ناراحتی در چشم، حساسیت به نور و برخی مشکلات بینایی شود. چشم‎ها ممکن است حالت وق زده و ورقلمبیده پیدا کنند.
استفاده از قطره‎های چشمی و استفاده از عینک آفتابی می‎تواند در تخفیف علایم مفید باشد.
در موارد شدید، درمان با برخی داروها مثل استروئیدها یا داروهای سرکوب کنندۀ سیستم ایمنی می‎تواند به کاهش تورم پشت چشم کمک کند.
توفان* تیروئیدی یک واکنش غیر شایع است که می‎تواند به تحریک عفونت، جراحت یا ضربه، شامل جراحی یا وضع حمل ایجاد شود. احتمال بروز آن در زنان باردار دچار هیپرتیروئیدیسم تشخیص داده نشده یا دارای کنترل ضعیف نیز وجود دارد.
نشانه‌ها و علایم شامل سریع شدن ضربان قلب، تب بالا، حالت تلاطم، یرقان، استفراغ، اسهال، کم‎آبی بدن، و توهم است.
توفان تیروئیدی نوعی واکنش تهدید کنندۀ زندگی است و درمان آن نوعی فوریت پزشکی محسوب می‎شود.
شدت هیپرتیروئیدیسم و علایم آن بستگی به این دارد که بدن تا چه حد خوب می‎تواند به تغییرات ناشی از افزایش میزان هورمون‎های تیروئیدی واکنش نشان دهد و نیز اینکه بیماران به چه میزان برنامۀ درمانی خود را با جدیت و درست پیگیری می‎کنند.

تشخیص
دکتر در مورد علایم پرسش کرده، یک معاینۀ بالینی انجام می‎دهد و احتمالاً انجام برخی تست‎های خون در دستور کار قرار می‎گیرد.
تشخیص هیپرتیروئیدیسم پیشرفته به طور معمول کار آسانی است زیرا نشانه‎ها آشکار هستند، اما تشخیص آن در مراحل اولیۀ بیماری چندان آسان نیست.
یک آزمایش خون به نام تست عملکرد تیروئید می‎تواند میزان صحیح بودن عملکرد تیروئید را نشان دهد. این تست سطح هورمون محرک تیروئید (TSH)، تیروکسین (T4) و تری‎یدوتیرونین (T3) را بررسی می‎کند.
یک اسکن تشخیصی خاص غده تیروئید را می‎توان با استفاده از ید رادیواکتیو برای پیمایش یا اندازه‎گیری عملکرد غده تیروئید مورد استفاده قرار داد. این آزمایش زیر عنوان تست جذب ید رادیواکتیو (RAIU) شناخته می‎شود.

هیپرتیروئیدیسم و بارداری
زنان دچار هیپرتیروئیدیسم ممکن است برای باردار شدن با دشواری بیشتری مواجه باشند.
در طول بارداری سطح هورمون‎های تیروئیدی به میزان جزئی افزایش پیدا می‎کنند.
زنان دچار بیش‌فعالی تیروئید ممکن است متوجه شوند که تیروئید آنها در طول بارداری اندکی بزرگ می‎شود. برخی زنان که در این مورد آسیب‌پذیرند اما پیشتر مورد تشخیص قرار نگرفته‎اند‎‏ ممکن است در طول بارداری با بیش‏‌فعال شدن جزئی تیروئید مواجه شوند.
موارد شدید و درمان نشدۀ هیپرتیروئیدیسم در طول بارداری با سقط جنین خود به خودی، تولد نوزاد با وزن کم، فشار خون مادری بالا و مشکلات قلبی مرتبط شده است.
اگر مادر دچار مشکل تیروئید باشد، نوزاد وی باید در مورد عملکرد تیروئید مورد بررسی قرار گیرد، زیرا این موارد می‎توانند دارای تأثیری عمیق بر رشد مغز باشند.
زنانی که پیش از باردار شدن تحت درمان قرار داشته‌اند درمان خود را در طول بارداری ادامه خواهند داد اما در زمان بارداری نیاز به تنظیم دوز مصرف دارو در مورد آنها مطرح است زیرا به طور معمول دوز مورد نیاز در مورد تیروکسین افزایش پیدا می‎کند. لووتیروکسین برای مصرف در دورۀ بارداری دارویی ایمن محسوب می‎شود زیرا دارای همان ویژگی‎های هورمون طبیعی است.
به هر حال این دارو باید 2 تا 3 ساعت قبل یا بعد از مکمل‎های ویتامینی دیگر توسط مادران باردار مصرف شود زیرا این احتمال هست که آهن و کلسیم در جذب هورمون تیروئید اختلال ایجاد کنند.
زنان باید اطمینان حاصل کنند که در صورت ابتلا به هیپرتیروئیدیسم پیش از باردار شدن، بیماری آنها تحت کنترل قرار دارد.
در صورت برخورداری از درمان مناسب، این چشم‎انداز وجود دارد که اغلب بارداری‎ها به صورت نرمال ادامه یابند./

*توفان (= طوفان). این کلمه در متون فارسی بیشتر با املاء طوفان معمول است؛ اما ریشۀ آن به درستی مشخص نیست. برخی ریشۀ این کلمه را یونانی دانسته‌اند و دیگران آن را برگرفته از مصدر "توفیدن" قلمداد کرده‎اند. در هر حال از نظر ما املاء توفان برای این کلمه مناسب‎تر است زیرا حتی در صورت درست بودن برداشت نخست در مورد منشأ این کلمه دلیلی برای استفاده از "ط" به جای "تـ" در هنگام نوشتن کلمۀ مزبور وجود ندارد. (توضیح م.)

در زمینه تیروئید بیشتر بخوانیم:
هیپوتیروئیدیسم یا کم‎کاری تیروئید

Source:
What's to know about hyperthyroidism
Last updated Wed 20 December 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine