پاکسازی کننده‌های کبد کارآیی دارند؟ شواهد علمی و خطرات

• زاؤن ویلینز، دکتر دِبرا رُز ویلسون
• ترجمه نادر اکبری

پاکسازی کننده‎های کبد قول خلاص کردن بدن از شر مواد سمی و ناخالصی‌ها را می‎دهند، اما این قول مناقشه‌برانگیز است زیرا علم اندکی در حمایت از کاربرد آنها وجود دارد.
موادی که ادعا می‎شود کبد را سم‎زدایی می‎کنند حتی ممکن است خطرناک باشند، و هیچ‎یک از آنها تحت پوشش نظارتی FDA قرار ندارد.

[مطالب این مقاله:]
• پاکسازی کبد چیست؟
• واقعیت یا خیال؟
• کاهش وزن
• غذاهای مناسب کبد
• دیگر گزینه‌ها
• آیا باید پاکسازی کبد را امتحان کرد؟

پاکسازی کبد چیست؟
کبد دستگاه سم‎زدایی طبیعی بدن است زیرا سموم را پاکسازی کرده و برای عمل هضم سالم صفرا تولید می‎کند. یک کبد سالم می‏‌تواند تقریباً هر چیزی را که فرد مصرف می‎کند سم‎زدایی کند. کبد در سمت راست بدن و درست زیر قفسۀ دنده‌ها قرار گرفته است.
وقتی کبد انسان دچار بیماری می‎شوند بدن دیگر نخواهد توانست مواد سمی وارد شده به بدن را به شکل درست از صافی بگذراند. این اختلال می‎تواند به بروز طیفی از علایم شامل موارد زیر منجر شود:
• خارش
• پوست زرد یرقانی
• ورم
• مشکلات عروق خونی
• سنگ کیسۀ صفرا
• خستگی مفرط
• تهوع
• اسهال
طیفی از طبیبان طب گیاهی، شرکت‎های سازندۀ انواع مکمل، و وبسایت‎های پزشکی اصرار دارند که کبد در طول فرآیند فیلتر کردن سموم دچار انباشت سموم می‎شود.
آنها اصرار دارند که به مرور زمان این سم‌ها می‎توانند سبب بروز طیفی از علایم غیر خاص شوند و نیز قادرند تا سبب بروز بیماری‎های جدی گردند یا خطر بروز سرطان را افزایش دهند. شواهد علمی اندکی در حمایت از این حرف‌ها وجود دارد.
به هر جهت، به مرور زمان، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی می‎تواند به کبد صدمه وارد کند. برای مثال نوشیدن الکل به عنوان یکی از راه‎های ویران کردن عملکرد کبد در گذر زمان شناخته می‎شود.
در اغلب موارد پاسکازی کبد درگیر یکی از موارد زیر یا تعداد بیشتری از آنها است:
• مصرف مکمل‎هایی که برای پاکسازی سموم کبد طراحی شده‎اند
• خوردن غذاهای مناسب برای کبد
• اجتناب از خوردن برخی غذاها
• چرخش به سمت مصرف آب میوه در ناشتا
• پاکسازی کولون و روده از طریق کاربرد اماله
اگرچه نارسایی کبد یک مشکل جدی سلامت محسوب می‎شود هیچ شواهدی وجود ندارد که مواد سمی خطرناک در کبدهای سالم از جهات دیگر بدون مواجهۀ خاص با مقادیر زیاد این مواد شیمیایی، انباشته می‎شوند.
جریان اصلی پزشکی اصرار دارد که کبد نیازی به سم‎زدایی ندارد و انجام چنین کاری حتی می‎تواند برای انسان خطرناک باشد.

پاکسازی کبد: واقعیت یا خیال؟
کبد سالم به شکل طبیعی خود را پاکسازی می‎کند. کبد بیمار با پاکسازی کبد بهتر نمی‎شود. فرد دچار بیماری کبد نیاز به درمان پزشکی کامل دارد و ممکن است به تغییرات سبک زندگی یا رژِیم غذایی نیاز داشته باشد.
برخی شواهد عنوان می‎کنند که مکمل‎هایی مثل عصارۀ خارخسک ممکن است به بهبود سلامت کبد کمک کند. به هر جهت، هیچ‎گونه شواهدی دال بر مفید بودن این مکمل‎ها در سم‌زدایی از کبد یا توانایی آنها در معالجۀ هر اختلال کبدی وجود ندارد.
پاکسازی کبد همچنین دارای چند خطر مختلف برای سلامت است:
• رژیم غذایی پاکسازی کبد ممکن است دارای تعادل مواد مغذی نباشد: یک رژیم غذایی مخصوص پاکسازی کبد ممکن است دارای مواد مغذی لازم برای تأمین سلامت افراد نباشد. به مرور زمان این روند به بروز کمبودهای تغذیه‎ای یا سوء تغذیه، مشخصاً در کودکان، زنان باردار، مردم دچار دیابت و دیگر اختلالات مربوط به سلامت منجر می‌شود.
• اماله می‎تواند خطرناک باشد: اماله در صورتی که به روش درست و علمی انجام نشود می‎تواند صدمات بالقوه کشنده به روده‎ها وارد کند.
• پاکسازی کبد جانشین درمان پزشکی نمی‎شود: وقتی کسی به جای درمان پزشکی از پاکسازی کبد استفاده می‎کند، مشکلات زیربنایی جدی پزشکی وی ممکن است بدون درمان به حال خود رها شود.

آیا پاکسازی کبد به کاهش وزن شما کمک می‎کند؟
برخی پاکسازی‎کننده‌های کبد قول می‎دهند که از طریق بهبود متابولیسم در فرد باعث کاهش وزن وی می‎گردند. حامیان این مواد معتقدند که بیرون ریختن مواد سمی از کبد می‎تواند به بهبود متابولیسم کمک کند اما مطلقاً هیچ‎گونه شواهد علمی در تأیید این ادعا وجود ندارد.
در واقع امر رژیم‌های غذایی کم‎کالری می‎توانند متابولیسم بدن را کُند کنند. دلیلش این است که بدن با کندتر کردن روند جذب مواد مغذی برای مصرف مواد مغذی کم تنظیم می‎شود.
برخی رژیم‎‌های غذایی مدعی بهبود سلامت کبد نیاز به آن دارند که مردم برای روزهای متوالی کالری کمی مصرف کنند. این کار می‎تواند به کاهش وزن موقتی منجر شود.
به هر جهت، بیشتر این کاهش وزن، نتیجۀ کاهش میزان آب بدن است، که پس از آغاز مجدد برنامۀ معمول غذایی سر جای خود برمی‎گردد.

غذاهای مناسب کبد
اگرچه پاکسازی کبد با استفاده از هر غذا یا ترکیب غذایی خاصی ممکن نیست، این احتمال وجود دارد که پزشکان برای مردم دچار بیماری کبدی تغییراتی در رژیم غذایی را تجویز کنند.
برای اغلب مردم اجتناب از غذاهای بسیار چرب و مشروب الکلی می‎تواند ریسک ابتلاء به بیماری کبد را کاهش دهد.
دکترها ممکن است توصیه‎های غذایی برای مردم دچار بیماری‎های خاص کبدی ارائه دهند:
• بیماری مجرای صفرا: استفاده از جایگزین‎های چربی و روغن کرنل برای پخت و پز، زیرا بدن برای شکستن و خرد کردن آن به صفرای کمتری نیاز دارد.
• سیروز: مصرف نمک باید محدود شود. در عین حال ممکن است کاهش مصرف پروتئین ضروری باشد، اما این کار باید صرفاً زیر نظر پزشک انجام گیرد.
• بیماری کبد چرب: بیمار باید به خوردن غذاهای پرفیبر روی بیاورد و از خوردن غذاهای دارای کالری زیاد اجتناب کند.
• هموکروماتوزیس: فرد باید از خوردن غذاهای دارای آهن زیاد و مکمل‎های آهن خودداری کند.
• هپاتیت C: فرد باید از خوردن غذاهای پرآهن و مکمل‏های آهن خودداری کند. در عین حال مصرف نمک نیز باید کاهش یابد.
• بیماری ویلسون: فرد باید مصرف مس را (که در غذاهایی مثل قارچ، شکلات، و آجیل‎ها وجود دارد) در رژیم غذایی کاهش دهد.
مردم دارای کبد سالم نیازی نیست که رژیم غذایی خاصی را دنبال کنند. صرف داشتن رژیم غذایی سالم، متنوع و اجتناب از مصرف مشروب الکلی می‏تواند سلامت کبد آنان را تضمین کند.

راه‌های دیگر بهبود سلامت کبد
برخی راهکارهای ساده که می‎توانند ریسک بیماری کبد را کاهش داده و به کبد در خلاص کردن بدن از شر سموم کمک کنند عبارتند از:
• محدود کردم مصرف الکل: مصرف زیاد الکل یکی از ریسک فاکتورهای بیماری کبد است. مردم دچار اعتیاد الکل باید تحت درمان قرار گیرند.
• اجتناب از مصرف غیر ضروری داروهای غیر نسخه‌ای: افراد هرگز نباید از دوز توصیه شده بیشتر مصرف کنند به ویژه در مورد داروهایی مثل استامینوفن که می‎توانند به کبد آسیب برسانند. داروهای غیر نسخه‎ای و مشروب الکلی را نباید توأمان مصرف کرد.
• در صـورت انجام تاتو باید از تشکیلات معتبر استفاده کرد: در این مورد باید به سالن‎هایی مراجعه کرد که استریلیزاسیون تجهیزات خود را رعایت می‎کنند. تعدیل کننده‎های ناسالم بدن می‌‏توانند باعث انتقال هپاتیت C شوند.
• انجام واکسیناسیون: افراد باید در مورد هپاتیت A و B واکسینه شوند.
• داشتن سکس ایمن: این کار می‎تواند به کاهش ریسک انتقال اختلالات آسیب زننده به کبد کمک کند. مردم در عین حال باید به طور مرتب در مورد بیماری‎های واگیردار جنسی (STIs) مورد بررسی قرار گیرند.
• اجتناب از مواد شیمیایی بالقوه خطرناک: در هنگام رنگ‎کاری یا استفاده از آفت‎کش فرد باید از ماسک استفاده کند و از تهویۀ کامل ناحیه مطمئن باشد.
• مصرف آب به میزان کافی
• شستشوی کامل میوه و سبزیجات

آیا باید پاکسازی کبد را امتحان کرد؟
کبد سالم برای حفظ سلامت کلی فرد حیاتی است اما پاکسازی کننده‌ها یا رژیم‎های غذایی گران قیمت لزوماً ضرورتی ندارند. در برخی موارد این کار حتی ممکن است خطرناک باشد.
سبک زندگی سالم، رژیم غذایی متعادل، مشاورۀ منظم با پزشک برای سلامت کبد باارزش‎تر از استفاده از رژیم غذایی خاص یا پاکسازی کنندۀ کبد است.
پاکسازی کبد هیچ‎گونه فایدۀ اثبات شده‎ای ندارد. برای حفظ سلامت کبد، مردم باید یک راهکار سلامت جامع‎تر و درازمدت‎تر را در دستور کار قرار دهند./

Source:
Do liver cleanses work? Evidence and risks
Last reviewed Thu 21 December 2017
By Zawn Villines
Reviewed by Debra Rose Wilson, PhD, MSN, RN, IBCLC, AHN-BC, CHT