• نیکول گلن، دکتر النا بیگرز
• ترجمه هامیک رادیان
آگرانولوسیتوز نوعی بیماری جدی است که وقتی بروز می‌کند که بدن قادر به تولید میزان کافی گرانولوسیتوز (نوعی از گلبول‌های سفید خون) نیست.
گلبول‌های سفید خون بخشی حیاتی از سیستم ایمنی هستند، بنابراین بیمار دچار آگرانولوسیتوز در خطر توسعۀ عفونت‌های شدید یا حتی کشنده قرار خواهد گرفت.
گرانولوسیت به نام نوتروفیل یا گلبول سفید خون نیز شناخته می‌شود. گرانولوسیت‌ها بخشی مهم از سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شوند زیرا حاوی آنزیم‌هایی هستند که باکتری‌ها و دیگر پاتوژن‌های بیگانه را از بین میبرند.
بدون وجود این گلبول‌های سفید خون، بدن قادر به کشتن یا از بین بردن پاتوژن‌ها یا مواد خارجی بالقوه خطرناک نخواهد بود.
مطالب این مقاله:
• علایم
• علل و ریسک فاکتورها
• تشخیص
• درمان
• پیشگیری
• دورنما
علایم آگرانولوسیتوز
علایم آگرانولوسیتوز معمولاً شبیه به علایم عفونت‌های جدی است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• تب
• لرز
• افت فشار خون که باعث بروز حالت ضعف می‌شود
• زخم در ناحیۀ دهان و گلو
• خستگی مزمن
• علایم شبه آنفولانزا
• سردرد
• تعریق
• تورم غدد
در صورت عدم درمان، این عفونت می‌تواند به سرعت در سراسر بدن و حتی در جریان خون گسترش یابد، که سبب بروز وضعیتی به نام سپسیس یا عفونت خون می‌شود، که در صورت عدم درمان سریع کشنده خواهد بود.
علایم سپسیس درعین حال شامل ضربان قلب، تنفس سریع و تغییر در وضعیت روانی است.
در زمینه اختلالات خون بیشتر بخوانیم: ترومبوسیتوز (ترومبوسایتوسیس) یا افزایش بیش از حد پلاکتها در خون
علل و ریسک فاکتورهای آگرانولوسیتوز
دو نوع آگرانولوسیتوز وجود دارد: اکتسابی و مادرزادی.
آگرانولوسیتوز اکتسابی به این معنی است که فرد دچار این بیماری می‌شود، حال آنکه آگرانولوسیتوز مادرزادی بدین معنی است که فرد با این بیماری به دنیا می‌آید.
برخی بیماریها یا درمان‌ها که بر سیستم ایمنی بدن تأثیر میگذارند می‌توانند سبب بروز آگرانولوسیتوز اکتسابی شوند. اینها موارد زیر را شامل می‌شوند:
• شیمی درمانی
• پیوند مغز استخوان
• اختلالات خودایمنی
• بیماری مغز استخوان یا لوسمی
• عفونت‌هایی مثل HIV
• مصرف برخی داروها مثل کلوزاپین (یک داروی ضد روان‌پریشی)
• مصرف برخی داروهای مخصوص بیش فعالی غدۀ تیروئید
مردم دچار این اختلالات در ریسک بالاتری برای ابتلا به آگرانولوسیتوز قرار دارند و باید به صورت دورهای در مورد این بیماری مورد پایش قرار گیرند.
هر فرد دچار آگرانولوسیتوز یا هر یک از این ریسک فاکتورها باید مداوماً هر علامتی از عفونت در خود را به دکتر اطلاع دهد تا اطمینان برای انجام درمان به موقع و پیشگیری از بروز توسعۀ عفونت‌های جدیتر وجود داشته باشد.
تشخیص آگرانولوسیتوز
تشخیص آگرانولوسیتوز از طریق انجام یک تست سادۀ خون برای بررسی تعداد گلول‌های سفید خون انجام می‌شود.
به طور معمول دکترها وقتی به تشخیص آگرانولوسیتوز میرسند که تعداد نوتروفیل‌ها (گرانولوسیت‌ها) که به عنوان تعداد مطلق نوتروفیل (ANC) شناخته می‌شود، کمتر از 100 عدد در میکرولیتر خون باشد.
در ANC نرمال حداقل تعداد نوتروفیل‌ها در هر میکرولیتر خون 1500 عدد است.
اگر فرد در هر میکرولیتر از خون خود دارای 100 تا 1500 عد نوتروفیل باشد، این وضعیت زیر عنوان گرانولوسیتوپنی یا نوتروپنی شناخته می‌شود. این بدان معنی است که تعداد نوتروفیل‌ها در خون بسیار کم است، که این نیز می‌تواند سبب بالا رفتن ریسک بروز عفونت شود.
دکتر در عین حال یک معاینۀ فیزیکی انجام میدهد و از بیمار شرح حال کاملی میگیرد. اگر سطح ANC غیر نرمال باشد، دکتر ممکن است برخی تستهای دیگر مثل بیوپسی مغز استخوان یا تستهای ژنتیکی خون را برای تعیین علت بروز آگرانولوسیتوز انجام دهد.
درمان آگرانولوسیتوز
درمان با هدف مدیریت علت بروز آگرانولوسیتوز و تجدید ذخیرۀ گلبول‌های سفید خون برای رسانیدن آنها به تعداد نرمال انجام می‌شود. درمان‌های محتمل شامل موارد زیرند:
• توقف مصرف دارو: اگر دکتر مصرف داروی خاصی را به عنوان مسبب بروز آگرانولوسیتوز تعیین کند، ممکن است از بیمار بخواهد که مصرف داروی مزبور را متوقف کند و داروی دیگری را به عنوان جاگیزین به بیمار توصیه خواهد کرد. دکتر پایش خون را برای بررسی تغییرات ANC ادامه میدهد، که این ممکن است تا دو هفته زمان نیاز داشته باشد. اگر توقف مصرف دارو گزینۀ مورد نظر نباشد، دکتر پایش خون را ادامه داده و در انتظار بروز نشانههای اولیۀ عفونت خواهد بود.
• آنتی‌بیوتیک: آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند عفونت‌های موجود را درمان و از عفونت‌های بعدی پیشگیری کنند. همچنین این امکان هست که دکتر برای مقابله با عفونت‌های ویروسی و ضد قارچی داروهای ضد ویروسی و ضد قارچ برای بیمار تجویز کند.
• عامل تحریک کلنی گرانولوسیت: عامل تحریک کلنی گرانولوسیت یا G-CSF درمانی تزریقی است که مغز استخوان را به تولید گلبول سفید بیشتر تحریک می‌کند. این دارو ممکن است در برخی افراد دچار سرطان که تحت شیمی درمانی قرار دارند مفید باشد. در حال حاضر سه نوع G-CSF در دسترس است: فیلگراستیم (نوپوژن)، پگفیلگراستیم (نئولاستا) و لنوگراستیم (گرانوسیت).
• داروهای سرکوب سیستم ایمنی: این نوع دارو برای مواردی از آگرانولوسیتوز مؤثر است که علت بروز آن وجود اختلالی خودایمنی بوده باشد. داروهای سرکوب کنندۀ سیستم ایمنی مثل برخی استروئیدها، می‌توانند سبب کاهش میزان حملۀ سیستم ایمنی به گلبول‌های سفید خون و مغز استخوان شوند.
• تزریق گرانولوسیت: در موارد نادر، بیمار ممکن است تحت تزریق گرانولوسیت قرار گیرد، که عملی شبیه به انتقال یا تزریق خون است. سلولهای اهدایی باید از یک گروه همخوان و در بهترین حالت از یک خویشاوند نزدیک گرفته شود. به اهدا کننده یک استروئید داده می‌شود و G-CSF میزان تولید گرانولوسیت را در وی تقویت می‌کند. وقتی خون از اهدا کننده گرفته شد گرانولوسیت‌ها برای تزریق به گیرنده از خون جدا می‌شوند.
• پیوند مغز استخوان: وقتی دارو و دیگر موازین درمانی کارآیی نداشته باشد، دکتر ممکن است گزینۀ پیوند مغز استخوان را در دستور کار قرار دهد. در این درمان، مغز استخوان اهدا کنندۀ سالم جایگزین مغز استخوان بیمار دچار آگرانولوسیتوز می‌شود. مغز استخوان جدید به این معنی است که بدن می‌تواند گلبول‌های سفید خون سالم تولید کند. بدبختانه، یافتن اهداکنندۀ سازگار با گیرندۀ پیوند گاهی از اوقات کار دشواری است.
پیشگیری از آگرانولوسیتوز
هیچ راهی برای پیشگیری از آگرانولوسیتوز وجود ندارد. به هر جهت، برای افراد دچار آگرانولوسیتوز امری حیاتی است که مانع از بروز عفونت در خود شوند.
در کنار فاصله گرفتن از دیگر بیماران دچار این وضعیت، افراد دچار آگرانولوسیتوز باید:
• از مکانهای شلوغ و پرجمعیت اجتناب کنند
• از چیدن گل خودداری کنند
• از خوردن میوهها و سبزیجاتی که نمی‌توان پوست گرفت یا به طور کامل شستشو داد خودداری کنند
• از کار کردن در محیط خاکی یا با حیوانات خودداری کنند
• از خوردن غذاهای خام و نپخته خودداری کنند
• بهداشت شخصی را در بهترین حالت رعایت کنند
• دستهای خود را به طور مداوم با آب و صابون شستشو دهند
• غذا را به طور کامل و دقیق بسته بندی و آماده کنند
دورنما
آگرانولوسیتوز می‌تواند وضعیتی خطرناک باشد زیرا می‌تواند بیمار را در خطر عفونت‌های جدی قرار دهد. اگر فرد بیمار در پی درمان درست نباشد ممکن است دچار سپسیس شود که می‌تواند به سرعت به خطری برای زندگی بیمار تبدیل گردد.
در اغلب موارد، وقتی علت آگرانولوسیتوز شناسایی و درمان گردد، تعداد گلبول‌های سفید خون وی برای ابتلا به عفونت به وضعیت نرمال برمیگردد.
Source:
Medical News Today
Agranulocytosis: Types, causes, and symptoms
Last reviewed Sat 5 August 2017
By Nicole Galan
Reviewed by Alana Biggers, MD, MPH
