مسمومیت سرب - علایم، علل، تشخیص و درمان

• ژاکلین کافاسو
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‎نویز - شیکاگو
• ترجمه محمدقاسم رافعی

[مطالب این مقاله:]
• علایم مسمومیت سرب
• علل مسمومیت سرب
• ریسک فاکتورهای مسمومیت سرب
• تشخیص مسمومیت سرب
• درمان مسمومیت سرب
• دورنما
• پیشگیری از مسمومیت سرب

مسمومیت سرب چیست؟
سُرب فلزی بسیار سمی و مسمومیت ناشی از آن بسیار شدید است. مسمومیت سرب اختلالی جدی و در برخی مواقع کشنده است. مسمومیت سرب هنگامی بروز می‎کند که سرب در بدن انباشته می‎شود.
سرب در رنگ‎های دارای پایه سرب شامل رنگ مورد استفاده برای دیوار خانه‎های قدیمی و اسباب بازی‎ها یافت می‎شود. سرب در عین حال در اقلام زیر وجود دارد:
• وسایل هنری
• گرد و غبار آلوده [آلوده به سرب]
• بنزین مورد فروش در خارج از ایالات متحد آمریکا و کانادا
مسمومیت سرب به طور معمول در طول یک دورۀ زمانی چند ماهه یا چند ساله بروز می‎کند. این مسمومیت می‎تواند به اختلالات شدید روانی و جسمانی منجر شود. کودکان خردسال به ویژه در این مورد آسیب‌پذیر هستند.
کودکان از طریق گذاشتن اقلام و وسایل آلوده به سرب در دهان خود به انباشت این فلز در بدن دچار می‎شوند. لمس سرب و سپس گذاشتن انگشتان در دهان نیز می‎تواند به سمی شدن آن منجر شود. سرب به ویژه در کودکان مضر است زیرا مغز و سیستم عصبی آنها هنوز به رشد کامل نرسیده است.
مسمومیت سرب را می‎توان درمان کرد اما تمامی آسیب‌های ناشی از این مسمومیت برگشت‌پذیر نیست.

علایم مسمومیت سرب کدامند؟
علایم مسمومیت سرب متفاوت است. این علایم ممکن است در قسمت‎های مختلف بدن ایجاد شود. اغلب موارد مسمومیت سرب به آرامی ایجاد می‌شود. این مسمومیت از طریق انباشت تدریجی مقادیر کم سرب به وجود می‎آید.
مسمومیت سرب بعد از یک بار تماس با این ماده یا خوردن آن مورد نادری است.
نشانه‌های تماس مداوم با سرب شامل موارد زیر است:
• درد شکم
• کرامپ‌های شکم
• رفتار پرخاشگرانه
• یبوست
• مشکلات خواب
• سردرد
• تحریک‎پذیری
• کاهش مهارت‎های رشد در کودکان
• فقدان اشتها
• خستگی مفرط
• بالا رفتن فشار خون (هیپرتانسیون)
• بی‎حسی یا مور مور در اندام‎های دور از قلب
• کاهش حافظه
• آنمی
• اختلال عملکرد کلیه
از آنجا که مغز کودک در حال رشد است سرب می‎تواند به ناتوانی‎های فکری و عقلانی منجر شود:
• مشکلات رفتاری
• کاهش IQ
• کاهش بازده تحصیلی
• مشکلات شنوایی
• مشکلات یادگیری کوتاه مدت و درازمدت
• تأخیر رشد
دوز بالا و سمی مسمومیت سرب می‎تواند به علایم اورژانسی شامل موارد زیر منجر شود:
• درد و کرامپ شکم شدید
• استفراغ
• ضعف عضلانی
• سکندری خوردن در هنگام راه رفتن
• تشنج
• کما (کوما)
• انسفالوپاتی که خود را به صورت گیجی، کما، و تشنج نشان می‎دهد
اگر کسی دچار علایم شدید تماس با سرب باشد باید با اورژانس تماس گرفته شود. مردم باید اطلاعات زیر را برای انتقال به کارکنان بخش اورژانس آماده کنند:
• سن فرد
• وزن فرد
• منبع ایجاد مسمومیت سرب
• مقدار سرب خورده شده
• زمان بروز علایم مسمومیت
در موقعیت‎های اورژانسی، باید با بخش مسمومیت برای آگاهی در مورد علایم مسمومیت تماس گرفته شود.

چه چیز سبب مسمومیت سرب می‎شود؟
مسمومیت سرب در صورت خوردن سرب ایجاد می‎شود. تنفس در غبار آلوده به سرب نیز می‎تواند به بروز مسمومیت سرب منجر شود. انسان قادر به بو کشیدن سرب یا چشیدن آن نیست و غبار سرب را نمی‎توان با چشم غیر مسلح مشاهده کرد.
در ایالات متحد آمریکا سرب در رنگ‌های دارای مصارف خانگی و بنزین استفاده می‎شد. این فرآورده‎ها دیگر با استفاده از سرب تولید نمی‎شوند. به هر حال، سرب کماکان در همه جا و جود دارد. این فلز به ویژه در خانه‌های قدیمی یافت می‎شود. منابع شایع سرب شامل موارد زیر است:
• رنگ‎های خانگی ساخته شده پیش از سال 1978
• اسباب‎باری‎ها و اقلام خانگی رنگ شده پیش از 1976
• اسبا بازی‎ها و رنگ‎های ساخته شده در خارج از ایالات متحد آمریکا
• گلوله‎ها، وزنه‎های پرده و قلاب ماهی‎گیری از جنس سرب
• لوله‌ها و شیرهای سربی آب که احتمال دارد باعث آلوده شدن آب آشامیدنی شوند
• خاک آلوده به خروجی اگزوز اتومبیل و رنگ دور ریخته شده خانه
• رنگ‎ها و ابزار نقاشی
• زیورآلات، ظروف سفالی و اشکال سربی
• مخزن باتری
• سرمه یا مداد چشم
• برخی داروهای طب سنتی

چه کسی در خطر مسمومیت سرب قرار دارد؟
کودکان در بالاترین ریسک ابتلاء به مسمومیت سرب قرار دارند، به ویژه اگر آنان در خانه‎های قدیمی دارای رنگ‎های فرسوده زندگی کنند. دلیل این موضوع عادت کودکان به گذاشتن اشیاء و انگشتان در دهان است.
مردمان ساکن کشورهای در حال توسعه نیز در بالاترین ریسک ابتلاء به این نوع از مسمومیت قرار دارند. بسیاری از کشورها فاقد قوانین محدود کننده کاربرد سرب هستند. اگر کسی کودکی از کشورهای در حال توسعه را به فرزند خواندگی قبول کند، باید میزان سرب موجود در بدن چنین کودکی اندازه‎گیری شود.

مسمومیت سرب چگونه تشخیص داده می‎شود؟
مسمومیت سرب با یک تست خون تشخیص داده می‎شود. این تست با استفاده از یک نمونه استاندارد خون صورت می‎گیرد.
سرب در محیط زیست مردم فراوان است. "انستیتوی ملی علوم بهداشت زیست محیطی" چنین گزارش می‎دهد که وجود هر مقدار از سرب در خون ناایمن است. چنین تلقی می‎شود که حتی مقدار 5 میکروگرم بر دسی‎لیتر سرب در خون می‎تواند با مشکلات سلامت در کودکان همراه باشد.
تست‎های اضافی شامل برخی تست‎های خون برای جستجوی مقدار آهن ذخیره شده در سلول‎های خون، اشعه X، و احتمالاً بیوپسی مغز استخوان در این مورد قابل استفاده هستند.

مسمومیت سرب چگونه درمان می‎شود؟
نخستین قدم در درمان مسمومیت سرب مشخص و برطرف کردن منبع سرب است. کودکان را باید از منابع سرب دور نگه داریم. اگر امکان برداشتن منبع مزبور نباشد باید آن را از دسترس دور کرد. برای یادگیری چگونگی زدودن سرب می‎توان با مقامات بهداشتی مشورت کرد. این نهادها در عین حال می‎توانند احتمال قرار گرفتن در معرض سرب را کاهش دهند.
در موارد شدیدتر یک اقدام پزشکی موسوم به چلیشن تراپی مورد استفاده قرار می‎گیرد. این دارو به سرب انباشته شده در خون می‎چسبد. در مرحله بعد سرب از طریق ادرار دفع می‎شود.
زغال فعال شده را می‎توان برای چسبیدن به سرب موجود در دستگاه گوارش و تحریک روند خروج آن از بدن توسط مدفوع مورد استفاده قرار داد. در این مورد یک ماده شیمیایی به نام EDTA نیز قابل استفاده است.
حتی در صورت اقدام به درمان نیز ممکن است معکوس کردن مضرات ایجاد شده بر اثر مجاورت درازمدت با سرب مشکل باشد.

دورنما در مسمومیت سرب چیست؟
افراد بزرگسال دچار تماس کم با این ماده به طور معمول بدون ابتلاء به عوارض بهبود می‎یابند. در کودکان، بهبود ممکن است روندی درازمدت باشد. حتی قرار گرفتن در معرض مقادیر کم سرب می‎تواند به ناتوانی ذهنی مداوم منجر شود.

چگونه می‎توان از مسمومیت سرب پیشگیری کرد؟
با برداشتن قدم‎هایی ساده می‎توان مانع از مسمومیت سرب شد. این قدم‎ها عبارتند از:
• باید از اسباب‌بازی‎های رنگ شده و کالاهای کنسروی وارداتی اجتناب کرد یا آنها را دور ریخت
• مردم باید محیط خانه را از گرد و غبار محفوظ نگه دارند.
• مردم باید برای آماده کردن غذاها و نوشیدنی‎ها صرفاً از آب سرد استفاده کنند.
• باید مطمئن شد که همه اعضاء خانواده پیش از خوردن غذا دست‌های خود را شسته‌اند
• آب مصرفی باید از نظر مقدار سرب موجود در آن بررسی شود. اگر مقدار سرب بالا باشد، مردم باید از دستگاه صافی آب یا آب‎های بطری شده استفاده کنند.
• شیرها و اتصالات سربی باید منظماً تمیز شوند.
• اسباب بازی کودکان و بطری‎های شیر آنان باید منظماً شستشو شود.
• باید به کودکان آموزش داد که پس از بازی کردن دست‌های خود را بشویند.
• باید اطمینان حاصل کرد که پیمانکاران ساختمان بنای خانه در مورد سرب از آموزش لازم برخوردار هستند
• برای رنگ‎آمیزی باید از رنگ فاقد سرب استفاده شود.
• کودکان باید در مطب متخصص کودکان برای مقادیر سرب موجود در بدن بررسی شوند. این کار به طور معمول در حدود 1 تا 2 سالگی انجام می‌شود.
باید از جاهایی که در آنها رنگ بر پایۀ سرب مورد استفاده قرار گرفته است دوری کرد./

Source:
Lead Poisoning
Healthline
Medically reviewed by University of Illinois-Chicago, College of Medicine
on June 21, 2016 —
Written by Jacquelyn Cafasso