سرطان تخمدان - آنچه دانستنش نیاز است

• کریستین نوردکویست، دکتر یمینی رونکاد
• ترجمه هستی فراست‎فر

سرطان تخمدان به رشد هر نوع تودۀ سرطانی اشاره دارد که آغاز آن در تخمدان بوده باشد. این نوع سرطان پنجمین علت شایع منجر به مرگ بر اثر سرطان در زنان و دهمین نوع شایع سرطان زنان در ایالات متحد آمریکا است.
در میان سرطان‎های زنان که به رحم، گردن رحم، و تخمدان‎ها لطمه می‎زنند - سرطان تخمدان بالاترین میزان مرگ و میر را به خود اختصاص داده است.
انتظار می‎رود که در سال 2017 تعداد 22.440 زن در ایالات متحد آمریکا با تشخیص ابتلا به سرطان تخمدان مواجه شوند، و نیز انتظار می‎رود که در حدود 14.048 زن جان خود را بر اثر این بیماری از دست بدهند.
مطالب این مقاله:
• علایم
• علل
• تشخیص
• درمان
• دورنما

علایم
اغلب سرطان‎های تخمدان در اپی‎تلیوم یا جدار خارجی تخمدان شروع می‎شوند.
در مراحل اولیه ممکن است نشانه‎های اندکی باشد یا اساساً سرطان مزبور فاقد علامت باشد.
علایم ممکن است شبیه به علایم اختلالات دیگر مانند سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، سندرم روده تحریک‎پذیر (IBS) یا مشکلات موقتی مثانه باشد.
تفاوت اصلی میان سرطان تخمدان و دیگر اختلالات محتمل مداومت و تشدید تدریجی علایم در سرطان تخمدان است.
علایم اولیۀ سرطان تخمدان موارد زیر را شامل می‎شود:
• درد در ناحیۀ لگن، زیر شکم، یا در بخش‎های تحتانی بدن
• درد پشت
• سوء گوارش یا سوزش سر دل
• احساس سیری زودهنگام در غذا خوردن
• تکرر ادرار و نیاز عاجل به ادرار کردن
• احساس درد در هنگام مقاربت جنسی
• تغییر در عادات روده مثل بروز یبوست
وقتی سرطان پیشرفت می‌کند علایم آن می‎تواند موارد زیر را شامل باشد:
• تهوع
• کاهش وزن
• احساس بی‌نفسی
• خستگی مفرط
• فقدان اشتها
اگر زنی بیش از چند هفته دچار نفخ، احساس فشار، یا درد در ناحیۀ شکم یا لگن باشد، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند.

علل
سرطان تخمدان زمانی بروز می‎کند که سلول‎ها به شکلی نامنظم تکثیر شده و افزایش پیدا می‎کنند. به هر جهت علت دقیق بروز این پدیده مشخص نیست.
ریسک فاکتورهای زیر با افزایش شانس توسعۀ این بیماری مرتبط دانسته شده‎اند:

تاریخچۀ خانوادگی
زنانی که یکی از خویشان نزدیک آنها دچار سرطان تخمدان بوده باشد در مقایسه با دیگر زنان در ریسک بالاتری برای ابتلا به این سرطان قرار دارند.
غربالگری ژنتیک می‎تواند تعیین کند که آیا کسی حامل برخی ژن‌های مرتبط به افزایش ریسک سرطان تخمدان هست یا خیر.

سن
اغلب موارد سرطان تخمدان در دورۀ پس از یائسگی و به ویژه در زنان بالای 63 ساله بروز می‌کند. این سرطان در زنان زیر 40 سال به ندرت دیده می‌شود.

تاریخچۀ زاد و ولد
زنانی که یک یا دو مورد بارداری کامل را به ویژه در سنین زیر 26 سال پشت سر گذاشته باشند در ریسک پایین‌تری برای ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند. هر قدر تعداد بارداری در زنان بیشتر باشد خطر ابتلا به سرطان تخمدان در آنان کمتر خواهد بود.
همچنین شیردهی از پستان خطر بروز سرطان تخمدان را کاهش می‎دهد.

کنترل بارداری
چنین به نظر می‎رسد که استفاده از قرص پیشگیری از بارداری حداقل به مدت 3 تا 6 ماه ریسک ابتلا به این نوع سرطان را کاهش می‎دهد. هر قدر زمان استفاده از این نوع قرص بیشتر باشد ریسک ابتلا به سرطان تخمدان کاهش بیشتری خواهد داشت.
استفاده از هورمون ضد بارداری تزریقی، دی‎پات مدروکسی‌پروژسترون استات (DMPA یا دی‌پو – پراورا CI) به ویژه به مدت 3 سال یا بیشتر، ریسک مزبور را بیشتر کاهش می‎دهد.

درمان ناباروری یا باروری
داروهای باروری با افزایش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط شده‎اند، به ویژه در زنانی که علی‎رغم استفاده از این داروها به مدت بیش از یک سال باردار نشده باشند. زنان ناباور نیز ممکن است در ریسک بالاتری نسبت به زنان بارور قرار داشته باشند، احتمالاً به این دلیل که بارداری در آنان صورت نخواهد گرفت.

سرطان پستان
زنانی که با تشخیص ابتلا به سرطان پستان مواجه باشند شانس بیشتری برای مواجهه با تشخیص ابتلا به سرطان تخمدان دارند.
به همین دلیل، زنانی که با تشخیص سرطان پستان مواجه می‎شوند و نیز زنانی که تست ژن BRCA1 و BRCA2 در مورد آنان مثبت است احتمال دارد که گزینۀ اوفورکتومی را به عنوان یک درمان پیشگیرانه انتخاب کنند.

هورمون درمانی
درمان جایگزینی هورمون به میزان جزئی ریسک ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‎دهد. به نظر می‎رسد که هر قدر زمان انجام درمان مزبور بیشتر باشد این ریسک بالاتر خواهد بود، و به محض توقف درمان هورمونی ریسک مزبور به حد نرمال خود برمی‎گردد.
درمان اندروژن مثل مصرف داروی دانازول، نیز ریسک سرطان تخمدان را افزایش می‎دهد.

چاقی و اضافه وزن
چنین به نظر می‎رسد که چاقی و اضافه وزن ریسک ابتلا به بسیاری از سرطان‎ها را افزایش می‎دهند. سرطان تخمدان در میان زنان دارای BMI بالای 30 شایع‌تر است.

جراحی زنان
به نظر می‌رسد داشتن سابقۀ جراحی روی دستگاه‎های تولید مثل ریسک سرطان تخمدان را کاهش می‎دهد. در زنانی که مورد عمل بستن لوله‌های رحمی قرار می‎گیرند ریسک سرطان تخمدان تا دوسوم کاهش پیدا می‎کند. عمل هیسترکتومی می‎تواند ریسک مزبور را به میزان یک‌سوم کاهش دهد

اندومتریوز
زنانی که دچار اندومتریوز می‎شوند تا 30 درصد بیشتر از زنان غیر مبتلا به این بیماری در معرض ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.

تشخیص
دکتر ناحیۀ لگن را معاینه کرده و برای بررسی ناهنجاری‎های آشکار، رحم و تخمدان‎ها را بررسی می‎کند. پزشک در عین حال تاریخچۀ پزشکی شخصی و خانوادگی زن را مورد بررسی قرار می‎دهد.
تست‎های زیر به تشخیص سرطان تخمدان کمک می‌کنند:
تست‌های خون: افزایش احتمالی نشانگر یا مارکر موسوم به CA-125 مورد بررسی قرار می‎گیرد.
تست‌های تصویربرداری: اولتراسوند ترانس‎واژینال، MRI یا CT اسکن ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
لاپاراسکپی: یک لاپاراسکپ، لولۀ یاریک مجهز به دوربین در انتهای خود، از طریق شکاف کوچکی در پایین شکم وارد بدن زن می‎شود. این ابزار به پزشک امکان می‎دهد تا تخمدان‌ها را از نزدیک مشاهده کند و در صورت نیاز بیوپسی انجام دهد.
کلونوسکپی: اگر یبوست یا خونریزی از رکتوم وجود داشته باشد، احتمالاً برای بررسی رودۀ بزرگ یا کولون به کولونوسکپی نیاز خواهد بود.
آسپیراسیون مایع شکمی: اگر شکم بیمار دچار ورم شده باشد، ممکن است تجمع مایع در آن وجود داشته باشد، که این مایع را می‎توان با استفاده از یک سوزن باریک از شکم خارج و آزمایش کرد.
بیوپسی: راه معمول برای تشخیص سرطان تخمدان خارج کردن بخشی از تومور برای بررسی در مورد وجود سلول‎های سرطانی است که این نمونه تومور از طریق بیوپسی به دست می‎آید.

مراحل سرطان
اگر وجود سرطان تخمدان تشخیص داده شود، مرحلۀ بعدی شناسایی مرحله یا گرید سرطان است.
مرحلۀ سرطان به میزان گسترش سرطان اشاره دارد.
راه‌های مختلفی برای مرحله‎بندی سرطان وجود دارد. "انجمن سرطان آمریکا" از یک سیستم چهار مرحله‌ای استفاده می‎کند.
مرحله 1: سلول‎های سرطانی محدود به تخمدان هستند و به دیگر نواحی بدن گسترش نیافته‎اند.
مرحله 2: سرطان یک یا هر دو تخمدان را مبتلا کرده و نیز به دستگاه‎های مجاور تخمدان در ناحیۀ لگن مثل رحم، لوله‌های فالوپ، مثانه یا راست روده گسترش یافته است.
مرحله 3: سرطان یکی از دو تخمدان یا هر دو را فرا گرفته و نیز به جدار شکم یا گره‎های لنفی پشت شکم گسترش یافته است.
مرحله 4: سرطان به دیگر بخش‌های بدن، خارج از حفرۀ پریتونئال گسترش پیدا کرده است. این حفره شکم و لگن را شامل می‌شود. نواحی مبتلا در این شرایط ممکن است شامل کبد، طحال، و مایع اطراف ریه‎ها باشد.
شناسایی مرحله و گرید به دکتر کمک می‏کند تا در مورد بهترین راهکار درمانی برای بیمار تصمیم بگیرد.
به هر جهت، مرحله و گرید سرطان تخمدان قادر نیستند تا به تنهایی پیش‎بینی کنند که این سرطان چگونه رشد پیدا می‎کند.

درمان
درمان در سرطان تخمدان می‌تواند شامل انجام جراحی، شیمی درمانی، اشعه درمانی، هورمون درمانی، یا درمان هدفمند باشد. اغلب اوقات بیش از یک راهکار درمانی برای بیماران استفاده می‎شود.
نوع درمان به عوامل متعددی شامل نوع سرطان تخمدان، مرحله و گرید آن، و همچنین سلامت عمومی بیمار بستگی دارد.

جراحی
در اغلب موارد جراحی برای خارج کردن تومور انجام می‎شود. این اغلب اولین گزینه است. دامنۀ جراحی به مرحلۀ سرطان بستگی دارد.
سالپینگو - اوفورکتومی: جراحی برای برداشتن تخمدان‎ها و لوله‎های فالوپ انجام می‎شود.
هیسترکتومی: جراح طی عمل، رحم و بافت اطراف ناحیۀ آسیب دیده را خارج می‎کند. اگر فقط رحم برداشته شود این عمل هیسترکتومی جزئی است. در زنان پیش‌یائسه، یائسگی بلافاصله پس از انجام این عمل آغاز می‎شود.
قطع گره لنفی: جراح گره‏های لنفاوی در ناحیۀ لگن و مجاور آئورتا را خارج می‎کند.
جراحی سایتورداکتیو یا دیبولکینگ: اگر سرطان به ماورای ناحیۀ لگن گسترش یافته باشد، جراح بافت سرطانی را در حد امکان خارج می‎کند. این روند می‎تواند شامل بافت کیسۀ صفرا و دیگر دستگاه‎های بدن باشد. این عمل می‎تواند به کاهش علایم کمک کرده شیمی درمانی را مؤثرتر کند.

شیمی درمانی
شیمی درمانی استفاده از برخی داروهای خاص برای از بین بردن سلول‎های سرطانی است. داروهای سیتوتوکسیک داروهایی هستند که برای سلول‎ها سمی محسوب می‎شوند. این داروها مانع تقسیم و رشد سلول‎های سرطانی می‎شوند.
شیمی درمانی آن دسته از سلول‎های سرطانی را هدف قرار می‎دهد که جراحی موفق به برداشتن آنها نشده است.
درمان معمولاً شامل سه تا شش جلسه یا دورۀ شیمی درمانی است. این درمان‎ها با فواصل 3 تا 4 هفته‎ای انجام می‎شود تا بدن امکان ریکاوری خود را داشته باشد. اگر سرطان بازگشت کند یا رشد مجدد داشته باشد شیمی درمانی با هدف کوچک کردن تومور ممکن است مجدداً انجام شود.

شیمی درمانی هدفمند
داروهای جدید می‎توانند به صورت مستقیم مسیرها یا عملکردهای سلول‎های سرطانی را هدف قرار دهند. این داروها شامل بیواسیزوماب (اواستین) و اُلاپاریب (لینپارزا) است.
خلاف شیمی درمانی سنتی، این داروها میزان آسیب وارد شده بر سلول‎های سالم را محدود می‎کنند. این کار باعث کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی می‎شود.

عوارض جانبی
شیمی درمانی سلول‎های دارای تقسیم سریع را هدف قرار می‎دهد. بدبختانه سلول‎های سالم دارای چرخۀ تقسیم سریع مثل گلبول‎های سفید و قرمز خون و فولیکول‌های مو نیز در کوران شیمی درمانی آسیب می‌بینند.
شدت و نوع عوارض جانبی بستگی به نوع دارو، تعداد موارد استفاده از آن، و برخی جنبه‌های مرتبط به بیمار و سلامت کلی وی دارد. عوارض جانبی عبارتند از:
• تهوع، استفراغ
• اسهال
• ریزش مو
• فقدان اشتها
• زخم‎های دهان
• آنمی
• بروز انواع عفونت، زیرا تعداد سلول‎های سفید خون کاهش پیدا می‎کند
سلول‎های سالم آسیب دیده به طور معمول خود را به سرعت ترمیم می‌کنند و عوارض جانبی درمان خیلی زود برطرف می‎شود.

پیگیری شیمی درمانی
امکان دارد برای پیگیری بازده درمان تست‎هایی مثل آزمایش‎های خون و تست‎های تصویربرداری انجام شود.
اگر پس از شیمی درمانی هنوز رد پای سرطان وجود داشته باشد احتمال چرخش به سوی درمان‎های دیگر از سوی پزشکان وجود دارد.

هورمون درمانی
امکان افزوده شدن هورمون درمانی به برنامۀ درمان بیمار وجود دارد تا بتوان از رسیدن استروژن به سلول‌های سرطانی پیشگیری کرد.
قطع جریان رسیدن استروژن رشد سلول‎های سرطانی را کند می‎کند.
هورمون درمانی ممکن است شامل گاسرلین (زالادکس)، لیوپرولاید (لوپرون)، توماکسیفن یا مهار کنندۀ اروماتاز باشد.

اشعه درمانی
اشعه درمانی کمتر در مورد سرطان تخمدان استفاده می‌شود. احتمال استفاده از آن در صورتی که رد پای کوچکی از سرطان در سیستم تولید مثل باشد وجود دارد و نیز در مواقعی که علایم سرطان پیشرفته مورد درمان قرار می‎گیرد.

دورنما
جراح برای پیگیری درمان سیر پیشرفت آن را پایش می‎کند. اگر تست‎های آزمایشگاهی نشان دهندۀ پاکسازی شدن سرطان باشند، سرطان "در مداوا" تلقی می‎شود.
درمان موفقیت‌آمیز امکان پذیر است اما به مرحلۀ سرطان در زمان تشخیص آن بستگی دارد.
نرخ بقاء برای سرطان اغلب بر مبنای احتمال زنده ماندن بیمار برای 5 سال یا بیشتر از زمان اولین تشخیص اندازه‎گیری می‎شود.
در مرحلۀ 1، نرخ بقاء 5 ساله 90 درصد است.
در مرحلۀ 2، این میزان به 70 درصد می‎رسد.
در مرحلۀ 3، نرخ بقاء 30 درصد خواهد بود.
در مرحلۀ 4، میزان آن به 17 درصد می‎رسد.
به همین دلیل انجام تمامی تست‎های غربالگری و جستجو برای برخورداری از کمک‎های پزشکی به محض بروز هر گونه علامت سرطان اهمیت دارد./

Source:
What you need to know about ovarian cancer
Last updated Thu 16 November 2017
By Christian Nordqvist
Reviewed by Yamini Ranchod, PhD, MS