• نیکول گلن، هالی ارنست
• ترجمه هستی فراست‌فر
بارداری اغلب دوره‌ای هیجان‌انگیز از زندگی زنان محسوب می‌شود اما در عین حال زمانی پر از علایم یا تجارب جسمانی غریب است. سفت شدن شکم یکی از این علایم است که بسیاری از زنان در طول بارداری دچار آن می‌شوند. دلایل بسیاری برای سفت شدن شکم در طول بارداری وجود دارد و علامت‌ها بر اساس هر یک از سه ماهه‌های بارداری متفاوتند.
[مطالب این مقاله:]
• سه ماهه اول
• سه ماهه دوم
• سه ماهه سوم
• وضع حمل و انقباضات براکستون - هیکس
سه ماهه اول
چند دلیل مختلف برای بروز احساس سفت شدن شکم زنان در طول سه ماهه اول بارداری وجود دارد که شامل موارد زیرند:
کشیدگی
در طول سه ماهه اول بارداری رحم رشد می‌کند و برای جا دادن جنین در حال رشد کش می‌آید.
این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد گرفتگی در ناحیۀ شکم شده و سبب بروز دردهای سوزان، خفقانی و تند و تیز در ناحیۀ شکم و همچنین کشیدگی رباط‌ها و دیگر بافت‌ها شود.
گاز یا یبوست
درد ناشی از تجمع گاز یکی از مشکلات شایع در سراسر بارداری است. این وضعیت می‌تواند به ایجاد کرامپ یا درد سوزان در ناحیۀ شکم منجر شود و ممکن است بسیار دردناک باشد.
یبوست نیز شکایت بسیار شایعی در دورۀ اوایل بارداری است. تغییرات هورمونی ایجاد شده بر اثر بارداری باعث کند شدن عملکرد دستگاه گوارش می‌شوند.
همچنین آهن موجود در برخی ویتامین‌های دوره بارداری باعث سفت شدن مدفوع شده و دفع مدفوع را برای زن باردار دشوار می‌کنند. هم گاز و هم یبوست در برخی از مواقع این حس را در زنان پدید می‌آورند که گویی شکم سفت شده است.
از دست دادن بارداری (سقط جنین ناخواسته)
در موارد نادر، سفت شدن شکم پیامی در مورد از دست دادن بارداری است، که به معنی از دست دادن جنین پیش از هفته بیست بارداری تعریف می‌شود.
در هر حال از دست دادن بارداری بیشترین شیوع را در 12 هفته اول بارداری دارد. دیگر نشانه‌های از دست دادن بارداری شامل موارد زیر است:
• درد خفیف تا شدید پشت
• خونریزی واژن که در آن خون دارای رنگ قرمز روشن یا قهوه‌ای روشن است
• گرفتگی عضلانی
• ترشح واژن به صورت بافت یا لخته‌های خون
• کاهش علایم یا نشانه‌های باردار بودن مثل ناخوشی صبحگاهی یا حالت افتادگی پستان
نشانه‌های از دست دادن بارداری در بین زنان متفاوت است و در برخی موقعیت‌ها زنان ممکن است هیچ‌گونه علامتی را تجربه نکنند. این موضوع مهم است که زنان معاینات منظم دورۀ پری‌ناتال را در طول اوایل بارداری انجام دهند به شکلی که پزشک بتواند رشد و نمو بچه را در دوران جنینی پایش کند.
در اوایل بارداری، در صورت بروز هر گونه خونریزی واژن، به ویژه اگر خون دارای رنگ سرخ بوده و خونریزی مشابه خونریزی دوره پریود باشد، زنان باید به پزشک مراجعه کنند.
سه ماهه دوم
کشیدگی، گرفتگی عضلانی و درد نیشدار پهلوهای رحم اغلب در سه ماهه دوم بارداری ادامه پیدا می‌کند، و به عنوان درد رباط گرد شناخته می‌شود. رباط‌های گرد در دو طرف زهدان جایگیر شده‌اند و رحم را به کشالۀ ران متصل می‌کنند.
در طول بارداری، رباط‌ها همپای رشد رحم کشیده می‌شوند، که این می‌تواند سبب ایجاد درد تند و تیزی شود. درد اغلب بر اثر تغییر حالت قرارگیری بدن مثل نشستن یا ایستادن یا خم شدن زن بروز می‌کند.
در اغلب زنان حس انقباض رحم و سفتی آن به شکل متناوب در طول سه ماهه دوم بارداری شروع می‌شود، که این فاصلۀ بین هفته 14 تا 28 بارداری را شامل می‌گردد. این وضعیت زیر عنوان انقباضات براکستون - هیکس، وضع حمل کاذب یا انقباضات تمرینی شناخته می‌شود.
مقصود از بروز انقباضات براکستون - هیکس آماده کردن رحم برای کار سخت تحمل وضع حمل و زایمان است.
انقباضات براکستون - هیکس پدیده‌ای نرمال و بسیار شایع است. این انقباضات به طور معمول در حدود 30 تا 60 ثانیه ادامه می‌یابند اما این امکان وجود دارد که تا دو دقیقه نیز ادامه پیدا کنند. انقباضات مزبور هم‌اندازۀ انقباض‌های معمول دردناک نیستند، اما کماکان می‌توانند درد قابل ملاحظه و ناراحت کننده‌ای ایجاد کنند.
برخی عوامل ممکن است باعث تحریک یا تشدید انقباض‌های براکستون - هیکس شوند که عبارتند از:
• سکس یا ارگاسم
• کم‌آبی بدن
• پر بودن مثانه
• لگدهای محکم بچه در رحم
حتی با وجودی که انقباض‌های براکستون - هیکس در طول بــارداری شایعند، یادآوری بروز آنها به پزشک در طول ویزیت‌های دوره بارداری اهمیت دارد. دکتر می‌تواند مشخص کند که انقباضات مزبور واقعاً انقباض‌های براکستون - هیکس هستند یا اینکه نشانه‌ای از وضع حمل زودرسند.
در صورت مواجهه با موارد زیر مراجعه به دکتر مهم است:
• انقباض‌ها قوی‌تر شده یا فواصل میان بروز آنها کاهش پیدا می‌کند
• انقباض‌ها بر اثر استراحت یا نوشیدن آب تخفیف نمی‌یابند
• نشت مایع از واژن وجود دارد
• خونریزی واژن وجود دارد
دکتر باید این علایم را مورد ارزیابی قرار دهد و اطمینان یابد که زن دچار عوارض بارداری و زایمان زودرس نیست.
در زمینه بارداری بیشتر بخوانیم:
بارداری خارج از رحم یا حاملگی خارج رحمی
سه ماهه سوم
سفت شدن شکم بر اثر انقباض‌های براکستون - هیکس در سه ماهه سوم بارداری از نظر قدرت انقباض‌ها و تواتر بروز آنها افزایش پیدا می‌کند. این انقباض‌ها به ویژه در طول هفته‌های پایانی بارداری و زمانی که رحم برای زایمان آماده می‌شود، شایعند.
به هر جهت کماکان توجه به آنها و زیر نظر داشتن آنها اهمیت دارد. اگر زنی در هر ساعت بیش از یک بار دچار این‌گونه انقباض‌ها شود باید با پزشک مشورت نماید.
کارهایی که زنان می‌توانند برای تخفیف درد و احساس کشیدگی انجام دهند شامل موارد زیر است:
• نوشیدن یک لیوان آب: کم‌آبی بدن یکی از محرک‌های شایع انقباضات براکستون - هیکس است. زنان باید یک لیوان آب بنوشند و چند دقیقه‌ای دراز بکشند.
• رفتن به دستشویی: پر بودن مثانه با افزایش انقباضات براکستون - هیکس مرتبط است. گاهی از اوقات، صرف رفتن به دستشویی و خالی کردن مثانه می‌تواند باعث توقف انقباض‌های مزبور شود.
• تغییر حالت قرارگیری بدن: برخی مواقع حالت قرار گرفتن بدن باعث ایجاد فشار بر رحم و محرک انقباضات براکستون - هیکس می‌شود. زنان باید حالت قرارگیری بدن را تغییر دهند یا دراز بکشند.
• حمام یا دوش آب گرم: نشستن در یک وان یا تشت پر از آب گرم می‌تواند به شل شدن عضلات دردناک شامل رحم منجر شود.
• نوشیدن یک فنجان چای یا شیر گرم: چای یا شیر گرم هر دو به آرام‌بخشی و سیراب شدن بدن کمک می‌کنند.
این موضوع اهمیت دارد که در صورت ناکارآیی مداواهای خانگی برای کاهش سفت شدن معده یا در صورت بروز بیش از یک انقباض در ساعت، زنان با پزشک تماس بگیرند.
درد زایمان و انقباضات براکستون - هیکس
بسیاری از زنان به ویژه در زمان نزدیک شدن وضع حمل، در هنگام مواجهه با انقباضات براکستون - هیکس دکتر خبر کرده یا راهی بیمارستان شده‌اند. انقباضات براکستون - هیکس قوی‌تر و کم‌فاصله‌تر شده اغلب این احساس را در زنان پدید می‌آورند که زایمان دارد آغاز می‌شود.
به هر حال برخی تفاوت‌ها در این موارد یعنی انقباض‌های براکستون – هیکس و درد زایمان واقعی وجود دارد که در جدول زیر فهرست شده‌اند:
| انقباضات براکستون - هیکس |
درد زایمان واقعی |
| از نظر شدت و فاصله بروز بی‌نظمند |
فاصلۀ انقباض‌ها کاهش پیدا کرده و مداوماً قوی‌تر می‌شوند |
| ناراحت کننده‌اند |
دردناکند |
| ممکن است با مداوای خانگی شامل نوشیدن آب و دراز کشیدن تخفیف پیدا کنند |
مدواهای خانگی باعث کاهش یا تخفیف آنها نمی‌شود |
| با دیگر علایم مربوط به زایمان همراه نیستند |
ممکن است با دیگر علایم وضع حمل همراه باشند |
دیگر نشانه‌های درد زایمان شامل موارد زیر است:
• درد یا کرامپ پشت
• نشت مایعات از واژن
• ترشحات واژنی خون‌آلود
همانند همیشه در صورت مواجه بودن با موارد سؤال یا نگرانی، مراجعه به پزشک یا رفتن به بیمارستان ضروری است./
Source:
Causes of stomach tightening during each trimester
Last reviewed Sat 28 April 2018
By Nicole Galan
Reviewed by Holly Ernst, PA-C
