لخته‌های خون و خونریزی پس از زایمان - آنچه دانستنش نیاز است

• جنیفر بِری، دکتر جودیت مرسین
• ترجمه هستی فراست‎فر

این موضوع طبیعی است که زنان پس از زایمان دچار خونریزی شوند و مقداری لخته خون از بدن آنها خارج گردد زیرا رحم در این زمان منقبض و کوچک‎تر می‎شود. در طول این دورۀ بهبود، بدن زن فرآیند احیاء خود را به وضعیت پیش از زایمان آغاز و خود را برای شیردهی از پستان آماده می‎کند.

[مطالب این مقاله:]
• لخته خون پس از زایمان
• آنچه انتظار می‎رود
• نشانه‎های لخته‎های خونی خطرناک
• پیشگیری
• خونریزی پس از زایمان
• چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم

لخته‎های خون پس از زایمان
دو نوع لختۀ خون وجود دارد که زنان باید پس از زایمان در انتظار خروج آنها از بدن خود باشند:
• لخته‎هایی که در روزهای پس از تولد بچه از واژن زن خارج می‎شود، که ایجاد آنها ناشی از ریزش دیوارۀ رحم و جدا شدن جفت است.
• لخته‌هایی که داخل وریدهای بدن شکل می‎گیرند - این لخته‎ها نادرند اما می‎توانند تهدیدی برای حیات زنان باشند.
در حالی که برخی خونریزی‎ها و لخته‎ها مسائلی قابل انتظار به شمار می‎روند، در صورت زیاد بودن میزان لخته‌ها یا بزرگ بودن اندازۀ آنها، بروز خونریزی به صورت نامعمول یا وجود هر گونه علایم نگران کننده، زنان باید به پزشک مراجعه کنند.
در عین حال این موضوع حیاتی است که زنان نشانه‎های لخته خون خطرناک درون ورید را بشناسند.
خون سالم می‎تواند لخته شود یا برای پیشگیری از خونریزی بیش از حد بر اثر بریدگی یا جراحت به هم بچسبد.
وقتی بدن پس از تولد بچه جفت را می‎اندازد، خون ممکن است درون رحم جمع شود و به شکل لخته دربیاید. در طول نخستین 24 ساعت پس از زایمان، وقتی جریان خون در بیشترین میزان خود قرار دارد، بسیاری از زنان یک یا تعداد بیشتری لخته‌های خون بزرگ دفع می‎کنند.
وقتی زن باردار است، بدن وی عامل لخته کنندۀ خون بیشتری تولید می‏‌کند و آنها به پیشگیری از خونریزی بیش از حد در طول تولد بچه کمک می‎کنند. به هر حال، این وضعیت زنان را در ریسک بالاتری برای ابتلاء به لخته‎های خونی خطرناک درون وریدها قرار می‎دهد.
بر مبنای اعلام "انجمن قلب آمریکا" ریسک زنان برای ابتلاء به این نوع لخته‎ها در طول شش هفتۀ پس از تولد بچه 10 بار بیشتر از میزان نرمال است.
یک مطالعه نشان می‎دهد که این ریسک در طول دورۀ مورد بحث حتی می‎تواند تا 22 برابر افزایش یابد. ریسک ابتلاء به این لخته‌ها پس از گذشت 18 هفته از زایمان به سطح نرمال برمی‎گردد.

پس از تولد بچه چه چیز انتظار می‎رود
ترشحات نرمال جدار داخلی رحم پس از تولد بچه لوچیا نامیده می‎شود. این ترشحات ترکیبی از خون، مخاط، بافت‎های دیگر، و مقدار باکتری است.
اغلب زنان متوجه می‎شوند که ترشحات لوچیا در آنان در طول 1 تا 3 روز نخست پس از وضع حمل در بیشترین مقدار خود است و در طول هفته‎های بعدی کمتر می‎شود.
هر زنی منحصر به فرد است، اما اغلب زنان می‎توانند منتظر روال زیر باشند:
• 24 ساعت پس از زایمان: خونریزی در بیشترین حد خود است و خون رنگی روشن دارد. لخته‎های خون ممکن است از نظر اندازه متفاوت بوده طیفی از بزرگ (هم‎اندازۀ توپ گلف) تا کوچک (یک چهارم اولی) را شامل شوند. هر گونه خیس شدن نوار بهداشتی در طول یک ساعت باید به نظر کارکنان بخش پزشکی برسد زیرا این می‎تواند نشانه‎ای از خونریزی جدی باشد.
• تا 6 روز پس از زایمان: سرریز خون باید تدریجاً کاهش یابد و به جریان خون در عادت ماهانۀ نرمال نزدیک شود. لخته‎ها از نظر اندازه در حد یک‌چهارم توپ گلف یا کوچک‎ترند. خون قهوه‎ای شده یا به قرمز متمایل به صورتی و حالتی آبکی رنگ می‎بازد. اگر ریزش خون قرمز ادامه پیدا کند زنان باید با پزشک مشورت نمایند زیرا این وضعیت نشان می‎دهد که خونریزی به طور کامل روند نزولی و فروکش یافتن را طی نمی‌کند.
• 7 تا 10 روز پس از زایمان: خون باید کماکان رنگ قهوه‎ای تیره خود را داشته یا به قرمز متمایل به صورتی رنگ باخته باشد. جریان خون باید نسبت به هفتۀ اول پس از زایمان خفیف‎تر شده باشد. به هر جهت، زنان شیرده ممکن است متوجه ترواش مقدار کمی خون در طول شیردهی یا پس از پمپاژ شیر شوند.
• 11 تا 14 روز پس از زایمان: جریان خون سیر خفیف‌تر شدن خود را ادامه می‎دهد و لخته‌ها بسیار کوچک خواهند بود. برخی از زنان متوجه می‎شوند که پس از فعالیت جسمانی جریان خون به طور موقت در آنان از نظر رنگ تیره‎تر یا روشن‎تر می‎شود.
• 2 تا 6 هفته پس از زایمان: زنان ممکن است ساعت‎های متمادی را بدون هر گونه خونریزی پشت سر بگذارند. جریان ترشح به سفید یا زرد تغییر رنگ می‎دهد زیرا رحم برای برگشتن به وضعیت پیش از بارداری در حال کار است. 
• 6 هفته پس از زایمان: وجود مقادیر کوچک لکه‎های قهوه‎ای یا زرد رنگ پدیده‎ای نرمال محسوب می‎شود. خونریزی سنگین باید دور تازۀ پریود عادت ماهانه باشد، به ویژه اگر زن در حال شیردهی نباشد. به هر حال، هر خونریزی جدید یا لختۀ تازه باید توسط پزشک یا ماما مورد بررسی قرار گیرد.
زنان باید در طول حداقل 6 هفتۀ اول پس از زایمان از گذاشتن تامپون یا هر چیزی در واژن خودداری کنند. برخی از زنان حتی باید زمان طولانی‎تری این اجتناب را ادامه دهند.
زنان باید به طور معمول در فاصلۀ 4 تا 6 هفته پس از وضع حمل برای بررسی یا چکاپ به پزشک یا ماما مراجعه کنند. هر زنی که دچار عوارضی شده یا دارای زایمان به روش سزارین بوده باشد باید این مراجعه را زودتر انجام دهد.

نشانه‌های لخته خون خطرناک
اگر لخته خون پس از زایمان درون یک ورید تشکیل شود، این احتمال وجود دارد که بدن قادر به حل کردن آن نباشد. برخی از اوقات، این لخته می‎تواند درون ورید درهم شکسته و به ریه‎ها وارد گردد، که در این حالت آمبولی ریوی نامیده می‎شود.
با شیوع بسیار کمتر مسأله تشکیل لخته در شریان‎های قلب یا مغز مطرح است، که می‎تواند به حمله قلبی یا استروک منجر شود.
از آنجا که زنان پس از زایمان به طور مشخص در ریسک بالایی از ابتلاء به لخته خون در ورید قرار دارند، آنها باید از تمامی نشانه‎های بالقوه که می‎توانند به ایجاد لخته تهدیدگر زندگی منجر شود آگاه باشند.
نشانه‎ها و علایم لخته خطرناک شامل موارد زیر است:
• درد، سرخی، ورم، یا احساس گرما در پا، که ممکن است نشان دهندۀ ترمبوز ورید عمقی (DVT) باشد
• تنگی نفس یا مشکلات تنفسی
• درد قفسه سینه
• سرگیجه یا غش کردن
• لرز یا سرد شدن پوست
• سرعت گرفتن ضربان قلب
برخی از زنان در ریسک بالاتری برای دچار شدن به یکی از این لخته‎ها قرار دارند. ریسک فاکتورهای اضافی شامل موارد زیر است:
• داشتن سابقۀ ابتلا به لخته خون
• تاریخچه خانوادگی ابتلاء به لخته‌های خون یا اختلالات لخته شدن خون
• داشتن اضافه وزن
• سن بالای 35 سال
• گذراندن زمان زیادی در بستر استراحت در دورۀ بارداری یا نشستن در طولانی مدت
• زایمان دوقلویی یا سه‎قلویی
• ابتلاء به دیگر اختلالات پزشکی مثل بیماری‎های خودایمنی، سرطان یا دیابت

آیا می‎توان از بروز لخته خون پیشگیری کرد؟
ریزش مقداری خون در لوچیا پس از زایمان نرمال است و قابل پیشگیری نیست.
به هر حال، راه‎هایی برای کمک به پیشگیری از عوارض ناشی از لخته‏های بالقوه کشنده خون در بدن وجود دارد. این راه‎ها شامل موارد زیرند:
• برخاستن از بستر و حرکت منظم در طول روز
• باخبر بودن از هر گونه ریسک فاکتور شخصی مرتبط به لخته‎های خون، و مطرح کردن این موارد با پزشک یا متخصص بیماری‎های زنان
• آغاز ورزش وقتی پزشک انجام این کار را تأیید می‎کند
• مراجعه به پزشک پس از زایمان بر مبنای زمان تعیین شده از سوی دکتر
• آگاهی از نشانه‎ها و علایم لخته خون، فهرست شده در بالا

هموراژ یا خونریزی بیش از حد پس از زایمان
هموراژ یا خونریزی بیش از حد پس از زایمان ممکن است به دلایل متعددی اتفاق بیفتد. خونریزی ادامه‌‏دار می‎تواند به کاهش شدید و بالقوه کشنده خون منجر شود.
خونریزی پس از زایمان یکی از عوارض مهم مبتلابه زنان پس از زایمان در سراسر جهان است، اگرچه میزان مرگ و میر بر اثر آن در گذر زمان کاهش یافته است.
دلایل به طور معمول شامل موارد زیر است:
• رحم به شکلی که باید منقبض نشده و آرام نمی‎گیرد (این شایع‎ترین مورد است)
• جراحت کانال زایمانی، گردن رحم یا دیگر ساختارها
• مشکلات لخته شدن خون
• قسمتی از جفت همچنان متصل به رحم باقی مانده است
پس از زایمان کردن زن، رحم وی باید منظماً از سوی دکتر و پرستاران بررسی شود تا اطمینان حاصل گردد که رحم در حال انقباض و کوچک شدن است. اگر رحم نرم و سست احساس شود، یا زائو دچار خونریزی شدید باشد، نیاز به مراقبت اورژانسی مطرح است.
درمان خونریزی بیش از حد پس از زایمان عبارت است از:
• قرار گرفتن در معرض یک اقدام پزشکی که در آن دکتر برای کمک به انقباض رحم با دست‌هایش بر آن فشار وارد می‎کند.
• وارد کردن یک بالون کوچک به درون رحم برای توقف خونریزی
• استفاده از اکسی‌توسین یا یک دارو با ویژگی‎های مشابه که سبب انقباضات رحمی می‎شود.
• اقدامات تخصصی پزشکی برای انسداد جریان خون به شریان‌های رحم
• تزریق خون برای جایگزینی خون از دست رفته
• در موارد شدید و تهدیدگر زندگی، جراحی برای خارج کردن رحم (هیسترکتومی) انجام می‏شود.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
با توجه به تغییرات متعددی که پس از زایمان برای بدن زن رخ می‎دهد، ممکن است دانستن اینکه چه چیز نرمال است دشوار باشد. زنان باردار باید با پزشک در مورد نوع خونریزی که احتمالاً در پیش رو خواهد بود مشورت کنند. آنها در عین حال می‎توانند در مورد هر ریسک فاکتوری که در مورد لخته‌های داخلی خطرناک در مورد آنان مطرح است مشورت نمایند.
در کل، هر گونه علایم غیر معمول، لخته‌های بزرگ یا بیش از حد، خونریزی سنگین، نشانه‎های ایجاد لخته در ورید، و احساس ناخوشی، همگی دلایلی هستند که مشورت با پزشک را موجه می‎نمایند./

Source:
Postpartum blood clots and bleeding: What to expect
Last reviewed Tue 27 February 2018
By Jennifer Berry
Reviewed by Judith Marcin, MD