پلورال افیوژن یا تجمع مایع در فضای بین ریه‌ و قفسه سینه

• جون جانسون، دکتر الین کی. لیو
• ترجمه هامیک رادیان

پلورال افیوژن (تجمع مایع در فضای بین ریه‌ها و قفسۀ سینه) بر اثر بسیاری از اختلالات پزشکی ایجاد می‌شود و به طور بالقوه می‌تواند کشنده باشد.
علایم بیماری ممکن است شبیه به علایم دیگر مشکلات سیستم تنفسی باشد، و تشخیص و درمان آن به علت اصلی بیماری بستگی دارد.

مطالب این مقاله:
• پلورال افیوژن چیست؟
• علل پلورال افیوژن
• علایم پلورال افیوژن
• تشخیص پلورال افیوژن
• درمان پلورال افیوژن

پلورال افیوژن چیست؟
پلورال افیوژن به معنی تجمع مایع در فضای میان ریه‌ها و حفرۀ قفسۀ سینه (موسوم به فضای پلورال) است. این بیماری همچنین عموماً "آب آوردن ریه" نامیده می‌شود.
غشا‎هایی باریک موسوم به پلورا در میان ریه و حفرۀ قفسۀ سینه وجود دارد.
در ریه‌های سالم، این غشاها مقدار کمی مایع را میان ریه‌ها و قفسۀ سینه حفظ می‌کنند. این کار برای پیشگیری از سایش در هنگام اتساع و انقباض ریه در طول تنفس صورت می‌گیرد.
کسی که دچار پلورال افیوژن می‌شود دارای مقدار بیش از حدی مایع در فضای پلورال است.
افراد دچار این بیماری باید سریعاً مورد مراقبت اورژانسی قرار گیرند، زیرا این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد.

علل پلورال افیوژن
پلورال افیوژن همیشه یک اختلال ثانوی است، بدین معنی که خود به خود به وجود نمی‌آید و بیماری یا اختلال دیگری موجب آن است. خیلی چیزها می‌توانند باعث شوند تا پلورا بیش از حد نرمال مایع ایجاد کند.
برخی از شایع‌ترین علل پلورال افیوژن بیماری‌ها و اختلالات دیگر شامل موارد فهرست زیر هستند:
• بیماری کبدی و کلیوی: بیماری‌هایی مثل سیروز می‌توانند سبب تجمع مایع در بدن و نشت آن به قفسۀ سینه شوند.
• نارسایی احتقانی قلب: ناتوانی قلب در پمپاژ کامل خون می‌تواند سبب تجمع مایع در قفسۀ سینه شود.
• اختلالات خودایمنی: اختلالاتی مانند لوپوس و ارتریت روماتوئید می‌توانند ریه را هدف قرار داده و مشکلاتی برای پلورا ایجاد کنند.
• عفونت‌ها: عفونت‌های سیستم تنفسی مثل سل و پنومونی می‌توانند پیشرفت کرده و باعث ایجاد آب در ریه شوند.
• آمبولی ریوی: ایجاد انسداد در شریان‌های ریه به دلیل وجود لختۀ خونی می‌تواند سبب شود که پلورا مایعات بیش از حد تولید کند.
• سرطان: به طور معمول این در مورد سرطان ریه مصداق دارد، با وجود این هر سرطانی که به ریه یا پلورا رسیده باشد می‌تواند عامل ایجاد پلورال افیوژن شود.
عوارض برخی اقدامات پزشکی نیز می‌توانند محرک پلورال افیوژن گردند. جراحی قلب باز یکی از اقدامات شایع در این مورد است، اما هر جراحی مرتبط به قفسۀ سینه نیز خطر پلورال افیوژن را افزایش می‌دهد.

علایم پلورال افیوژن
علایم جسمانی پلورال افیوژن معمولاً زمانی بروز می‌کند که حفرۀ قفسۀ سینه پر از مایع شده باشد. این علایم موارد زیر را شامل می‌شوند:
• سرفۀ خشک
• دشواری تنفس مخصوصاً در هنگام دراز کشیدن
• تب
• درد قفسۀ سینه
• تنگی نفس
• ناتوانی از تنفس عمیق یا احساس درد در هنگام تنفس عمیق
فردی که اغلب دچار سکسکه یا الگویی از آن می‌شود که رفع نمی‌گردد نیز ممکن است در حال ابتلاء به پلورال افیوژن باشد.
برخی از افراد مبتلا به این بیماری به هیچ روی علایم پلورال افیوژن را تجربه نمی‌کنند. آنها زمانی متوجه وجود مایع در ریۀ خود می‌شوند که به دلیل ابتلاء به بیماری یا اختلال دیگری مورد معاینۀ جسمانی قرار می‌گیرند.
این احتمال نیز وجود دارد که علایم پلورال افیوژن با دیگر اختلالات ریه اشتباه گرفته شود. مردم باید به محض مشاهدۀ علایم مزبور در خود با پزشک مشورت کنند.

تشخیص پلورال افیوژن
تشخیص پلورال افیوژن مستقیماً انجام نمی‌شود زیرا بسیاری از اختلالات دارای علایم مشابه هستند. در مرحلۀ اول تشخیص دکتر بیمار را مورد معاینۀ بالینی قرار می‌دهد.
در طول معاینه پزشک با استفاده از استتسکوپ به صداهای ریه گوش می‌دهد. در عین حال ممکن است دکتر برای شنیدن علایم مربوط به وجود مایع به قفسۀ سینه تقه بزند.
مرحلۀ بعدی انجام تست تصویربرداری است که می‌تواند شامل عکسبرداری اشعۀ ایکس یا CT اسکن باشد.
در عکس اشعۀ ایکس، پلورال افیوژن سفید رنگ، و بافت ریه تیره رنگ به نظر می‌رسد.
CT اسکن تصاویر دقیق‌تری برای کمک به تعیین علت اصلی اختلال در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
یکی از مهم‎ترین مراحل تشخیص تعیین نوع افیوژنی است که فرد بدان مبتلا شده است. دو نوع افیوژن وجود دارد: ترانسیودیت و اکسیودیت

افیوژن ترانسیودیت (ترانسودا)
افیوژن ترانسیودیت معمولاً به سبب نشت مایع به داخل قفسۀ سینه به علت اختلالات دیگر که سبب ایجاد فشار نامتعادل دررگ‌های خونی می‌شوند، رخ می‌دهد. مایع افیوژن معمولاً از جنس ترکیباتی است که در پلاسمای خون وجود دارد.

افیوژن اکسیودیت (اگزودا)
درمان افیوژن اکسیودیت مشکل‌تر است و می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود. این نوع افیوژن معمولاً بر اثر اختلالات التهابی مثل انواع سرطان، عفونت‌ها، و صدمات تروماتیک رخ می‌دهد. همچنین امکان بروز آنها بر اثر انسداد رگ‌های خونی یا لنفی در ناحیۀ مزبور وجود دارد.
دکترها اغلب با فرو بردن سوزنی در میان دنده‌ها مقدار کمی از مایع موجود در ناحیۀ پلورا را نمونه‌گیری می‌کنند.
نمونۀ مایع می‌تواند به دکتر در جستجو برای عفونت، میزان پروتئین، و سلول‌های سرطانی در راستای تعیین این مورد که فرد دچار افیوژن پلورای پیچیده یا غیر پیچیده است، کمک کند.
مایع موجود در موارد افیوژن پلورال پیچیده احتمالاً نشانه‌های قطعی از التهاب یا عفونت را نشان می‌دهد. پلورال افیوژن پیچیده نیازمند به درمان فوری است زیرا می‌‏تواند تبعات جدی در پی داشته باشد.
پلورال افیوژن غیر پیچیده مایعی ایجاد می‌کند که در آن هیچ نشانه‌ای از عفونت یا التهاب وجود ندارد. افیوژن غیر پیچیده می‌تواند خفیف‌تر بوده و به احتمال کمتر نتیجۀ آسیب ‎دیدگی درازمدت ریه باشد.
در عین حال امکان درخواست انجام تست‌های دیگری نیز از سوی پزشک وجود دارد. این تست‌ها موارد زیر را شامل می‌شوند.
• تست‌های عملکرد کلیه برای تعیین مسدود بودن کلیه‌ها
• تست‌های عملکرد کبد برای جستجو در مورد نشانه‌های سیروز یا نارسایی کبدی
• بیوپسی ریه برای تحقیق در مورد علایم سرطان ریه
• انجام برونکوسکپی برای بررسی مشکلات بالقوۀ تنفسی و علایم تومور
• اولتراسوند (سونوگرافی) قلب برای بررسی شواهد مربوط به نارسایی قلبی
همگی این تست‌ها به محدود شدن دامنۀ علل موجب پلورال افیوژن کمک می‌کنند و درمان را تا حد امکان آسان می‌سازند.

درمان پلورال افیوژن
درمان پلورال افیوژن به اختلالی در بدن بستگی دارد که موجب بروز پلورال افیوژن شده است. در کنار مداوای اختلال موجب افیوژن، در اغلب موارد، دکترها مایع جمع شده در قفسۀ سینه را تخلیه می‌کنند.

تخلیۀ قفسۀ سینه
تخلیۀ قفسۀ سینه از طریق فرو بردن یک سرنگ یا لوله به دورن فضای پلورا و تخلیۀ مایع از بدن انجام می‌شود. این فرآیند مستلزم انجام بیهوشی عمومی در مورد بیمار نیست.
برای بی‎حس کردن ناحیۀ برش یک بی‎حسی موضعی به بیمار داده می‌شود.
فرآیند مزبور در صورتی که مایع مجدداً در فضای پلورا جمع شود بار دیگر انجام می‌شود.
خطر اندکی در مورد بروز عوارض جدی در تخلیۀ قفسۀ سینه وجود دارد. این عوارض شامل عفونت، خونریزی، یا کلاپس ریه است. اگر تخلیۀ مایع به سرعت زیاد انجام شود، این امکان نیز وجود دارد که مایع وارد خود ریه‌ شود. در هر حال اینها عوارضی نادر محسوب می‌شوند.

دیگر درمان‌ها
درمان‎های دیگری نیز ممکن است در برخی موارد نیاز باشند. پلورودزیز فرآیندی است که در آن شکاف میان پلورای ریه و حفرۀ قفسۀ سینه برای پیشگیری از تجمع مایع میان آنها بسته می‌شود.
در موارد شدیدتر امکان دارد که به عمل جراحی برای هدایت مایع جمع شده در حفرۀ قفسۀ سینه به داخل شکم نیاز باشد. همچنین ممکن است دکترها بخشی از جدار پلورال را در موارد بسیار جدی از آنجا بردارند.

دورنما
پلورال افیوژن می‌تواند از موردی غیر جدی تا تهدید کنندۀ حیات متفاوت باشد. دورنمای مورد تا حدود زیادی به علت بروز افیوژن بستگی دارد. زمان مورد نیاز برای شفای بیمار به میزان جدی بودن افیوژن وابسته است.
در افیوژن پلورال ممکن است به بستری کردن بیمار و پایش وضعیت وی نیاز باشد. با پیگیری راهنمایی دکتر، مردم در اغلب اوقات می‎توانند برنامۀ درمانی مناسبی برای افیوژن داشته باشند.

Source:
Medical News Today
Pleural effusion: Causes, diagnosis, and treatment
Written by Jon Johnson
Reviewed by Elaine K. Luo, MD
Last reviewed: Wed 21 June 2017