تحریک حسی چیست و چه کاربردی دارد؟

در این مقاله:
• پنج حس‌ اصلی انسان
• تحریک حسی برای نوزادان
• تحریک حسی برای کودکان خردسال
• تحریک حسی برای افراد دچار اختلالات عصبی-شناختی
• تحریک حسی برای بزرگسالان دچار ناتوانی تکوینی
• تحریک حسی برای افراد مسن
• خلاصه

تحریک حسی ورودی و حسی است که شما در زمانی که یکی از حس‌ها یا چند حس شما تحریک شده باشد، می‌گیرید.
این نوع تحریک برای رشد اطفال مهم است و می‌تواند برای بهبود سلامت تکوینی بزرگسالان ناتوان، مردم دچار اختلالات عصبی-شناختی و سالمندان مورد استفاده قرار گیرد.

پنج حس‌ اصلی انسان
تحریک حسی فعال شدن یکی از پنج حس زیر یا تعداد بیشتری از آنها است:
• بینایی (دیدن). وقتی نور از قرنیه (سطح شفاف چشم) ما عبور می‌کند به مردمک چشم (دهانه ورودی چشم) می‌رسد. پس از پشت سر گذاشتن مردمک نور به عدسی چشم می‌رسد که آن را بر شبکیه چشم (پشت چشم) متمرکز می‌کند، و در آنجا به یک پیام عصبی تبدیل می‌شود و به واسطه عصب بینایی به مغز می‌رسد.
• شنوایی (شنیدن). وقتی ارتعاشات صوتی از پرده گوش به گوش داخلی می‌رسند به پیام‌های عصبی تبدیل می‌شوند، و توسط عصب شنوایی به مغز انتقال می‌یابند.
• بساوایی (لامسه). پایانه‌های عصبی (سلول‌های گیرنده موجود در سراسر بدن) پیام‌ها را به مغز انتقال می‌دهند و مغز آنها را به عنوان درد، فشار، لرزش، حرارت، و حالت بدن تفسیر می‌کند.
• چشایی (مزه کردن). در این حس تقریباً 10.000 پرز چشایی (سلول‌های گیرنده) پیام‌هایی به مغز فرستاده، طعم‌های شیرینی، شوری، ترشی، تلخی و ملسی را شناسایی می‌کنند.
• بویایی (حس شامه). در این حس سلول‌های تخصصی (نورون‌های حسی بویایی) موجود در بینی پیام‌هایی را برای تفسیر و شناسایی به مغز ارسال می‌کنند. در عین حال سلول‌های عصبی حسی بویایی دیگری در قسمت سقف دهان ما وجود دارند.

تحریک حسی برای نوزادان
از آنجا که نوزادان در مورد جهان پیرامون با حس‌های خود آموزش می‌گیرند تحریک حسی به موارد زیر مرتبط است:
• رشد و نمو عاطفی
• رشد و نمو شناختی
• رشد و نمو فیزیکی
فعالیت‌های تکراری تحریک کننده حس‌های مزبور می‌توانند به نوزادان در یادگیری و رسیدن به گرهگاه‌های رشدی کمک کنند.
مثال‌هایی در مورد تحریک حسی برای نوزادان شامل موارد زیر است:
• جغجغه (وسایل موجب سر و صد)
• موبایل
• لالایی
• اسباب‌بازی
• انواع بازی چشمی
• زمان حمام کردن

تحریک حسی برای کودکان خردسال
مفید بودن تحریک حسی تا زمانی که نوزادان از مرحله طفولیت به پیش‌دبستانی می‌رسند ادامه پیدا می‌کند. بازی حسی به کودکان در ایجاد تعامل با جهان در مسیری که برای رشد و نمو آنان مفید است کمک می‌نماید.
در مورد کودکان خردسال، بازی حسی شامل هر گونه فعالیتی می‌شود که حس لامسه، بویایی، چشایی، بینایی، حرکت و شنوایی او را تحریک می‌کند. این نوع بازی کمک می‌کند تا اتصالاتی در مغز ایجاد گردد که امکان انجام فکر و فعالیت پیچیده‌تر را ممکن می‌سازند. فعالیت‌های حسی به مغزهای جوان در پردازش بهتر و پاسخ به اطلاعات حسی نیز کمک می‌نمایند.
برای مثال ممکن است برای کودک بازی کردن با دیگر کودکان در صورت تفاوت محرک‌های حسی - مثل سر و صدای بلند - در محیط مشکل باشد. از طریق فعالیت‌های بازی حسی کودک می‌تواند محرک‌های غیر مهم را بلوک کرده و بر آنهایی متمرکز شود که مهمند، مثل فعل و انفعال‌های اجتماعی با کودکان دیگر.
بازی حسی همچنین توسعه زبان، رشد شناختی، مهارت‌های حرکتی و مهارت‌های حل مشکلات را تقویت می‌کند.
فعالیت‌های تحریک حسی برای کودکان موارد زیر را شامل می‌شود:
• سر و صدا (هر چیزی که صوت ایجاد کند)
• بازی با جعبه شنی
• اضافه کردن رنگ غذایی به آب
• درست کردن انواع معجون
• سوت زدن
• ساختن عروسک‌های سایه‌ای
• بادبادک‌بازی
• مقایسه اسنک‌های شور و شیرین
• نقاشی با انگشت

تحریک حسی برای افراد دچار اختلالات عصبی-شناختی
تحریک حسی به صورت گسترده برای مراقبت از افراد دچار اختلالات عصبی-شناختی که پیشتر زیر عنوان زوال عقل (دمانس) از آن نام برده می‌شد مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور معمول، این رویکرد از اشیاء روزمره برای بیدار کردن حس مثبت از طریق انگیختن حس‌های مزبور استفاده می‌کند.
بر مبنای اعلام "انجمن آلزایمر"، فعالیت‌های تحریک حسی برای افراد دچار اختلالات عصبی-شناختی شامل موارد زیر است:
• آماده کردن یا پختن غذا
• انجام بازی‌های صفحه‌ای یا کار با پازل
• آواز خواندن یا نواختن آلات موسیقی
• نقاشی یا طراحی
• گرفتن پیام‌های دستی
• رقص
• راه رفتن
یک مطالعه متعلق به سال 2018 که در ژورنال "مداخلات بالینی در سالمندی" منتشر شده است به این جمع‌بندی رسیده که تحریک حسی در کنار تحریک حافظه باعث بهبود ارتباط می‌شود.
یک مقاله منتشر شده در نشریه BMJ در سال 2002 جمع‌بندی کرده است که اروماتراپی و نوردرمانی روش‌هایی ایمن و مؤثر برای هدف قرار دادن مشکلات روان‌پزشکی و رفتاری در سالمندان دچار زوال عقل هستند. برخی از مشکلات نام برده شده در مطالعه مزبور عبارتند از:
• افسردگی
• تلاطم و هیجان
• روحیه تهاجمی
• توهم
• اختلالات خواب

تحریک حسی برای بزرگسالان دچار ناتوانی تکوینی
بر مبنای یک مطالعه مربوط به سال 2010، تحریک حسی از طریق فعالیت‌های بصری، کلامی، چشایی، شنوایی و بویایی می‌تواند به تقویت زندگی بزرگسالان دچار ناتوانی عملکرد تکوینی از طریق ایجاد فرصت بیشتر برای استفاده از حس‌ها و مهارت‌های ارتباطی کمک کند.
برخی مثال‌ها از تحریک حسی برای بزرگسالان دچار ناتوانی تکوینی شامل موارد زیر است:
• انواع پازل
• نشانه‌گذاری‌های معطر
• صحبت رادیویی
• پتوهای حامل وزنه
• اسباب‌بازی‌های متحرک

تحریک حسی برای افراد مسن
تحریک حسی از طریق فراخوانی خاطرات مثبت، تقویت ارتباط با نزدیکان و کاهش اضطراب و افسردگی می‌تواند به سالمندان دچار اختلالات عصبی-شناختی یا فاقد این اختلالات نیز در رسیدن به حس بهتر از زندگی کمک کند.
فعالیت‌های تحریک حسی برای سالمندان می‌تواند موارد زیر را شامل گردد:
• گوش دادن به انواع مختلف موسیقی
• گوش دادن به ضبط صداهای طبیعی
• اقلام لمسی دارای بافت‌های مختلف مثل ورق سمباده، مخروط کاج، صدف و سنگ
• نوردرمانی
• فیلم و ویدیو
• عکس افراد مورد علاقه
• توهمات بصری
• باغبانی
• روغن‌های ضروری مثل روغن نعناع، اسطوخودوس، ترنج، و رزماری
• چشیدن و مزه کردن اقلام خوراکی مثل انواع توت، نارگیل، چای سیاه و سبز و دارچین

خلاصه
تحریک حسی پاسخی به داده‌های برگرفته از محیط توسط یکی از پنج حس اصلی (بینایی، شنوایی، بساوایی، چشایی، بویایی) یا تعداد بیشتری از آنها است.
تحریک حسی برای رشد و نمو اطفال بسیار اهمیت دارد و می‌تواند به شکلی مؤثر باعث بهبود سلامت بزرگسالان دچار ناتوانی‌های تکوینی، افراد مبتلاء به اختلالات عصبی-شناختی و سالمندان شود./

تحریک حسی چیست و چه کاربردی دارد؟
دکتر تیموتی جی. لگ، اسکات فراتینگهام
ترجمه هامیک رادیان

Source:
Healthline
What Is Sensory Stimulation?
Medically reviewed by Timothy J. Legg, Ph.D., CRNP —
Written by Scott Frothingham
On September 10, 2020