تروما چیست؟ انواع، علایم، علل، درمان

⇐ تروما چیست؟
⇐ علایم تروما
⇐ تجربه‌های تروماتیک
⇐ اختلال استرس پس از ضربه
⇐ ترومای دوران کودکی
⇐ درمان تروما
⇐ مراقبت از خود
⇐ چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
⇐ خلاصه

ترومای روانی [آسیب روانی، ضربه روانی] پاسخی به یک اتفاق است که شخص بر اثر آن دچار سطوح بالای استرس می‌شود. مثال‌هایی در این مورد شامل مناطق جنگی، فجایع طبیعی، یا تصادف است. تروما می‌تواند باعث ایجاد مجموعه گسترده‌ای از علایم جسمانی و عاطفی گردد.
همه کسانی که اتفاقی استرس‌زا را تجربه کرده باشند دچار تروما نمی‌شوند. در عین حال انواع متفاوتی از تروما وجود دارد. برخی از مردم دچار علایمی می‌شوند که پس از چند هفته برطرف می‌گردند، در حالی که دیگران به اثرات طولانی مدت دچار می‌شوند.
در صورت درمان مردم می‌توانند علت ریشه‌ای تروما را هدف قرار دارند و راه‌هایی سازنده برای مدیریت این علایم بیابند.

تروما چیست؟
بر مبنای اعلام "انجمن آمریکایی روان‌شناسی" (APA)، تروما "یک پاسخ عاطفی به اتفاقی هولناک مثل تصادف، تجاوز یا فاجعه‌ای طبیعی" است.
به هر حال شخص ممکن است در پاسخ به هر اتفاقی که آن را به صورت فیزیکی یا عاطفی تهدیدآمیز یا مضر بیابد دچار تروما شود.
شخص دچار تروما ممکن است مجموعه‌ای از عواطف و احساسات را هم بلافاصله پس از واقعه و هم به شکل طولانی مدت تجربه کند. شخص ممکن است مقهور شود، دچار حالت درماندگی گردد، شوک شود، یا در پردازش تجارب خود مشکل داشته باشد. تروما در عین حال می‌تواند علایم فیزیکی ایجاد کند.
تروما می‌تواند بر سلامت شخص دچار آن اثرات دراز مدت داشته باشد. اگر علایم تروما ادامه یابد و از شدت آن کاسته نشود، این وضعیت می‌تواند نشان دهنده آن باشد که تروما به نوعی اختلال سلامت روانی به نام اختلال استرس پس از ضربه (PTSD) چرخش کرده است.
چند نوع تروما شامل موارد زیر وجود دارد:
⇐ ترومای حاد. این نوع تروما نتیجه یک واقعه استرس‌زا یا خطرناک است.
⇐ ترومای مزمن. این نوع تروما نتیجه تکرار و تماس طولانی مدت با وقایع بسیار استرس‌زا است. مثال‌هایی در این مورد شامل تعرض در دوران کودکی، قلدری یا خشونت خانگی است.
⇐ ترومای بغرنج. این نوع تروما نتیجه قرار گرفتن در معرض چند واقعه تروماتیک است.
ترومای ثانویه یا ترومای ویکاریوس نوع دیگری از تروما است. در این شکل از تروما، شخص بر اثر تماس نزدیک با شخص درگیر تجربه یک واقعه تروماتیک دچار علایم تروما می‌شود.
اعضاء خانواده، متخصصان سلامت روانی و دیگرانی که درگیر مراقبت از شخص دچار یک اتفاق تروماتیک بوده‌اند در ریسک ابتلاء به ترومای ویکاریوس قرار دارند. علایم اغلب بازتاب دهنده PTSD است.

علایم تروما
علایم تروما گستره‌ای از خفیف تا شدید دارند. عوامل بسیاری شامل موارد زیر بر نوع تأثیرگذاری واقعه تروماتیک مؤثرند:
⇐ مشخصات آنها
⇐ وجود دیگر اختلالات سلامت روانی
⇐ وجود تجربه قبلی از حوادث تروماتیک
⇐ نوع و مشخصات واقعه یا وقایع تروماتیک
⇐ زمینه و رویکرد آنان برای رفع و رجوع عواطف

پاسخ‌های عاطفی و روان‌شناختی
شخص دچار تروما ممکن است موارد زیر را احساس کند:
⇐ انکار
⇐ خشم
⇐ ترس
⇐ اندوه
⇐ شرم
⇐ گیجی
⇐ اضطراب
⇐ افسردگی
⇐ بی‌حسی
⇐ گناه
⇐ درماندگی
⇐ تحریک‌پذیری
⇐ دشواری تمرکز
آنان ممکن است با طغیان‌های عاطفی روبرو شوند، مقابله با احساسات خود را دشوار ببینند یا از دیگران دوری کنند. بازگشت به گذشته، در جایی که شخص شخص در ذهن خود بر گذشته متمرکز می‌ماند، به صورت کابوس شبانه شایع است.

پاسخ‌های فیزیکی
در کنار واکنش عاطفی، تروما می‌تواند سبب علایم فیزیکی مثل موارد زیر گردد:
⇐ سردرد
⇐ علایم گوارشی
⇐ خستگی مفرط
⇐ سرعت گرفتن ضربان قلب
⇐ تعریق
⇐ احساس تلاطم
برخی اوقات شخص دچار بیش‌انگیختگی نیز می‌شود، یا اینکه دچار این حس می‌گردد که گویی در وضعیتی دایمی از هشدار قرار دارد. این وضعیت ممکن است به خواب رفتن را مشکل سازد.
شخص در عین حال ممکن است مشکلات دیگر سلامت روان مثل افسردگی، اضطراب، و مشکلات مربوط به سوء مصرف مواد مخدر را تجربه کند.

تجربه‌های تروماتیک
برخی تحقیقات تخمین می‌زنند که 60 تا 75 درصد مردم آمریکای شمالی یک واقعه تروماتیک را در مقطعی از زندگی خود تجربه می‌کنند. خیریه مایند در انگلستان موارد زیر را به عنوان علل بالقوه تروما فهرست کرده است:
⇐ قلدری
⇐ تعرض
⇐ سوء استفاده فیزیکی، روان‌شناختی یا جنسی
⇐ تجاوز جنسی
⇐ تصادمات ترافیکی
⇐ زایمان
⇐ ناخوشی‌های تهدید کننده زندگی
⇐ از دست دادن ناگهانی یکی از عزیزان
⇐ مورد حمله قرار گرفتن
⇐ دزدیده شدن
⇐ اعمال تروریستی
⇐ فجایع طبیعی
⇐ جنگ
وقایع تروماتیک ممکن است وقایعی منفرد یا تکراری و ادامه‌دار باشند. شخص در عین حال ممکن است پس از مشاهده واقعه‌ای تروماتیک برای کسی دیگر دچار تروما شود.
مردم در مورد وقایع تروماتیک واکنش‌های مختلفی دارند. برای مثال، افرادی که یک فاجعه طبیعی مشابه را تجربه می‌کنند ممکن است علی‌رغم تجربه مشابه پاسخ‌های مختلفی به فاجعه دهند.

اختلال استرس پس از ضربه
PTSD زمانی بروز می‌کند که علایم تروما در هفته‌ها و ماه‌های پس از وقوع واقعه استرس‌زا ادامه یافته یا تشدید می‌شوند. PTSD پریشانی‌آور است و باعث ایجاد اختلال در زندگی روزانه و روابط شخص می‌شود.
علایم شامل اضطراب شدید، برگشت به گذشته و مشغولیت دایمی با خاطره واقعه است.
دیگر علامت PTSD رفتارهای اجتنابی است. اگر کسی سعی داشته باشد تا از فکر کردن در مورد واقعه تروماتیک اجتناب کند، رفتن به مکان بروز اتفاق یا اجتناب از محرک‌ها می‌تواند یک نشانه PTSD خواهد بود.
PTSD ممکن است تا سال‌ها ادامه یابد اگرچه درمان می‌تواند به بیمار در مدیریت علایم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
ریسک فاکتورهای ایجاد PTSD عبارتند از:
⇐ سابقه تروما
⇐ درد یا آسیب فیزیکی
⇐ عدم برخورداری از حمایت کافی پس از تروما
⇐ درگیر بودن با استرس‌زاهای دیگر به صورت همزمان، مثل مشکلات مالی
⇐ سابقه اضطراب یا افسردگی
اکثر افراد دچار اتفاق تروماتیک به PTSD مبتلاء نمی‌شوند. "انستیتو ملی سلامت روانی" تخمین می‌زند که شیوع مادام‌العمر PTSD در ایالات متحد آمریکا 6.8 درصد است.

ترومای دوران کودکی
تحقیق نشان می‌دهد که کودکان به ویژه در برابر تروما آسیب‌پذیرند زیرا مغز آنان کماکان در حال رشد است.
کودکان در طول اتفاقات وحشتناک در وضعیتی پرتنش‌تر از نظر استرس قرار می‌گیرند و بدن آنان هورمون‌های مرتبط به استرس و ترس ترشح می‌کند.
این نوع ترومای در حال توسعه می‌تواند باعث اختلال در رشد نرمال مغز گردد. در نتیجه تروما، به ویژه ترومای ادامه‌دار، می‌تواند به رشد عاطفی دراز مدت، سلامت روانی، سلامت فیزیکی و رفتار کودک تأثیر منفی بگذارد.
حس ترس و درماندگی ممکن است به دوران بزرگسالی انتقال یابد. این شرایط شخص را در ریسک بالاتری برای دچار شدن به ترومای بعدی قرار می‌دهد.

درمان تروما
چند درمان مختلف می‌توانند به افراد دچار تروما در مقابله با علایم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.

روان‌درمانی
روان‌درمانی یک درمان مادام‌العمر برای تروما است. در حالت ایده‌آل شخص با یک درمانگر متخصص در تروما یا متمرکز بر آن کار خواهد کرد.
انواع درمانی که شخص دچار تروما ممکن است از آنها سود ببرد عبارتند از:

درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) به شخص کمک می‌کند تا الگوهای فکری خود را با هدف تأثیرگذاری بر رفتارها و عواطف خود تغییر دهد. شواهد از CBT به عنوان مؤثرترین رویکرد برای درمان PTSD حمایت می‌کنند.

بازپردازی و حساسیت‌زدایی حرکت چشم
بازپردازی و حساسیت‌زدایی حرکت چشم یا EDMR یک درمان متداول دیگر برای تروما است.
در EDMR اشخاص مختصراً تجارب خاص تروماتیک خود را به یاد می‌آورند در حالی که درمانگر بر حرکات چشم آنان متمرکز شده است. EMDR با هدف کمک به شخص در پردازش و یکپارچه سازی خاطرات تروماتیک انجام می‌شود.
چندین آزمون بالینی کنترل شده تصادفی سازی شده عنوان کرده‌اند که EMDR برای درمان PTDS مؤثر است.

درمان‌های سوماتیک
برخی درمانگرها از تکنیک‌های سوماتیک یا بر پایه بدن برای کمک به ذهن و بدن در پردازش تروما استفاده می‌کنند.
مروری بر متون در "ژورنال روان‌درمانی و مشاوره استرالیا" پی برده است که مداواهای بر پایه جسم می‌تواند به برخی از مردم کمک کند. این مداواها شامل موارد زیرند:
⇐ تجارب سوماتیک. این رویکرد شامل کمک درمانگر به شخص در تکیه بر خاطرات تروماتیک در فضایی ایمن است.
⇐ روان‌درمانی حسی-حرکتی. این نوع درمان روان‌درمانی را با تکیه‌های بر پایه بدن برای تبدیل خاطرات تروماتیک به منابع قدرت تلفیق می‌کند.
⇐ تحریک نقطه فشار. این رویکرد شامل اعمال فشار از سوی درمانگر بر نقاط خاص در بدن است که وضعیتی از ریلکسیشن ایجاد می‌کند.
⇐ لمس درمانی. دیگر درمان‌های لمس شامل رایکی، لمس شفابخش، و لمس‌درمانی دارویی است.
در حال حاضر در مورد مؤثر بودن درمان‌های سوماتیک شواهد هم‌اندازه CBT و EDMR کافی نیست. محققان می‌نویسند که داده‌های بیشتر در مورد این روش‌ها به تعیین چگونگی کارآیی آنها کمک خواهد کرد.

داروها
دارو به تنهایی قادر به درمان تروما یا PTSD نیست، اما می‌تواند به شخص در مدیریت کردن علایمی مثل اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب کمک کند. بیمار باید در مورد گزینه‌های مناسب برای خود با پزشک مشورت کند.

مراقبت از خود
موازین مراقبت از خود می‌تواند به شخص در مقابله با علایم عاطفی، روان‌شناختی و جسمانی تروما کمک کند. مثال‌هایی در این مورد عبارتند از:

ورزش
تروما می‌تواند پاسخ بجنگ یا دررو را در بدن فعال سازد. ورزش می‌تواند به کاهش برخی از این اثرات کمک کند.
تحقیق می‌گوید ورزش اروبیک ممکن است درمان مؤثری برای افراد دچار PTSD باشد.
شخص می‌تواند حداقل 30 دقیقه ورزش روزانه را برای اکثر روزهای هفته در دستور کار قرار دهد.

مراقبه
تنفس ذهن‌آگاهانه و دیگر تمرینات بر پایه مراقبه می‌توانند شخص را در وضعیت متمرکز بر حال قرار دهند که این می‌تواند باعث تخفیف حادثه تروماتیک شود.
مطالعات عنوان می‌کنند که درمان‌های بر پایه مراقبه ذهنی مداخله‌ای نویدبخش برای PTSD هستند، چه به صورت منفرد مورد استفاده قرار گیرند و چه در کنار درمان‌های دیگر.

ارتباط با دیگران
دوری کردن از دیگران یک علامت متداول تروما است. در هر حال، ارتباط با دوستان و خانواده مهم است.
بر مبنای اعلام "انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا"، حفظ تماس با مردم می‌تواند به پیشگیری از تبدیل تروما به PTSD کمک کند.
در صورتی که صحبت از تروما با دیگران دشوار باشد نیازی به این کار نخواهد بود. صرف بودن در کنار دیگران می‌تواند باعث بهبود خلق و سلامت شود. برخی از افراد از فاش کردن موضوع تروما برای افراد معتمد سود می‌برند.

سبک زندگی متوازن
شخص دچار تروما ممکن است برای آرام شدن یا به خواب رفتن دچار مشکل گردد. در هر حال، خواب، ریلکسیشن، و رژیم غذایی همگی نقشی در سلامت روانی بازی می‌کنند. در صورت امکان شخص باید موارد زیر را امتحان کند:
⇐ خواب شبانه به مدت 7 تا 9 ساعت
⇐ برخورداری از برنامه غذایی متعادل
⇐ اجتناب از الکل و مواد مخدر
⇐ تخفیف استرس از طریق فعالیت‌های فکورانه یا لذت‌بخش

حمایت
در صورت لزوم شخص می‌تواند از دیگران کمک بگیرد. این شامل صحبت با نزدیکان معتمد یا پیوستن به یک گروه حمایتی برای بازماندگان تروما می‌شود.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
افراد دچار علایم شدید یا ادامه‌دار تروما باید در جستجوی کمک از سوی متخصص سلامت روانی باشند. این موضوع به ویژه در زمانی که علایم تروما باعث ایجاد اختلال در عملکرد روزمره یا ارتباط با دیگران می‌شود اهمیت دارد.
حتی کسانی که دچار علایم خفیف تروما هستند ممکن است از صحبت کردن با دیگری سود ببرند.

خلاصه
اکثر مردم در مقطعی از زندگی یک اتفاق تروماتیک را تجربه می‌کنند. برخی ممکن است دچار علایم شوک و دیسترس شوند، و اغلب افراد پس از مدتی کوتاه بهبود می‌یابند.
اقلیتی از افراد دچار اثرات تروماتیک طولانی مدت مثل PTSD می‌شوند. روان‌درمانی و مراقبت فردی می‌تواند به افراد دچار علایم ادامه‌دار تروما کمک کند تا علایم مبتلابه خود را مدیریت کنند و کیفیت زندگی خویش را بهبود ببخشند./

تروما چیست؟ انواع، علایم، علل، درمان
دکتر تیموتی جی. لگ، جین لئونارد
ترجمۀ هستی فراست‌فر

Source:
Medical News Today
What is trauma? What to know
Medically reviewed by Timothy J. Legg, Ph.D., CRNP —
Written by Jayne Leonard
On June 3, 2020