مشکلات پردازش حسی در کودکان

• پردازش حسی چیست؟
• علایم مشکلات پردازش حسی کدامند؟
• علل مشکلات حسی در کودکان
• آیا مشکلات حسی بخشی از اختلالی دیگر است؟
• مشکلات حسی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• مشکلات حسی چگونه درمان می‌شوند؟
• دورنما برای کودکان دچار مشکلات حسی
• خلاصه

مشکلات حسی زمانی بروز می‌کنند که کودک زمانی دشوار را برای دریافت اطلاعات از حس‌های خود و پاسخ به آنها سپری می‌کند. کودکان مبتلاء به مشکلات حسی ممکن است دچار ناسازگاری با هر چیزی مثل نور، صدا، لمس، مزه یا بو شوند که محرک حس‌های آنها می‌شود.
علایم شایع مشکلات پردازش حسی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• بیش‌فعالی
• بردن مکرر چیزها به داخل دهان
• مقاومت در برابر آغوش
بدبختانه دانش زیادی در مورد مشکلات حسی یا اینکه چرا برخی کودکان دچار آنها می‌شوند و مابقی نمی‌شوند، وجود ندارد.

پردازش حسی چیست؟
مردم ممکن است چیزهایی را در مورد پنج حس خود در دوران تحصیلات ابتدایی آموخته باشند، اما واقعیت این است که ما دنیا را با بیش از 5 حس تجربه می‌کنیم.
پردازش حسی به 8 نوع اصلی تقسیم می‌شود:
• پراپریوسپشن. این حس "درونی" آگاهی است که شخص در مورد بدن خود دارد. برای مثال حس مزبور به شخص در حفظ حالت قرارگیری بدن و کنترل حرکت کمک می‌کند. این حس در عین حال چیزی است که به شما در مورد چگونگی حرکت و اشغال فضا آگاهی می‌دهد.
• وستیبولار. این اصطلاح به شناسایی فضایی گوش داخلی اشاره دارد. حس مزبور چیزی است که شخص را در حالت تعادل و هماهنگی نگه می‌دارد.
• اینتروسپشن. این حسی است که درون بدن رخ می‌دهد. اینتروسپشن شاید به عنوان آنچه شخص "احساس" می‌کند بهتر درک شود. این شامل احساس گرما یا سرما و این موضوع باشد که شخص عواطف را احساس می‌کند.
• پنج حس. در نهایت پنج حس مشترک وجود دارد: بساوایی (لامسه)، شنوایی، بویایی، چشایی، و بینایی.
مشکلات حسی در گذشته اختلال پردازش حسی نامیده می‌شد. به هر حال این اختلال در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، چاپ پنجم (DSM-5)، رسمیت نیافته است.
بسیاری از پزشکان و متخصصان معتقدند که مشکلات حسی به جای آنکه مسائلی مستقل باشند جزئی از یک اختلال دیگرند. این یکی از دلایل دانش اندک موجود در مورد این مشکل و یافتن بهترین راه درمان برای آن است.
اما آنچه می‌دانیم می‌تواند به والدین، مسؤولان مراقبت پزشکی و دیگر دست‌اندرکاران کمک کند تا آنان تجربه‌های کودکان را درک کرده و برای آنان حمایت ایجاد کنند.

علایم مشکلات پردازش حسی کدامند؟
علایم مشکلات پردازش حسی ممکن است به روشی که با آن کودک حس‌ها را پردازش می‌کند بستگی داشته باشد.
کودکانی که به سهولت تحریک می‌شوند ممکن است دچار حساسیت بیش از حد باشند. کودکانی که به سادگی تحریک نمی‌شوند حس‌های کمتری را تجربه می‌کنند و دچار کمبود حساسیت هستند.
نوع حساسیتی که کودک دارد می‌تواند به میزان زیادی علایم دچار وی را تعیین کند.
برای مثال کودکان دچار حساسیت بیش از حد اغلب طوری واکنش نشان می‌دهند که انگار هر چیزی بیش از حد بلند یا براق است. این کودکان ممکن است در صورت حضور در اتاق‌های پرسر و صدا به تقلا بیفتند. آنان همچنین ممکن است نسبت به بوها دچار واکنش‌های جانبی شوند.
واکنش بیش از حد ممکن است باعث موارد زیر شود:
• آستانه درد پایین
• دست و پا چلفتی به نظر رسیدن
• فرار کردن بدون توجه به ایمنی خود
• گرفتن چشم‌ها یا گوش‌های خود به شکل مکرر
• ترجیح ناخنک زدن به غذا
اما کودکان بیش‌حساس آرزوی فعل و انفعال با دنیای پیرامون خود را دارند. آنها ممکن است با محیط اطراف برای رسیدن به بازخورد حسی برهم‌کنش بیشتری داشته باشند.
در واقع این ممکن است آنها را بیش‌فعال‌تر جلوه‌گر کند، حال آنکه در واقع کودک صرفاً در حال تلاش برای تحقق بخشیدن به حس‌های خود است.

علایم حساسیت بیش از حد حسی
• بالا رفتن آستانه درد
• کوبیدن به دیوار
• لمس چیزها
• گذاشتن چیزها درون دهان
• کوبیدن خود به دیگر مردم یا چیزها

علل مشکلات حسی در کودکان
علت بروز مشکلات حسی در کودکان روشن نیست. همچنین روشن نیست که آیا این مشکلات امکان بروز خود به خودی دارند یا خیر.
برخی از پزشکان بر این اعتقادند که مشکلات حسی در کودکان علامتی از مشکلی دیگر است و خود به خود یک مشکل محسوب نمی‌شود.
به هر حال علی‌رغم آنکه مشکلات حسی در کودکان یک اختلال رسمیت یافته نیست، برخی پژوهش‌ها در این مورد به روشنگری پرداخته‌اند که کدام‌یک از کودکان بیشتر محتمل است که دچار مشکلات حسی شوند و چرا.
یک مطالعه مربوط به سال 2006 بر روی دوقلوها پی برده است که حساسیت بیش از حد نسبت به نور و صدا ممکن است یک جزء ژنتیکی داشته باشد. اگر یکی از دوقلوها در مورد نور دچار حساسیت بیش از حد بود احتمال ابتلاء دوقلوی دیگر نیز به این مورد بیشتر بود.
همان مطالعه در عین حال آشکار کرد که کودکان دچار ترس یا نگرانی ممکن است در صورت مواجهه با محرکی لمسی مثل شانه کردن موهایشان مشکلات حسی بیشتری نشان دهند.
گذشته از ارتباط محتمل با ژن‌ها، مشکلات حسی همچنین ممکن است در کودکانی که به صورت زودرس متولد می‌شوند یا آنانی که پیامدهایی را پس از تولد تحمل می‌کنند بیشتر باشد.
فعالیت مغزی غیر نرمال احتمالاً می‌تواند چگونگی پاسخ‌دهی مغز به حس‌ها و محرک‌ها را تغییر دهد.

آیا مشکلات حسی بخشی از اختلالی دیگر است؟
بسیاری از پزشکان بر این اعتقاد نیستند که مشکلات حسی اختلالی خودبسنده است. اما روشن است که برخی از مردم در مورد پردازش آنچه احساس می‌کنند، می‌بینند، بو می‌کنند، می‌چشند یا می‌شنوند دچار مشکل هستند.
در اکثریت موارد مشکلات حسی در کودکان بروز می‌کند. بسیاری از این کودکان در طیف اتیسم قرار دارند. بزرگسالان در این طیف نیز ممکن است مشکلات حسی را تجربه کنند.
دیگر اختلالات یا وضعیت‌های مرتبط به مشکلات حسی شامل موارد زیرند:
• اختلال بیش‌فعالی، کمبود توجه (ADHD)
• اختلال وسواس ناگزیر (OCD)
تأخیر رشد نیز در میان مردم دچار مشکلات حسی ناشایع نیست.
به هر حال مهم است به خاطر بسپریم که کودکان دچار ADHD به دلیلی بسیار متفاوت از کودکان دچار مشکلات حسی بیش‌فعالی را تجربه می‌کنند.
افراد دچار ADHD ممکن است برای تمرکز یا آرام ماندن با مشکل مواجه باشند. افراد مبتلاء به مشکلات حسی ممکن برای خاموش ماندن تقلا کنند زیرا مشتاق فعل و انفعال حسی با جهان اطراف خود هستند یا از محیط افراد خود آزار می‌بینند.

مشکلات حسی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
مشکلات حسی یک اختلال رسمیت یافته نیست. این بدان معنی است که هیچ مقیاس رسمی برای تشخیص آنها وجود ندارد.
در عوض، پزشکان، آموزگاران یا متخصصان مراقبت‌های بهداشتی که با کودکان دچار مشکلات پردازش اطلاعات حسی سر و کار دارند با آنچه در رفتارها و فعل و انفعال‌های کودک می‌بینند کار می‌کنند. به طور کلی مشکلات حسی مزبور بسیار قابل مشاهده‌اند. این باعث آسان شدن تشخیص مشکل می‌شود.
در برخی موارد متخصصان ممکن است از "تست‌های یکپارچگی حسی و عملی" (SIPT) یا "مقیاس پردازش حسی" (SPM) استفاده کنند. این هر دو تست می‌توانند به متخصصان مراقبت‌های پزشکی کمک کنند تا به درک بهتری از عملکرد حسی کودک دست یابند.

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگر کسی ظن ابتلاء فرزند خود به مشکلات حسی را داشته باشد نشانه‌های فهرست شده در زیر ممکن است نشان دهنده زمان مشورت با پزشک باشند:
• رفتار کودک باعث اختلال در زندگی روزمره می‌شود. وقتی پشت سر گذاشتن روز به شکل نرمال دشوار باشد علایم ممکن است به قدری شدید باشند که مراجعه به پزشک ضروری شود.
• علایم چرخشی چشمگیر نشان می‌دهند. اگر کودک دست و پا چلفتی شما ناگهان در مورد ایستادن یا حرکت دچار مشکل شود زمان رفتن پیش دکتر است.
• واکنش‌ها بیش از حد غیر قابل کنترل شده‌اند. هیچ راه کمک سریعی برای مشکلات حسی وجود ندارد. به هر حال این احتمال وجود دارد که والدین بتوانند در همکاری با متخصص کارآزموده مدیریت رفتار کودک را بیاموزند.

مشکلات حسی چگونه درمان می‌شوند؟
هیچ نوع درمان استاندارد برای مشکلات حسی وجود ندارد. به هر حال برخی گزینه‌ها در این مورد راه‌حل‌های قابل توجهی جلوه کرده‌اند.

کاردرمانی
کاردرمانگر می‌تواند به کودک کمک کند تا فعالیت‌هایی را که در حالت نرمال بر اثر مشکلات حسی انجام نمی‌دهد تمرین کرده یا یاد بگیرد.

فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست می‌تواند یک رژیم حسی ایجاد کند. این به معنی یک رژیم برای فعالیت‌هایی است که در راستای اقناع یا اشتیاق نسب به دریافته‌های حسی طراحی شده‌اند. این می‌تواند شامل پرش یا دویدن در جا باشد.

درمان یکپارچگی حسی
هر دو گزینه درمانی مورد اشاره بخشی از درمان یکپارچگی حسی هستند.
این رویکرد بر این فرض استوار است که به کودک کمک کنیم تا راه‌هایی را برای پاسخگویی مناسب به حس‌های خود بیاموزد. این درمان طراحی شده است تا به کودک کمک کند که تفاوت‌های بین تجارب خود را بفهمد و بنابراین بتواند در مسیر ارائه پاسخی متعارف‌تر حرکت کند.
در حالی که گزارش‌هایی در مورد کمک این روش به مردم دچار مشکلات حسی وجود دارد، اثربخشی روش مزبور اثبات شده نیست.

دورنما برای کودکان دچار مشکلات حسی
هیچ علاجی برای مشکلات حسی وجود ندارد. در برخی کودکان با بالا رفتن سن این مشکلات رو به کاهش می‌گذارند، در حالی که دیگران فقط ممکن است راه مقابله با تجارب مورد بحث را یاد بگیرند.
برخی پزشکان مشکلات حسی را به صورت مستقل مورد درمان قرار نمی‌دهند بلکه بیشتر علایم آنها را در طول درمان اختلالات تشخیص داده شده دیگر مثل اختلال طیف اتیسم یا ADHD هدف قرار می‌دهند.
اگر کسی بر این باور باشد که کودک وی دچار مشکلات پردازش حسی است و هیچ اختلال پزشکی زمینه‌ای دیگری ندارد گزینه‌های درمانی معتبر محدودی در دسترس خواهد داشت.
از آنجا که مشکلات حسی یک اختلال رسمیت یافته نیست همه کس مشتاق درمان یا تفکر در مورد درمان‌هایی نیست که مؤثر بودن آنها در ایجاد تغییرات رفتاری نشان داده نشده است.

خلاصه
حس‌های ما اطلاعات زیادی در مورد جهان پیرامون به ما می‌دهند.
اگر کودک شما برای گردآوری و تفسیر دریافته‌های حسی با مشکل مواجه باشد، ممکن است نشانه‌هایی از مشکلات حسی در وی بروز یابد. این ممکن است مشکلات مبوط به تعادل و هماهنگی، جیغ کشیدن یا تهاجمی رفتار کردن در زمان جلب توجه، و بالا و پایین پریدن‌های مکرر را شامل شود.
اما درمان‌های موجود شامل کاردرمانی ممکن است به کودکان و بزرگسالان دچار مشکلات حسی کمک کنند تا راه مقابله با جهان دور و بر خود را یاد بگیرند. هدف درمان کاهش بیش‌واکنش‌دهی و یافتن برون‌ده‌های سالم‌تر برای تجربه‌های حسی است./

• دکتر کارن ریچاردسون جیل، کیمبرلی هالند
• ترجمه هامیک رادیان

Source:
Healthline
Understanding Sensory Issues in Children
Medically reviewed by Karen Richardson Gill, MD, FAAP, specialty in pediatrics
On September 20, 2019 —
Written by Kimberly Holland