اختلال سایکوتیک یا روان‌پریشی چیست؟

• انواع اختلال سایکوتیک
• علایم اختلال سایکوتیک
• علل اختلال سایکوتیک
• درمان اختلال سایکوتیک
• آیا مداوای خانگی کمک کننده است؟
• سایکوز در کودکان
• چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
• چگونه با این وضعیت مقابله کنیم
• خلاصه

"اختلال سایکوتیک" اصطلاحی کلی برای توصیف چند نوع مختلف اختلال سلامت روانی است که شامل پدیده‌ای به نام سایکوسیس (سایکوز یا روان‌پریشی) هستند.
خود سایکوز با اختلال ارتباط با واقعیت و اغلب شامل گیجی، توهم و هذیان مشخص می‌شود.
تخمین زده می‌شود که از هر 100 نفر 3 نفر در مقطعی از زندگی خود دچار سایکوز می‌شوند.
این موضوع مهم است، به خاطر بسپریم که سایکوز در تمامی اختلالات روانی وجود ندارد و علایم آن بر مبنای فرد مبتلاء بسیار متفاوت است.
اصطلاح "اختلال سایکوتیک" از سوی برخی متخصصان سلامت روانی به کار می‌رود اما به دلیل داغ ننگی که با خود دارد همیشه از سوی جامعه مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.

انواع اختلال سایکوتیک
سایکوز با انواع اختلالات سلامت روانی مرتبط است. در ادامه شایع‌ترین این بیماری‌ها توصیف خواهد شد.

اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) یک از شایع‌ترین انواع اختلال سایکوتیک است و اغلب یک جزء ژنتیکی دارد.
شیزوفرنی می‌تواند باعث ایجاد توهم شود - دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارند. امکان بروز هذیان نیز وجود دارد که در آن شخص ممکن است چیزهایی را باور کند که حقیقت ندارند.

اختلال اسکیزوافکتیو
اختلال اسکیزوافکتیو وضعیتی است که در آن شخص توأمان دچار سایکوز و اختلال خلق می‌شود.
این اختلال بیشتر بر اثر روندهای اختلال خلق مثل افسردگی و اختلال دوقطبی قابل توجه است. این اختلال در عین حال می‌تواند باعث توهم، هذیان و پارانویا شود.
تغییرات ژنتیکی و شیمی مغز هر دو می‌توانند علل محتمل این اختلال سلامت روانی باشند.

اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی یک نوع اختلال خلقی است که اغلب با تغییرات دوره‌ای بین حالت مانیا و افسردگی مشخص می‌شود.
علایم سایکوز ممکن است در طول دوره‌های مانیا بروز نماید، در حالی که شخص ممکن است ترکیبی از هذیان و توهم را تجربه کند.

کاتاتونیا (کاتاتونی)
تخمین زده می‌شود که در حدود 10 درصد افراد دچار اختلالات سلامت روان مبتلاء به یک سندرم سایکوموتور به نام کاتاتونی هستند.
در حالی که کاتاتونی زیرنوعی از اسکیزوفرنی تلقی می‌شد، اکنون به عنوان یک اختلال مستقل ارزیابی می‌شود.
این اختلال می‌تواند باعث ایجاد سایکوز و همچنین اختلال حرکت و تکلم گردد.

اختلال مصرف مواد مخدر
سوءمصرف مواد مخدر یا الکل قویاً با توسعه بیماری روانی در دوره‌های بعدی زندگی مرتبط است.
گمان می‌رود که مشکلات مصرف مواد مخدر در سال‌های 20 زندگی مشخصاً ممکن است باعث آسیب‌پذیری در برابر ایجاد سایکوز شوند زیرا مغز در این دوران کماکان در حال رشد و نمو است.

اختلالات دیگر
برخی از اوقات این احتمال هست که سایکوز از افسردگی، اختلالات مغز و اعصاب و حوادث تروماتیک نشأت گیرد.
در موارد دیگر برخی جنبه‌های سایکوز ممکن است باعث علایم منفرد مثل مورد مرتبط به اختلالات هذیان شود.

علایم اختلال سایکوتیک
علایم سایکوز می‌تواند در بین اختلالات مختلف سلامت روان متفاوت باشد اما در زیر برخی علایم محتمل فهرست شده است:
• مشکلات تمرکز
• مه مغزی
• افزایش میزان اضطراب یا سراسیمگی
• کاهش علاقه یا اشتیاق در مورد فعالیت‌های نرمال
• افزایش یا کاهش اشتها
• توهم
• کناره‌جویی از جمع
• نادیده گرفتن بهداشت شخصی
• اعتقادات جزمی به چیزهای غیر واقعی
• پارانویا در مورد افراد و موقعیت‌های پیرامون خود

علل اختلال سایکوتیک
یک علت واحد برای سایکوز نیست. ژنتیک و تغییرات شیمی مغز ارتباط‌های قوی دارند. حوادث تروماتیک، مصرف مواد مخدر، و اختلالات زمینه‌ای سلامت گاهی از اوقات می‌توانند به تغییراتی در شیوه کارکرد مغز منجر شوند.
تحقیقات گذشته نشان داده‌اند که اختلالات مربوط به دوپامین، سروتونین و گلوتامات در مغز ممکن است باعث برخی اختلالات سایکوتیک شوند. به هر حال، شواهد کافی در مورد ارتباط هیچ اختلالی در پیام‌رسان‌های عصبی با سایکوز وجود ندارد.

درمان اختلال سایکوتیک
مؤثرترین درمان برای اختلالات سایکوتیک استفاده از ترکیب داروها و مداوا است. روان‌پزشک می‌تواند بر مبنای شدت علایم مبتلابه شخص نیازهای درمانی وی را تعیین کند.

دارو
داروهای ضد سایکوز در خط مقدم درمان سایکوز قرار دارند. این داروها به بلوک شدن گیرنده‌های سروتونین یا دوپامین در مغز کمک می‌کنند تا از ایجاد توهم و هذیان پیشگیری شود.
به هر حال داروهای ضد سایکوز ممکن است برای موارد سایکوز مرتبط به سوءمصرف مواد مناسب نباشند.
بنزودیازپین‌های با دوز کم، که یک کلاس داروهای ترانکیولایزر (آرام‌بخش) محسوب می‌شوند ممکن است در مورد کاتاتونی بهترین کارآیی را داشته باشند. پزشک ممکن است درمان الکتروشوک را برای برخی موارد توصیه کند.
اگر کسی دچار اختلال خلق باشد، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی توصیه کند. این داروها به بهبود علایم مرتبط به افسردگی مثل اندوه و ناامیدی کمک می‌کنند.

مداوا
اشکال مختلف مداوا برای درمان سایکوز به کار می‌روند:
• درمان شناختی رفتاری (CBT) ممکن است به طور مشخص برای تغییرات الگوهای رفتاری که می‌توانند به توهم و هذیان منجر گردند، مفید باشد.
• گفتار درمانی فردی می‌تواند به شخص در کار بر روی احساسات خویش کمک کند، که این می‌تواند در درمان موارد تروما مفید باشد.
• درمان سایکوآنالیتیک می‌تواند تأثیری قابل توجه بر روی عملکرد افراد دچار سایکوز داشته باشد.
• برخی افراد نیز متوجه می‌شوند که درمان خانوادگی در مدیریت سایکوز مفید است.
• توان‌یابی اجتماعی می‌تواند مشخصاً در مورد نزدیکان فرد که خود را بر اثر علایم شخص جدا کرده‌اند مفید واقع شود.

آیا مداوای خانگی کمک کننده است؟
در حالی که مداوای خانگی در تمامی جنبه‌های سلامت ایفاء نقش یک سرفصل را ادامه می‌دهد این موضوع مهم است که در مورد نقش اثبات شده داروها و درمان‌ها در مقابل ورسیون‌های طبیعی معامله‌ای انجام نشود.
همزمان موازین مربوط به سبک زندگی شامل رژیم غذایی سالم و ورزش منظم یقیناً به سلامت عمومی روانی شخص کمک می‌کنند.
این موضوع اهمیت دارد که افراد برای استفاده از داروهای گیاهی یا مکمل‌ها با پزشک خود مشورت کنند. این روغن ماهی را نیز شامل می‌شود.
در حالی که برخی شواهد بالینی وجود دارند که نشان می‌دهند اسیدهای چرب امگا - 3 می‌توانند به تقویت سلامت مغز و فروکش ناخوشی‌های روانی کمک کنند، برای جمع‌بندی این موضوع که آیا مصرف روغن ماهی - و چه مقدار از آن - می‌تواند به شکل مؤثر در مداوای اختلالات سلامت روانی مفید باشد به پژوهش بیشتری نیاز است.
تمامی مطالعات از کاربرد اسیدهای چرب امگا 3 در مورد سایکوز و دیگر اختلالات سلامت روانی پشتیبانی نمی‌کنند.

سایکوز در کودکان
سایکوز گرایشی به بروز در طول سال‌های نوجوانی از خود نشان می‌دهد. و گاهی از اوقات خود را در سال‌های اولیه بزرگسالی نیز نشان می‌دهد.
اگر کسی دارای تاریخچه خانوادگی ابتلاء به اختلالات سلامت روانی همراه سایکوز باشد، این موضوع مهم خواهد بود که توجه خاصی به احتمال ایجاد علایم در دوران کودکی وجود داشته باشد. توهم در کودکان مبتلاء به سایکوز عمومیت دارد.
دیگر نشانه اولیه آن است که کودک به شکلی ناگهانی علاقه خود به فعالیت‌هایی را که عموماً از آنها لذت می‌برد از دست می‌دهد. کودک همچنین ممکن است از دوستان خود جداسری پیش بگیرد و در محیط مدرسه دچار مشکل شود.
درمان سایکوز در کودکان بیش از دارو بر مداوا تکیه دارد. برای مثال درمان شناختی رفتاری می‌تواند به تصحیح زودهنگام الگوهای تفکر در کوشش برای پیشگیری از هذیان و توهم کمک کند.
تحقیقات همچنین عنوانگر آن هستند که مدیریت استرس می‌تواند به این گروه سنی کمک کند.
داروهای ضد سایکوز ممکن است به عنوان گزینه آخر مورد استفاده قرار گیرند، اما این استفاده صرفاً با دوزهای کم انجام می‌شود. عوارض جانبی این نوع داروها در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• خواب‌آلودگی
• تاری دید
• احتقان
• افزایش وزن

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
با عنایت به پیچیدگی سایکوز خودتشخیصی و خوددرمانی در این مورد توصیه نمی‌شود. به هر حال مردم می‌توانند علایم مبتلابه خود را برای تعیین زمان لازم برای مراجعه به روان‌‌پزشک یا دیگر متخصصان سلامت روانی را یادداشت کنند.
اگر ظن به علایم سایکوز وجود داشته باشد و اگر این علایم آنقدر شدید باشند که باعث اختلال در زندگی روزمره شوند، باید به متخصص رجوع گردد. پزشک مراقبت‌های اولیه می‌تواند نقطه شروع توصیه‌های مورد نیاز تلقی شود.

چگونه با این وضعیت مقابله کنیم
اگر شما در حال همیاری با یک دوست یا عضوی از خانواده هستید که دچار سایکوز است، این موضوع مهم خواهد بود که خیلی زود ساز و کارهای مقابله‌ای را برای ارائه بهترین کمک بیاموزید.
مراقبت از خود در اولویت قرار دارد و در عین حال شما می‌خواهید که زمانی را برای مدیریت استرس به صورت هر روزه لحاظ کنید.
در عین حال موارد زیر به شما کمک خواهند کرد:
• یادگیری هر آنچه می‌توانید در مورد اختلال مبتلابه عزیز خود انجام دهید
• اطمینان یافتن از اینکه عزیز شما دقیقاً بر مبنای دستورالعمل مرتبط، تمامی داروهای خود را مصرف کرده و درمان‌های مربوطه را انجام می‌دهد
• کاهش موقعیت‌های محرک که می‌توانند باعث تشدید علایم در شخص شوند
• گوش دادن به حرف‌های بیمار بدون داوری در مورد آنها
• اجتناب از موقعیت‌های مضر مثل نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر
در عین حال شما ممکن است ارتباط با دیگر اعضاء خانواده را که در شرایط مشابه قرار دارند مفید بیابید.

خلاصه
سایکوزها در اسکیزوفرنی و دیگر اختلالات سلامت روانی بروز می‌کنند.
در حالی که سایکوز می‌تواند شما یا عزیزان شما را در موقعیتی نامطمئن قرار دهند - درمان‌پذیر است - به ویژه اگر به موقع تشخیص داده شود. درمان شامل ترکیبی از دارو، روان‌درمانی و تغییرات سبک زندگی است.
در عین حال این موضوع مهم است که اطرافیان بیمار باحوصله بوده و نقشی حمایتگرانه ایفاء کنند. اگر ظن به آن وجود داشته باشد که ناخوشی روانی در زندگی واقعی اختلال ایجاد می‌کند، شخص باید برای ارزیابی وضعیت به یک متخصص سلامت روانی ارجاع داده شود./

• دکتر تیموتی جی. لگ، کریستین چرنی
• ترجمه هامیک رادیان

Source:
Healthline
What Is Considered a Psychotic Disorder and Is That Term Appropriate?
Medically reviewed by Timothy J. Legg, PhD, PsyD
On April 8, 2020
New —
Written by Kristeen Cherney